Χάθηκε η μπάλα στη Βρετανία – Μία άλλη κρίση

«Όλα τριγύρω αλλάζουν και όλα τα ίδια μένουν». Ο στίχος αυτός ταιριάζει γάντι στη σχέση Ελλάδας-Βρετανίας, με την τελευταία να παραμένει και μετά το Brexit ο κύριος προορισμός της σύγχρονης ελληνικής μετανάστευσης. Από κοινού με τη Γερμανία, φιλοξενούν το ήμισυ όσων έφυγαν κατά την περίοδο της κρίσης, με τη διαφορά ότι οι νέοι ηλικιακά προτιμούν με συντριπτική διαφορά τη Βρετανία.

Αν και παραπάνω από 200.000 πολίτες της ΕΕ εγκατέλειψαν συνολικά το Ηνωμένο Βασίλειο ωθούμενοι από το Brexit, τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες παρέμειναν. Η «ελευθερία», όμως, όπως έχει πολλάκις αποκαλέσει ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον την απόσχιση από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, δεν ήρθε δίχως κόστος. Αυτό είναι ήδη αισθητό σε πολλές και διαφορετικές πτυχές της καθημερινότητας: από τη μετακίνηση, στην τροφοδοσία, στις υπηρεσίες και στο λιανικό εμπόριο, κυρίως εξαιτίας των ελλείψεων εργατικού δυναμικού.

Το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί την χώρα που η παράδοση και ο μοντερνισμός πάνε χέρι με χέρι. «Μοντερνιστική επανάσταση με όλες τις συμβάσεις του παρελθόντος», είχε χαρακτηρίσει κάποτε ο Τσώρτσιλ την τάση που διαπερνά την χώρα στον πυρήνα της και διαχέεται σε κάθε άκρο της. Το ακανόνιστου σχήματος νησί, το οποίο αποκολλήθηκε από την βορειοδυτική Ευρώπη τείνει να καινοτομεί, παραμένοντας συνάμα προσκολλημένο στις παραδόσεις του. Είναι μία από τις ιδιαιτερότητες που το καθιστούν ελκυστικό και σημείο αναφοράς.

Μετά και την επίσημη αποχώρησή του από την ΕΕ, όμως, βίωσε θεμελιώδεις αλλαγές και ανακατατάξεις, οι οποίες συνεχίζουν να αποτυπώνονται στην καθημερινότητα του. Μέσα στις μικρές ή μεγάλες διαφοροποιήσεις δεν συγκαταλέγεται η απουσία της έντονης ελληνικής παρουσίας στη χώρα. Η προτίμηση που επιδεικνύουν οι Έλληνες για τη Βρετανία δεν έχει αλλάξει. Συνεχίζει ακάθεκτη με ή χωρίς Brexit. Ενδεικτικό είναι ότι 135.000 Έλληνες έσπευσαν να ζητήσουν καθεστώς προσωρινής διαμονής (pre-settled status).

Παιδιά της κρίσης στο Λονδίνο

Ο αριθμός εντυπωσιάζει. Μπορεί να υπάρχουν καταγεγραμμένοι Έλληνες σε 140 χώρες εκτός της Ελλάδας, αλλά η Βρετανία παραμένει στις πρώτες θέσεις ως προς τη μεγάλη συγκέντρωσή τους. Σύμφωνα με το δημαρχείο του Λονδίνου, εντοπίζονται 280.000 Έλληνες μονάχα στην περιφέρειά του. Στο νούμερο αυτό περιλαμβάνονται οι φοιτητές, όσοι ζουν μόνιμα, έχοντας λάβει την βρετανική υπηκοότητα, αλλά και όσοι έχουν απλά αιτηθεί προσωρινής παραμονής.

Το τελευταίο μεγάλο κύμα από την Ελλάδα προς την Αγγλία σημειώθηκε μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, η οποία οδήγησε και στη σκοτεινή περίοδο που έγινε γνωστή ως “μνημονιακά χρόνια”. Ειδικά από το 2010 και μετά παρατηρήθηκε μία αυξητική τάση της μεταναστευτικής ροής προς τη Βρετανία, η οποία –με βάση τις εγγραφές που γίνονται για την έκδοση του Αριθμού Εθνικής Ασφάλειας– τετραπλασιάστηκε σε σύγκριση με τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης.

Τη δύσκολη, όμως, περίοδο που η Ελλάδα λύγισε με την ανεργία να εκτοξεύεται και τις ευκαιρίες εργασιακής αποκατάστασης να εκμηδενίζονται, σχεδόν μισό εκατομμύριο Έλληνες πολίτες, κατά κανόνα πτυχιούχοι κάτοχοι μεταπτυχιακού και διδακτορικού, έφυγαν από τη χώρα αναζητώντας ευκαιρίες για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Πολλοί από αυτούς κατέληξαν στην Αγγλία. Η ροή συνεχίστηκε μέχρι και το 2016. Παραδόξως, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, δεν πτόησε τους Έλληνες που συνέχισαν να βλέπουν ως θελκτικό προορισμό το Ηνωμένο Βασίλειο.

Καταλυτικός παράγοντας στην διαχρονική αυτή σχέση είναι το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων μεταναστών που βρέθηκε εκεί είναι υψηλής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με στοιχεία, το ποσοστό είναι ιδιαίτερα υψηλό: 78%. Έτσι δεν φοβήθηκαν να διεκδικήσουν την παραμονή τους, όπως είχαν το δικαίωμα όλοι όσοι βρίσκονταν στη χώρα πριν το 2020. Ως αποτέλεσμα, οι Έλληνες της Βρετανίας συμμετείχαν μαζικά στη διαδικασία για την καταγραφή των πολιτών της ΕΕ στη βρετανική επικράτεια, αποδίδοντας σε όσους πληρούσαν τα κριτήρια καθεστώς μονίμου ή προσωρινά διαμένοντος (settled ή pre-settled status).

Αιτήσεις από Έλληνες

Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες κατέθεσαν την σχετική αίτηση, προκειμένου να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα διαμονής, εργασίας, κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης, καθώς και τα υπόλοιπα δικαιώματά τους στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως προβλέπονται στη Συμφωνία Αποχώρησης. Πρόκειται για την κατοχύρωση της παραμονής τους για πέντε έτη με μία σχετικά απλή αίτηση, η οποία δίνει το δικαίωμα να γίνει η Βρετανία μόνιμη κατοικία, κατοχυρώνοντας το λεγόμενο settle status.

Το υπουργείο Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου είχε λάβει μέχρι το τέλος του περασμένου Μαρτίου 117.300 αιτήσεις από Έλληνες πολίτες. Σήμερα, έχουν αυξηθεί κατά πολλές χιλιάδες. Από τα στοιχεία των προηγούμενων μηνών, οι 107.500 εξ αυτών βρίσκονταν στην Αγγλία, οι 7.470 στη Σκωτία, οι 1.810 στην Ουαλία και 520 στη Βόρεια Ιρλανδία. Από αυτές τις αιτήσεις 40.270 επικαιροποιήθηκαν με settled status, 71.440 παραμένουν σε καθεστώς αναμονής pre-settled status, 980 δεν έγιναν δεκτές, 990 αποσύρθηκαν και 590 απορρίφθηκαν ως άκυρες.

Με βάση στοιχεία από το Labour Force Survey, προκύπτει ότι η πλειονότητα των Ελλήνων στη Βρετανία (60%) εργάζονται σε επαγγέλματα που ανήκουν στα υψηλού κύρους, όπως γιατροί, δικηγόροι, ακαδημαϊκοί, οικονομολόγοι. Όσο περνάνε τα χρόνια, όμως, πληθαίνουν και αυτά της χαμηλής εξειδίκευσης. Επιπλέον, οι Έλληνες που φτάνουν στη χώρα προέρχονται από διάφορα κοινωνικά στρώματα. Μπορεί οι Έλληνες να μην γύρισαν την πλάτη τους στην Βρετανία λόγω του Brexit, αλλά η αποχώρησή της από την ευρωπαϊκή οικογένεια είναι τόσο σύμπτωμα όσο και αιτία πολλών προβλημάτων που ταλανίζουν τη χώρα.

Πρόκειται, άλλωστε, για μία περίοδος μετάβασης. Μεταξύ αυτών, μετάβαση σε νέα εργασιακά καθεστώτα. Τα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού που έκαναν από νωρίς την εμφάνισή τους λόγω ελλείψεων, δεν είναι η μοναδική επίπτωση στην αγορά. Αντιθέτως, προβληματικές είναι και οι ελλείψεις σε ό,τι αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό. Υπολογίζεται ότι η Βρετανία έχει άμεση ανάγκη από περίπου δύο εκατομμύρια εργαζομένων. Πρόκειται για τεράστιο κενό, που δημιουργήθηκε μετά τη μαζική φυγή αλλοδαπών εξαιτίας του Brexit.

Ελλείψεις στην εργασία

Το νέο καθεστώς εμποδίζει άλλους ανειδίκευτους εργάτες να αντικαταστήσουν όσους αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη γενέτειρά τους. Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι η Βρετανία είναι μία χώρα, η οποία έχει ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά ανεργίας (4,6%), αδυνατώντας έτσι να καλύψει τον όγκο της ζήτησης εργαζομένων. Σήμερα, οι ελλείψεις παρατηρούνται κυρίως σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας που είναι δύσκολο να καλυφθούν από Βρετανούς. Αποτελούν, όμως, τη ραχοκοκαλιά της εκεί οικονομίας, το γρανάζι που επέτρεπε στη μηχανή να λειτουργεί ομαλά.

Αυτή η ομαλότητα διασαλεύθηκε με τη βρετανική κυβέρνηση να προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα, εκδίδοντας χιλιάδες προσωρινές βίζες για επαγγελματίες οδηγούς φορτηγών, κρεοπώλες, αγροτοεργάτες και άλλες παρόμοιες ειδικότητες. Μόνο στον τομέα των μεταφορέων υπήρξαν τουλάχιστον 100.000 κενές θέσεις εργασίας, οι οποίες και δημιούργησαν καθυστερήσεις και προβλήματα. Ειδικά, η έλλειψη οδηγών φορτηγών έχει διαταράξει τη ροή παράδοσης αγαθών, με αποτέλεσμα να υπάρχουν άδεια ράφια σε καταστήματα λιανικής, καθυστερήσεις στα λιμάνια και “στεγνά” βενζινάδικα.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, περισσότερες από 7.500 νέες προσφορές εργασίας για μεταφορείς έχουν δημοσιευτεί σε μόλις μία εβδομάδα, μερικές με μισθούς που ξεπερνούν τα 55.000 ευρώ ετησίως. Ενδεικτικό παράδειγμα της πρόσκαιρης ανωμαλίας στην αγορά, είναι η εταιρεία Uber. Η εφαρμογή ιδιωτικής μετακίνησης έχει φανατικούς χρήστες και στο Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω της άμεσης ανταπόκρισης.

Πλέον, δυσκολεύεται κανείς να βρει, τουλάχιστον σε ώρα αιχμής. Κι αυτό επειδή οι ανεξάρτητοι, αυτοαπασχολούμενοι και ελάχιστα προστατευμένοι οδηγοί μετατράπηκαν εν μία νυκτί σε είδος πολυτελείας. Εξού και τους απορρόφησε η Amazon, με καλύτερους μισθούς. Σε μία προσπάθεια να επαναπροσελκύει οδηγούς, η Uber προχώρησε για πρώτη φορά από το 2017 σε αυξήσεις τιμών στο Λονδίνο κατά 10%, ενώ κατά 25% θα αυξηθεί και η προμήθεια για τις μεταφορές από και προς τα αεροδρόμια της βρετανικής πρωτεύουσας.

Πλήγμα και στις ΗΠΑ

Η απόφαση ελήφθη με στόχο να ανεβάσει η εταιρεία τον τζίρο της, ανεβάζοντας στη συνέχεια και τους μισθούς. Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν και στη μεγαλύτερη εταιρεία ταξί, η οποία επίσης προσπαθεί να δελεάσει επαγγελματίες οδηγούς. Η εταιρεία Addison Lee προσφέρει μισθό 5.000 λιρών, με την προϋπόθεση ότι οι οδηγοί θα πραγματοποιήσουν 140 διαδρομές. Στον απόηχο της πανδημίας, πολλές ακόμα είναι οι επιχειρήσεις που αρχίζουν να αισθάνονται την πίεση και προσπαθούν να καλύψουν τις απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία τους θέσεις εργασίας.

Με διευρυμένο ωράριο και δυνητικά μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης στον Covid-19, το φυσικό λιανικό εμπόριο έχει πληγεί ιδιαίτερα. Ακόμα και η αγορά πολυτελών ειδών, ένας κλάδος στον οποίο ξεχωρίζει το Λονδίνο με τους εμπορικούς δρόμους και τα επώνυμα μαγαζιά, έχει υποστεί εξόφθαλμες αλλαγές. Υπάρχουν τόσες κενές θέσεις εργασίας, που δεν μπορεί κάποιος πελάτης να εξυπηρετηθεί δίχως ραντεβού. Ο συνδυασμός πανδημίας και Brexit αναδεικνύει το πρόβλημα ιδιαίτερα στη Βρετανία.

Φαίνεται, όμως, ότι δεν περιορίζεται εκεί. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η απασχόληση στο λιανικό εμπόριο μειώθηκε κατά 29.000 θέσεις τον Αύγουστο 2021, ενώ η μείωση από τον Φεβρουάριο 2020 ανέρχεται σε 285.000 θέσεις εργασίας, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας. Περισσότερες από 4.000 απώλειες θέσεων εργασίας εντοπίζονται στον τομέα ένδυσης και αξεσουάρ. Αυτό εξηγείται από το κλείσιμο πολλών καταστημάτων λόγω του lockdown, καθώς και από την εκτεταμένη στροφή στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Το λιανικό εμπόριο στην Ευρώπη ακολούθησε παρόμοια πορεία, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.

Εκρηκτικό μίγμα στη Βρετανία

Η έλλειψη εργαζομένων ειδικά στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξάνει τους μισθούς. Οι εργαζόμενοι στο Λονδίνο απαιτούν 30% περισσότερες αποδοχές από ό,τι πριν από την Covid, σχολιάζει ο διευθύνων σύμβουλος της Luxury Recruit, με έδρα το Λονδίνο, Μοχάμεντ Μίρζα. Οι εργαζόμενοι απαιτούν επανεξέταση και των ωρών εργασίας. Θεωρούν υπερβολικά πολλές τις ώρες που εργάζονται. Τα πολυκαταστήματα ίσως αναγκαστούν να αλλάξουν τα παρατεταμένα ωράρια λειτουργίας.

Πολλοί υποψήφιοι εργαζόμενοι δεν θέλουν να τελειώνουν την εργασία τους στις 22:00 το βράδυ από την Oxford Street τις Παρασκευές. Βρετανικές επιχειρήσεις αναγκάζονται να στρέφονται στη διαδικασία πρόσκλησης εργαζομένων από την Ευρώπη, αλλά η νομοθεσία και γραφειοκρατία μετά το Brexit δεν ευνοεί. Και στη Γαλλία, όμως, οι κολοσσοί ειδών πολυτελείας ανησυχούν για την έλλειψη αιτήσεων για εργασία. «Υπάρχει έλλειψη ταλέντων στους τομείς του λιανικού εμπορίου, της φιλοξενίας και των δερμάτινων ειδών», δήλωσε η Σαντάλ Γκαεμπέρλ, διευθύντρια ανθρώπινου δυναμικού της LVMH.

Εστιάζουν το πρόβλημα στη δυσκολία διασφάλισης ικανού και επαρκούς εργατικού δυναμικού για να διατηρηθεί η εκρηκτική ζήτηση για είδη πολυτελείας. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού, οι διογκωμένες τιμές φυσικού αερίου και τα προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα αποτελούν ένα εκρηκτικό μίγμα. Το μίγμα αυτό μπορεί να πλήττει περισσότερο το Ηνωμένο Βασίλειο εξαιτίας του Brexit, αλλά σίγουρα δεν περιορίζεται εκεί…