Η θαμμένη βυζαντινή ισχύς του νεοελληνικού κράτους

Ο όρος cultural affinity (πολιτιστική συμπάθεια) υποδηλώνει, σε γενικές γραμμές, τις κοινές αξίες, χαρακτηριστικά και κοσμοθεωρία μεταξύ ατόμων η ομάδων ατόμων. Αναφορικά με τα κράτη-έθνη αυτή είτε προϋπάρχει ιστορικά είτε καλλιεργείται. Η καλλιέργεια αυτής αποτελεί στόχο της λεγόμενης πολιτιστικής διπλωματίας. Κατά γενική ομολογία τα κοινά συμφέροντα καθορίζουν σε κυρίαρχο βαθμό τις σχέσεις μεταξύ των εθνών.

Η αντίληψη, όμως, του περιεχόμενου του εθνικού συμφέροντος, είναι ένα χαρακτηριστικό συστημικό και με βαθιές προεκτάσεις στον υπαρξιακό πυρήνα του εκάστοτε συνειδησιακού πλαισίου. Οι κοινές αξίες, πολιτιστικές και πολιτικές, σε συνδυασμό με γεωπολιτικά συμφέροντα διαθέτουν τη δυναμική να σμιλεύσουν κοινές αντιλήψεις απειλών, γεννώντας συμβατά συμπεριληπτικά πλαίσια, θέτοντας έτσι τη βάση συμμαχιών.

Η εργαλειοποίηση, λοιπόν, μη “χειροπιαστών” μέσων όπως π.χ. της Ιστορίας, των διδαγμάτων και της κληρονομιάς της οφείλει να αποτελεί τμήμα κάθε στρατηγικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι το βασικό επιχείρημα περί της “δυτικότητας” του νέου Ελληνισμού πηγάζει από την θέση και τη σημασία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στη διαμόρφωση της δυτικής σκέψης.

Στο προκείμενο, λοιπόν, αναφορικά με την περιώνυμη ηγετική θέση της Ελλάδος στα Βαλκάνια, αυτή υποτίθεται θα βασιστεί στα παρακάτω: Τη συμμετοχή σε δυτικούς θεσμούς και τις οικονομικές συναλλαγές, με κινητήριο λάκτισμα την απάλειψη των ιστορικών διαφορών και παρερμηνειών, αρχής γενομένης με την Συμφωνία των Πρεσπών.

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των υπερασπιστών της Συμφωνίας είναι ότι με αυτήν κατοχυρώνεται η ελληνική ιστορική κληρονομιά της αρχαίας Μακεδονίας. Βέβαια στο νεοελληνικό κράτος, ελέω νεωτερικής παράνοιας, η ελληνική ιστορία ταυτίζεται σχεδόν αποκλειστικά με την αρχαία. Εδώ, λοιπόν, έγκειται το κρίσιμο ερώτημα: Όλα καλά, τον Μεγαλέξανδρο ας πούμε ότι τον κατοχυρώσαμε, τι γίνεται με τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο;

Η πολιτισμική διπλωματία του Βυζαντίου

Οι παραπάνω, έδρασαν τον 9ο μ.X. αιώνα. Ήταν ούτε λίγο ούτε πολύ κρατικοί και εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι υψηλότατης μόρφωσης και παιδείας σε εντεταλμένη υπηρεσία από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ και τον Πατριάρχη Φώτιο Α’. Η ελληνική τους παιδεία ήταν βαθιά, όπως κάθε μορφωμένου Βυζαντινού, και η ρωμαίικη-ελληνική τους συνείδηση μαρτυράται εκ των πηγών.

Εκτέλεσαν μεγάλο αριθμό από ταξίδια-αποστολές από τη Βαγδάτη μέχρι τη Μοραβία. Σκοπός αυτών των αποστολών ήταν ποικίλος και περιελάμβανε από διαπολιτισμικό διάλογο με το Ισλάμ μέχρι την διάδοση της Ορθοδοξίας και εν γένει του βυζαντινού συστήματος αξιών, στους σλαβικούς λαούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιας πολυπλοκότητας εξωτερική πολιτική θα εμφανιστεί στη δυτική Ευρώπη μετά τον Διαφωτισμό.

Το έργο για το οποίο έμειναν στην ιστορία ήταν ο εκχριστιανισμός των Σλάβων και η συνεπαγόμενη δημιουργία του γλαγολιτικού αλφαβήτου (το αρχαιότερο γνωστό σλαβικό αλφάβητο), στη βάση του οποίου εν συνεχεία ο Βούλγαρος μαθητής του Μεθοδίου, ο Άγιος Κλήμης της Αχρίδας, θα δημιουργήσει το κυριλλικό αλφάβητο.

Όπως καταλαβαίνει κανείς η κληρονομιά του έργου αυτών των προσωπικοτήτων θα μπορούσε να εργαλειοποιηθεί από τον σύγχρονο Ελληνισμό. Ούτε λίγο ούτε πολύ το ελλαδικό κράτος οφείλει να παρουσιαστεί ως μια δύναμη πατρική, ενωτική και διορατική, κάτι σαν μια μεταμοντέρνα Ρωμανία. Έτσι καθίσταται φύση και θέση συνεχιστής του έργου των εν λόγω Αγίων.

Τούτο μπορεί να εκφραστεί στο πλαίσιο του καλωσορίσματος των βαλκανικών εθνών στους δυτικούς θεσμούς, καθώς και με σκοπό την εμπέδωση-διαμόρφωση ενός νεοβαλκανικού πλαισίου συνεννόησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλα τα Βαλκάνια ήδη υπάρχουν ποικίλα πολιτισμικά χαρακτηριστικά (από την μουσική και την τέχνη μέχρι την κοινωνική οργάνωση), τα οποία υποδηλώνουν βυζαντινή-ελληνική επιρροή. Τέλος, υφίσταται το κοινό συμφέρον στη βάση της ανάσχεσης της τουρκικής απειλής και της γενικότερης προόδου στην περιοχή.

Πνευματικοί πατέρες

Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος θεωρούνται από τους απανταχού τους ορθόδοξους Σλάβους ως οι πνευματικοί τους πατέρες και όχι αδίκως. Εκεί όπου χωλαίνει η κατάσταση είναι η προσπάθεια –με ψευδοεπιστημονική μεθοδολογία– Σκοπιανών και μερίδας Βουλγάρων ακαδημαϊκών να αμφισβητηθεί η ελληνικότητα τους. Είναι άμεσης προτεραιότητας, η πλήρης αποσαφήνιση του ακριβούς περιεχομένου του όρου «ο ελληνικός πολιτισμός η ιστορία η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα», όπως αναφέρεται στη Συμφωνία των Πρεσπών [άρθρο. 7(2)].

Ως εκ τούτου πρέπει να κατοχυρωθεί ακαδημαϊκά και θεσμικά η αναγνώριση της ελληνικότητας των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου σε βαλκανικό και διεθνές επίπεδο. Όλα τα παραπάνω οφείλει να αξιοποιήσει και να εκμεταλλευτεί μια δύναμη, η οποία συνεχώς κομπάζει για την τρισχιλιετή ιστορία της. Εν κατακλείδι θα τολμήσω να πω ότι η ρωμαίικη (βυζαντινή) κληρονομιά είναι απείρως χρηστικότερη από την αρχαία, ειδικά όσον αναφορά τα Βαλκάνια.

Το νεοελληνικό κράτος ή θα αποφασίσει να καταστεί νεορωμαίικο και να ακτινοβολήσει ως ο φυσικός και πνευματικός ηγέτης τω Βαλκανίων, ή θα συνεχίσει να σέρνεται πίσω από ατελείς πολιτικές. Με τη δεύτερη επιλογή το μόνο που θα μας μείνει θα είναι να κοιτάμε τα αρχαία μας στολίδια βυθισμένοι στην ανυποληψία και τη λοιδορία εχθρών και “φίλων”.