Ο πιο δύσκολος πόλεμος του Ερντογάν

Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου – 

Προσπαθώντας να καθησυχάσει τους ομοεθνείς του για την πτώση της τουρκικής λίρας και την ένταση με την Ουάσιγκτον, ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε, το βράδυ της περασμένης Πέμπτης: «Διεξάγονται διάφορες εκστρατείες εναντίον μας. Μη δίνετε σημασία. Μην ξεχνάτε ότι αν αυτοί έχουν τα δολάριά τους, εμείς έχουμε τον λαό μας και τον θεό μας». Προβλέψιμα, οι διεθνείς αγορές έδειξαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο δολάριο παρά στον Αλλάχ. Η λίρα έχασε το 18% της αξίας της έναντι του αμερικανικού νομίσματος την επόμενη μέρα, που πολιτογραφήθηκε ως η «Μαύρη Παρασκευή» της τουρκικής οικονομίας.

Αν η μεγάλη κρίση του 2001 γκρέμισε το παλιό πολιτικό σύστημα και έφερε το ΑΚΡ και τον Ερντογάν στην εξουσία, θα μπορούσε η σημερινή να σημάνει το τέλος τους; Οχι, λέει ο Τούρκος πρόεδρος, υποστηρίζοντας ότι η πτώση της λίρας είναι «τρικυμία σε φλιτζάνι του τσαγιού» και ότι η αναταραχή οφείλεται σε πολιτική μηχανορραφία των ξένων και όχι σε δομικά προβλήματα της εθνικής οικονομίας. Χθες η αστάθεια συνεχίστηκε, αν και με μικρότερη ένταση, παρά τις παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας. Ωστόσο, ο Ερντογάν επέμεινε στο ίδιο τροπάριο. Ισχυρίστηκε ότι η χώρα του «πολιορκείται» από τις ΗΠΑ και κατηγόρησε την κυβέρνηση Τραμπ για «πισώπλατο μαχαίρωμα» της Τουρκίας. Την ίδια ώρα, το υπουργείο Εσωτερικών ασκούσε δίωξη σε 346 μέσα κοινωνικής δικτύωσης για σαμποτάζ στο εθνικό νόμισμα.

Είναι αλήθεια πως πολιτικοί και γεωπολιτικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην τουρκική κρίση. Η διολίσθηση της τουρκικής λίρας μετατράπηκε σε ελεύθερη πτώση από τη στιγμή που ο πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε νέες κυρώσεις κατά της Τουρκίας για τη μη απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Αντριου Μπράνσον, ο οποίος κατηγορείται για εμπλοκή στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Ο Ερντογάν είχε προτείνει στον Τραμπ να κάνουν… τράμπα, «έναν παπά για έναν άλλο παπά» – δηλαδή, να αφήσει αυτός τον Μπράνσον και οι Αμερικανοί να παραδώσουν στην Αγκυρα τον Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Αμερικανός πρόεδρος έγινε έξω φρενών, απαίτησε εν είδει τελεσιγράφου να απελευθερωθεί ο Μπράνσον μέχρι τις 6 μ.μ. της 8ης Αυγούστου και, όταν η προθεσμία εξαντλήθηκε, ανακοίνωσε τις νέες κυρώσεις κατά της Τουρκίας, δίνοντας το σύνθημα στους γύπες των διεθνών κερδοσκοπικών κεφαλαίων.

Στον αμερικανικό Τύπο, πολλοί υποστηρίζουν ότι ο πρόεδρος Τραμπ και ο γνωστός για τα θρησκευτικά του συναισθήματα αντιπρόεδρος Μάικ Πενς υπολογίζουν ότι θα ικανοποιήσουν τη χριστιανική Δεξιά, με αντανάκλαση στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου για το Κογκρέσο. Επιπλέον, πιέζουν οικονομικά τον Ερντογάν ώστε να αναθεωρήσει τη συμφωνία του με τους Ρώσους για τους S-400 και γενικότερα για να ευθυγραμμιστεί με τις αμερικανικές προτεραιότητες στη Συρία και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Τέλος, πιέζουν οικονομικά και τους Ευρωπαίους, καθώς μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως οι BNP Paribas, BBVA και Unicredit, είναι βαριά εκτεθειμένες στο τουρκικό χρέος. Ηδη η πίεση που δέχονται τα ιταλικά ομόλογα είναι τόσο ενδεικτική, όσο και ανησυχητική. Δεν είναι τυχαίο δε ότι η γερμανική κυβέρνηση καταδίκασε την τιμωρητική πολιτική Τραμπ έναντι του Ερντογάν και δήλωσε ότι επιθυμεί μια σταθερή, ευημερούσα τουρκική οικονομία.

Δίκοπο μαχαίρι

Ωστόσο, ο ρόλος των πολιτικών και γεωπολιτικών παραγόντων δεν ξεπερνάει εκείνον του καταλύτη πάνω σε μια προϋπάρχουσα κατάσταση ενδογενούς αποσταθεροποίησης της τουρκικής οικονομίας, αδιάψευστοι μάρτυρες της οποίας είναι εδώ και ένα χρόνο ο διψήφιος πληθωρισμός και η υπερχρέωση των επιχειρήσεων. Αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι η Τουρκία λειτουργεί σαν «το καναρίνι μέσα στο ανθρακωρυχείο», που προειδοποιεί για την επερχόμενη μεγάλη κρίση των αναδυόμενων οικονομιών, καθώς οι διεθνείς επενδυτές μετακομίζουν στις πιο ασφαλείς αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, όπου τα επιτόκια αυξάνονται. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα νομίσματα που επλήγησαν περισσότερο λόγω της τουρκικής κρίσης ήταν το νοτιοαφρικανικό ραντ και η ινδική ρουπία.

Βρίσκοντας τον Ερντογάν σε θέση αδυναμίας, ο Τραμπ ευελπιστεί, ίσως, ότι θα τον οδηγήσει να υποταχθεί πολιτικά, προκειμένου να αποφύγει μια ατιμωτική προσφυγή στο ΔΝΤ, όπου οι ΗΠΑ έχουν ντε φάκτο δικαίωμα βέτο. Το μαχαίρι είναι, όμως, δίκοπο. Απαντώντας στα επιτιμητικά σχόλια Τραμπ, ο Ερντογάν αντέγραψε σχεδόν κατά λέξη τη δήλωση του Ισμέτ Ινονού στην πιεστική επιστολή του Λίντον Τζόνσον για το Κυπριακό, το 1964: «Ενας νέος κόσμος μπορεί να ανακαλυφθεί και η Τουρκία μπορεί να βρει τη θέση της σε αυτόν».

Η εφημερίδα Hurriyet πιθανολογούσε χθες ακόμη και απόσυρση της χώρας από το ΝΑΤΟ. Ακόμη και οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν, όπως η Μεράλ Ακσενέρ, τον υποστηρίζουν δημοσίως έναντι των ΗΠΑ. Αντί για μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του «σουλτάνου» λόγω της οικονομικής κρίσης, η Ουάσιγκτον κινδυνεύει να προκαλέσει, άθελά της, μιαν απροσδόκητη συσπείρωση γύρω από την τουρκική σημαία.

---

Πηγή: Καθημερινή