Πως οι Σέρβοι της Βοσνίας ανοίγουν τον ασκό του Αιόλου στα Δυτικά Βαλκάνια

Οι εθνοτικές ισορροπίες στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποδεικνύονται ιδιαίτερα εύθραυστες καθώς το Κοινοβούλιο των Σέρβων της Βοσνίας αποφάσισε να μεταβιβάσει εξουσίες στην κυβέρνηση του από την κεντρική κυβέρνηση, η οποία δημιουργήθηκε βάσει της Συμφωνίας του Ντέιντον του 1995.

ΕΕ και ΗΠΑ παρακολουθούν με ανησυχίες τις εξελίξεις και εξετάζουν την επιβολή κυρώσεων στο Σερβοβόσνιο ηγέτη Μίλοραντ Ντόντικ που είναι μέλος της προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και επιδιώκει την απόσχιση της Δημοκρατίας της Σερβίας (Republika Srpska) από αυτήν.

Μια τέτοια εξέλιξη αναμένεται να αλλάξει εκ νέου το χάρτη των Δυτικών Βαλκανίων και θα σηματοδοτήσει το τέλος της Συνθήκης του Ντέιντον που σήμερα συμπληρώνει 26 χρόνια εφαρμογής –της συνύπαρξης Βόσνιων, Σέρβων, Κροατών. Το Κοινοβούλιο της Republika Srpska έδωσε στην κυβέρνηση περιθώριο έξι μηνών για να μεταβιβάσει στη δικαιοδοσία της, το στρατό, τη δικαιοσύνη και τη φορολογική διοίκηση, από την κεντρική κυβέρνηση της Βοσνίας-Ερζοβίνης

Ο Ντόντικ παραπονιέται εδώ και καιρό για τους κεντρικούς θεσμούς, λέγοντας ότι ιδρύθηκαν με βάση αποφάσεις διεθνών απεσταλμένων για την ειρήνη και δεν κατοχυρώθηκαν στο Σύνταγμα. Επισημαίνει, ότι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν είναι τίποτα άλλο από μια «χάρτινη δημοκρατία». Οι εθνοτικές-θρησκευτικές διαφορές φαίνεται να αποδομούν το nation building στα Δυτικά Βαλκάνια, που επέβαλαν ΗΠΑ και ΕΕ με βάσει τα συμφέροντά τους.

Η ιστορία της περιοχής έχει αποδείξει πως το nation building που βασίστηκε στα δυτικά πρότυπα δεν έχει αποφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, καθώς οι εθνοτικοί-θρησκευτικοί διχασμοί, καθιστούν δύσκολη την επίλυση συγκρούσεων. Μια απόσχιση της Republika Srpska από την Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι πολύ πιθανόν να έχει καταλυτικές επιδράσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Η θέση ΕΕ και ΗΠΑ

Προφανώς ο Ντόντικ επιδιώκει την ένωση με τη Σερβία, που θα έχει και αντίκτυπο και στους Σέρβους του Κοσόβου, που εδώ και καιρό έχουν τεταμένες σχέσεις με την κυβέρνηση της Πρίστινα. Ταυτόχρονα, υπάρχουν και σενάρια για την ένωση Αλβανίας και Κοσόβου –ο  Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα έχει ταχθεί υπέρ αυτής– που θωρείται προάγγελος της “Μεγάλης Αλβανίας”.

Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες αντιδρούν σε μια εκ νέου αναμόρφωση του χάρτη των Δυτικών Βαλκανίων. Σε κοινή τους δήλωση, οι πρεσβείες Γερμανίας, ΗΠΑ, Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας καθώς και η ΕΕ χαρακτήρισαν την απόφαση του Κοινοβουλίου της Republika Srpska σαν «ένα περαιτέρω βήμα κλιμάκωσης».

Η νέα Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ δήλωσε, ότι η ΕΕ θα πρέπει να επιβάλει κυρώσεις στον Μίλοραντ Ντόντικ για τις προσπάθειές του να πείσει τις σερβοκρατούμενες περιοχές στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη να αποσχιστούν. Το Βερολίνο έχει μια πάγια εξωτερική πολιτική στην περιοχή και η νέα  κυβέρνηση του σολιαδημοκράτη καγκελάριου Όλαφ Σολτς δεν θα αλλάξει την πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ, η οποία εγκαινίασε την διαδικασία του Berlin Process που προωθεί την ένταξη έξι κρατών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ.

Οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει, από την πλευρά τους ταξιδιωτική απαγόρευση και δέσμευση περιουσιακών στοιχείων στον Ντόντικ και απείλησαν με περισσότερες κυρώσεις σε περίπτωση που οι Σερβοβόσνιοι αποδυναμώσουν περαιτέρω τους κεντρικούς θεσμούς της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Τεχνητά κράτη

Επισημαίνεται, ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν υπέγραψε τον Ιούνιο διάταγμα βάσει του οποίου θα επιβάλλονται κυρώσεις σε όσους εμποδίζουν την πρόοδο προς μια αποτελεσματική και δημοκρατική διακυβέρνηση και πλήρη ενσωμάτωση σε υπερατλαντικούς θεσμούς. Το διάταγμα αναφέρεται ρητά στο κείμενο της Συμφωνίας των Πρεσπών του 2018, τη Συμφωνία της Οχρίδας του 2001, το ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στις Συμφωνίες του Ντέιτον.

Η Δύση θεωρεί ότι με επιβολή κυρώσεων θα εμποδίσει τον Μίρολαντ Ντόντικ να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την απόσχιση της Republika Srpska από την Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ταυτόχρονα, επιχειρεί να στείλει και το μήνυμα σε άλλους ηγέτες ότι δεν θα ανεχθεί παρόμοιες κινήσεις. Όμως, το ζητούμενο είναι αν ΗΠΑ και ΕΕ κατανοούν τις ιδιαιτερότητες της συνυπάρξης διαφορετικών εθνοτικών-θρησκευτικών κοινοτήτων μέσα σε τεχνητά κράτη.