Χημικά όπλα, ο εφιάλτης στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου

Ο γνωστός Ιταλός ποιητής του Μεσαίωνα Δάντης, φαντάστηκε την κόλαση ως έναν σκοτεινό τόπο μαρτυρίου. Ποτέ όμως δεν θα μπορούσε να έχει φανταστεί πως η κόλαση, όπως την οραματίστηκε και την περιέγραψε στη «Θεία Κωμωδία» του, θα υπήρχε, κάποτε, επί γης. Ο αέρας είναι πνιγηρός. Μερικοί άνδρες με τις αντιασφυξιογόνες τους μάσκες, κολλημένες στα πρόσωπά τους, ανασαίνουν με αγωνία, καθώς όλοι σκέφτονται το θέαμα των συναδέλφων τους που προσβλήθηκαν από τα χημικά αέρια, το πιο φρικτό όπλο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ ΠΠ).

Στα νοσοκομεία οι προσβεβλημένοι από τα αέρια δεν μπορούν να αναπνεύσουν. Πνίγονται και όπως αναφέρει, παραστατικά, ο Έρικ Μαρία Ρεμάρκ στο έργο του «Ουδέν Νεώτερο από το Δυτικό Μέτωπο», «ξερνούν για μέρες τα κατακαμένα τους πνευμόνια, πριν πεθάνουν». Άλλοι, στα χαρακώματα, αυτοί που δεν πρόλαβαν να φορέσουν τις προσωπίδες τους, ανακαλύπτονταν κοκαλωμένοι. Ήταν η νέα μορφή πολέμου, η απόλυτη φρίκη, παρά το γεγονός ότι, τελικά, η θνησιμότητα από τα χημικά αέρια κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ ήταν σχετικά μικρή.

Τα πρώτα χημικά αέρια που χρησιμοποιήθηκαν σε μάχη ήταν δακρυγόνα (βρομίδιο του βενζολίου) και χρησιμοποιήθηκαν, σε περιορισμένη κλίμακα, από τον Γαλλικό Στρατό. Στις 22 Απριλίου οι Γερμανοί εξαπέλυσαν την πρώτη, μεγάλης κλίμακας, χημική επίθεση, με το φονικό αέριο της «χλωρίνης», εξαπολύοντας 340 t. αέριου χλωρίου κατά των γαλλικών θέσεων. Από την επίθεση σκοτώθηκαν 800-1.400 άνδρες (οι πηγές δεν συμφωνούν μεταξύ τους) και τέθηκαν εκτός μάχης 2-3.000 άνδρες. Ανάλογη επίθεση στο Ανατολικό Μέτωπο, τον Μάιο του 1915, έθεσε εκτός μάχης 5.000 Ρώσους στρατιώτες.

Οι Βρετανοί απάντησαν, κατά τη μάχη του Λοός, τον Σεπτέμβριο του 1915, επίσης με χλώριο, προκαλώντας πανικό στους Γερμανούς στρατιώτες. Γερμανοί και Γάλλοι χρησιμοποίησαν το ιδιαίτερα φονικό φωσγένιο. Το 1917 οι αντίπαλοι άρχισαν να χρησιμοποιούν τον υπερίτη, ένα αέριο που έμεινε γνωστό ως «αέριο της μουστάρδας», λόγω της ιδιάζουσας μυρωδιά του.

Οι Γερμανοί το ονόμαζαν αέριο του «πράσινου σταυρού», λόγω της σήμανσης με το εν λόγω σημάδι, των πληρωμένων με το αέριο οβίδων. Την ίδια περίοδο οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το αέριο του «μπλε σταυρού». Το χημικό αυτό είχε ως βάση ενώσεις άνθρακα και αρσενικού. Το αέριο αυτό «έκαιγε» κάθε εκτεθειμένο μέρος του σώματος, επί του οποίου επικαθόταν.

Οι επιθέσεις με χημικά, πάντως, παρά τη φρίκη και τον τρόπο που προκαλούσαν, υπολογίζεται ότι σκότωναν μόλις το 3% των ανδρών που προσέβαλαν. Ένα άλλο ποσοστό προσβεβλημένων ανδρών, περί το 2%, υφίστατο μόνιμη βλάβη, από τα αέρια, ενώ το 70% των προσβεβλημένων ανδρών, μπορούσε να επιστρέψει στην υπηρεσία, εντός έξι εβδομάδων, μετά την προσβολή τους. Οι συνολικές απώλειες από τα χημικά αέρια, κατά τον Α’ ΠΠ, υπολογίζεται σε 88.500 νεκρούς και 1.240.850 τραυματίες στρατιώτες.