Έρχονται οι γιορτές, ευκαιρία για ανακαίνιση ψυχών…

Όσες υποσχέσεις χαράς και αν δίνει η έλευση των γιορτών, συνοδεύεται πάντα από κάποια σκιά που μειώνει τη λάμψη τους. Την ώρα που κορυφώνεται η προσδοκία ότι οι στολισμοί, τα δώρα και οι λιχουδιές θα ανοίξουν μια μεγάλη παρένθεση στη φορτωμένη με φροντίδες ζωή, μια άσχημη σκέψη χαλάει τη διάθεση: μας ειδοποιεί πως η ανάπαυλα θα είναι υπερβολικά σύντομη, και είναι μάταιο να προσπαθήσουμε να την επεκτείνουμε.

Με αυτό το ενοχλητικό αίσθημα δεν μπορεί κανείς να τα βγάλει εύκολα πέρα. Γιατί το προκαλεί το ίδιο το κύλισμα του χρόνου. Από την εμπειρία του ο άνθρωπος παίρνει το μάθημα πως όσα υπάρχουν μεταβάλλονται, και είναι φυσικό να θλίβεται ως ένα σημείο για αυτό, εφόσον είναι πλασμένος για να ποθεί την διάρκεια. Λυπόμαστε που δεν μπορούμε να διαρκέσουμε. Από το σημείο όμως αυτό μέχρι να αφήνουμε την κατήφεια να ρίχνει τις στάλες της σε κάθε ποτήρι χαράς υπάρχει διαφορά.

Η τάση αυτή ενισχύεται στον καιρό μας. Ουσιαστικά πρόκειται για σύμπτωμα αδηφαγίας. Οι ακόρεστοι για απολαβές πληθαίνουν ραγδαία. Θα ήθελαν να κρατήσουν περισσότερο οι ευχάριστες μέρες, να είναι περισσότερα τα τερπνά πράγματα γύρω τους, περισσότερο καλοδιάθετοι οι άλλοι, με περισσότερα χαμόγελα και λιγότερες ιδιοτροπίες. Τα θέλουν όλα και τα ζητούν από τη γιορτή πού δυσκολεύεται, βέβαια, να τους τα δώσει. Τι να πρωτοκάνει; Να παρηγορήσει για τις ατυχίες που προέκυψαν μέσα στο έτος που φεύγει;

Να γλυκάνει τις πικρίες; Να κάνει πιο έντονες τις αναμνήσεις από τις ευτυχίες που πέρασαν; Να βεβαιώσει ότι υπάρχουν ακόμη δρόμοι ανοιχτοί προς το μέλλον; Το τελευταίο αυτό θα μπορούσε, πράγματι, να επιδράσει στην ψυχή. Η ελπίδα για το αύριο… Πόσα πράγματα  θα μπορούσαν να χωρέσουν μέσα στη λέξη ελπίδα. Αλλά πόσο λίγα τελικά χωρούν. Αφού ο φόβος, απλωμένος σαν γάγγραινα, συκοφαντεί ανεμπόδιστος τις ελπίδες αποκαλώντας τες ψευδαισθήσεις, αφέλειες, ονειροβασίες.

Όποιοι επιθυμούν πολλά, φοβούνται και πολύ, φοβούνται μήπως κάπου σκοντάψουν, και συνεπώς επιβάλλουν στον εαυτό τους να μην ελπίζει παρά μόνο στην επίτευξη του στόχου του – οποιοσδήποτε άλλος προσανατολισμός, οποιαδήποτε απόκλιση απαγορεύεται. Η ακράτητη επιθυμία  για επιτυχία στενεύει τελικά τον ορίζοντα των πιθανοτήτων. Το τίμημα είναι βαρύ. Είναι η αδυναμία του αδηφάγου και διαρκώς ανήσυχου ανθρώπου να νιώσει τη χαρά πραγματικά όταν μια ευκαιρία τη φέρνει μπροστά του.

Ανακαίνιση ψυχών

Η γιορτή είναι η λαμπρότερη από αυτές τις ευκαιρίες. Για ποιον λόγο την επινόησαν και την καθιέρωσαν οι άνθρωποι; Από όποια σκοπιά και αν τη δούμε είναι μία περίοδος κατά την οποία αναστέλλεται η συνηθισμένη μέριμνα για τα χρειώδη. Η ζωή κερδίζεται με κόπο, όλοι το ξέρουν. Στο διάστημα όμως της γιορτής δεν κερδίζεται, χορηγείται.

Για λίγο ο ταλαίπωρος θνητός θα δεχθεί αυτή την υπέροχη προσφορά από το πεπρωμένο: θα ζήσει μέσα στην επάρκεια και στην αφθονία των αγαθών. Χωρίς μόχθο, χωρίς ζηλοφθονίες και ανταγωνισμούς. Το φαγητό θα είναι για όλους αρκετό, το κρασί θα λύνει τις γλώσσες για να πουν ιστορίες, ή και για να τραγουδήσουν, και ίσως ακόμη –όπως γινόταν σε προηγούμενες εποχές– για να μπορούν να αναπέμψουν και ένα “ευχαριστώ” στη ζωή, στον Θεό ή στο σύμπαν.

Σ’ αυτές τις στιγμές συντελείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μια ανακαίνιση των ψυχών. Αν δεν συμβεί η ανακαίνιση, τότε η γιορτή ξεθυμαίνει γρήγορα. Μέσα στο σπίτι, μολονότι εξακολουθούν να ακούγονται αστεϊσμοί και να σερβίρονται οι πιατέλες στο τραπέζι, ο δαίμονας της μελαγχολίας αρνείται να φύγει από την καμινάδα, μένει μέσα και τριγυρίζει στα δωμάτια. Η αιτία είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ούτε θέλουν ούτε και ξέρουν πια να φθάσουν σε μια πραγματικά και ριζικά εορταστική κατάσταση. Να αλλάξουν δηλαδή προς το καλύτερο! Τι πάει να πει αυτό; Θα το χαρακτήριζαν αερολογία, ωραία και άδεια λόγια, με ρόδινη απόχρωση.

Αν όμως, καθώς αναλογίζονταν τη χρονιά που πέρασε, ένιωθαν έτοιμοι να διορθώσουν μία άδικη πράξη ή ένα σφάλμα, τότε οι μέρες των γιορτών θα είχαν οπωσδήποτε ένα νόημα και μία γεύση διαφορετική. Θα ήταν μια περίοδος όπου θα αναδυόταν μία καινούργια πλευρά του εαυτού τους. Αληθεύει πώς χαιρόμαστε πολύ πιο έντονα στο τέλος μιας νίκης μας απέναντι σε δυσκολίες, απ’ ό,τι αν δεχόμαστε απλώς τις εύνοιες της ζωής. Η γιορτή βιωμένη ως βράβευση, να τι θα της έδινε μια λάμψη δίχως σκιές.

Tο βρέφος μιας νέας συνείδησης

Πώς όμως θα φτάσουμε εκεί, αφού ακόμη και το να προσπαθήσουμε να σκεφτούμε ποιοι είμαστε και τι κάναμε, μας φαίνεται σαν αγγαρεία ή και σαν χάσιμο χρόνου; Και μόνο οι λέξεις καλό και κακό ηχούν σήμερα τρομερά αόριστες. Υπάρχουν χίλιοι τρόποι για να μην σταθμίζει κανείς τίποτα, να μην αξιολογεί, να αναμασά πως όλα είναι “σχετικά”. Αφού είναι λοιπόν σχετικά και η γιορτή είναι επίσης τέτοιου είδους. Θα περάσει, θα σβήσει, και ο επόμενος χρόνος θα διαδεχθεί τον παλιό σαν ένας συρμός που διαδέχεται τον προηγούμενο για να τραβήξει σε άγνωστη κατεύθυνση.

Και υπάρχει πιο άχαρο και παθητικό πράγμα από το να στέκεται κανείς σε μια αποβάθρα περιμένοντας ένα τέτοιο τρένο; Μία κίνηση μόνο θα μπορούσε να κάνει την καρδιά να χτυπήσει διαφορετικά. Κίνηση διπλή, κατάδυσης και ανέλκυσης. Ενας άνθρωπος θα κατέβαινε προς τα μύχιά του και θα έβγαινε έπειτα από εκεί αλλιώτικος. Αν μπορούσε να πει: στο εξής θα κάνω κάτι που δεν θα αμφιβάλλω πώς είναι καλό, για μένα και για τους άλλους, θα σημειωνόταν ένα γεγονός ισοδύναμο με θαύμα. Το γεγονός μιας γέννησης. Με μια γενναία πρωτοβουλία η θέληση και ο νους μαζί θα είχαν φέρει στο φως έναν νέο άνθρωπο.

Χρειάζονται επειγόντως τέτοιες κινήσεις. Η ανθρωπότητα τις είχε πάντα ανάγκη και οι αρχαίοι της στοχασμοί, οι πυθαγόρειοι, οι σωκρατικοί, και ύστερα οι χριστιανικοί επέμεναν να αναλύουν τις προϋποθέσεις ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να αυτοεξετάζονται, να κάνουν ειλικρινείς απολογισμούς, να κρίνουν προτού αποφασίζουν. Ακολούθησε ένα μεγάλο διάλειμμα όπου όλα αυτά θεωρήθηκαν φρένο στην αύξηση της ορμής προς τα εμπρός. Σήμερα όμως οι πρωταρχικές ανάγκες βοούν ξανά.

Η ορμή απελπίστηκε από την ίδια της την τυφλότητα. Καταφαίνεται πλέον ότι η ανθρωπότητα  δεν έχει άλλο τρόπο να αποφύγει την νέκρωση από το να βγάλει από τα σπλάχνα της το βρέφος μιας νέας συνείδησης. Ας δοκιμάσουμε λοιπόν να εορτάσουμε πραγματικά ακολουθώντας τη γραμμή αυτών των δώδεκα  βιβλικών ημερών, που δεν χαράχτηκε μόνο για τους θρησκευόμενους, χαράχτηκε για τον κάθε αναγεννημένο άνθρωπο. Έχει για αρχή της μία φάτνη και για τέρμα της μία φώτιση.