Μήπως ο νέος Ψυχρός Πόλεμος είναι ο υβριδικός Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος;

Διεθνολόγοι και δημοσιογράφοι γράφουν καθημερινά δεκάδες άρθρων για τις κινήσεις στη διεθνή σκακιέρα των πλανητικών παικτών (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία), των μεσαίων και των μικρών περιφερειακών παικτών, ακόμα και ομάδων, όπως το ISIS ή το PKK. Αν κανείς όμως πάψει να βλέπει τα απλωμένα ανάκατα κομμάτια του παζλ και τα συνθέσει σε μια εικόνα, αυτό που δυστυχώς θα δει να αναδύεται, είναι πως βρισκόμαστε ήδη σε μία κατάσταση που μπορεί να χαρακτηριστεί υβριδικός Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η δήλωση μπορεί να θεωρηθεί από γελοία έως και φοβική και από προβοκατόρικη έως σατιρική παρατήρηση. Θα προσπαθήσω με όσο πιο καθαρό και εύληπτο τρόπο να επιχειρηματολογήσω πως αυτή είναι η θλιβερή και οδυνηρή πραγματικότητα. Ο πόλεμος ορίζεται γενικώς ως μια αιματηρή σύγκρουση. Παρόλο που υπάρχουν αιματηρές συγκρούσεις σε Συρία, Ιράκ, Υεμένη, Νιγηρία, Λιβύη και υποσαχάρια Αφρική, στη συντριπτική της πλειονότητα η ανθρωπότητα ζει εν ειρήνη.

Δεν υπάρχουν στρατοί εν κινήσει, ούτε βομβαρδισμοί πόλεων ή στρατιωτικών στόχων. Δεν έχουμε επίσημη κήρυξη πολέμου μεταξύ κρατών. Όμως, αυτό δεν είναι αληθές. Δεν έχουμε τις επίσημα κατανοητές εκδηλώσεις του πολέμου, έχουμε όμως την έριδα, την εγγενή σύγκρουση σε πολλά και αλληλοεπηρεαζόμενα επίπεδα. Θα πρέπει, όμως, να αναλύσουμε το κατηγόρημα “υβριδικός” για να αξιολογήσουμε ορθά την πρόταση.

Υβρίδιο είναι ένα σύνθετο αποτέλεσμα από δύο είδη ή γένη, όπως ένα μουλάρι από ένα άλογο και ένα γαϊδούρι. Η έννοια του υβριδικού προέρχεται κυρίως από τις διασταυρώσεις στη βοτανολογία, αλλά έχει δοθεί και σε αυτοκίνητα που έχουν μια μηχανή εσωτερικής καύσεως και ηλεκτρική κίνηση. Η έννοια του υβριδικού πολέμου έγινε αντικείμενο ανάλυσης το 2010, από τον τότε υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ Robert Gates.

Η ιστορική πορεία των πολέμων

Ο Gates έθεσε τις συνιστώσες του ως «μακροχρόνιου τύπου πολέμου, σύγκρουση μέσω αντιπροσώπων για πίεση και εκφοβισμό, τρομοκρατία και εγκληματικότητα για να χειραγωγήσει το πληροφοριακό περιβάλλον, προσβολή πηγών ενέργειας, επίθεση σε οικονομικές αδυναμίες και αξιοποίηση διπλωματικών πλεονεκτημάτων». Στον υβριδικό πόλεμο συμπεριλαμβάνουμε, ασύμμετρο πόλεμο, αντάρτικο και πρόκληση εσωτερικού χάους, πυρηνικό πόλεμο, ναυτική στρατηγική, αντί-επαναστατική πολιτική, πόλεμο στο διάστημα, στο Διαδίκτυο, άρνηση των διεθνών νομικών συμβάσεων, προπαγάνδα.

Στην ιστορία είχαμε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ οικογενειών, φυλών, πόλεων, βασιλείων (όπως στην Κίνα), αργότερα κάποιων αυτοκρατοριών, ηπειρωτικών πολέμων στην Ευρώπη (όπως ο Τριακονταετής και οι Ναπολεόντειοι) και τελικά αυτούς που ονομάζουμε Παγκόσμιους, τον Α’ και Β’, οι οποίοι ξεκίνησαν ως ευρωπαϊκοί πόλεμοι και κατέληξαν ως παγκόσμιοι, μιας και η Ευρώπη επηρέαζε ως παγκόσμια αποικιακή δύναμη ολόκληρο τον πλανήτη.

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξαν δύο πλανητικές δυνάμεις, οι ΗΠΑ και οι ΕΣΣΔ, οι οποίες μπορούσαν να προβάλουν την ισχύ τους σε ολόκληρο τον πλανήτη, λόγω της τεχνολογικής και πολιτικής τους υπεροχής. Μετά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και έως την διάλυση της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ παρέμειναν η μόνη πλανητική δύναμη, με τη Ρωσία ως διάδοχο της ΕΣΣΔ να μεταβάλλεται σε μια τρίτης κατηγορίας οικονομική δύναμη, αλλά στρατιωτικά να παραμένει πυρηνική υπερδύναμη.

Όπλο οι νέες τεχνολογίες

Τα τελευταία δε 30 χρόνια η Κίνα αναδείχτηκε ως η δεύτερη οικονομική δύναμη παγκοσμίως και ως βιομηχανική υπερδύναμη. Είναι δε μια χώρα η οποία δηλώνει και πραγματοποιεί ένα πρόγραμμα τεχνολογικού άλματος για να ξεπεράσει σε αυτόν τον τομέα τις ΗΠΑ. Βασικό όπλο σε αυτό το εγχείρημα η Κίνα χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες αιχμής στις επικοινωνίες, στα Big Data, στην AI (τεχνητή νοημοσύνη) και την ρομποτική, για να επανασχεδιάσει την παραγωγή της, τις υποδομές της και τελικά την αμυντική της βιομηχανία. Σκοπός της να μπορέσει να φτάσει και να ξεπεράσει τις ΗΠΑ στον αμυντικό τομέα, στον οποίον οι Αμερικανοί διατηρούν την υπεροχή μεταπολεμικά.

Η Κίνα έγινε μέλος του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου το 2004 και από τότε απολαμβάνει των προνομίων αυτού του οργανισμού ως χώρα υπό ανάπτυξη, αλλά που στην ουσία είναι ήδη ανεπτυγμένη. Έχει ήδη προχωρήσει σε μια τεκμηριωμένη επιχείρηση αντιγραφής, κλοπής και αναπαραγωγής, δίχως να πληρώνει πνευματικά ή άλλα δικαιώματα σε μια πληθώρα εφευρέσεων και τεχνολογικών εφαρμογών, από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Έχει προχωρήσει σε ένα τεράστιο πρόγραμμα εκπαίδευσης εκατομμυρίων Κινέζων επιστημόνων σε αμερικανικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Έχει αγοράσει, επιχειρήσεις από Αμερική και Ευρώπη, όπως και έχει προσελκύσει χιλιάδες εταιρείες να εγκατασταθούν στην Κίνα, προσφέροντας τη δυνατότητα στην εγχώρια παραγωγή να απορροφήσει μεγάλο μέρος του know-how των εταιρειών αυτών.

Η παγκόσμια τάξη

Ο πρόεδρος Τραμπ (με άκομψο και μη διπλωματικό τρόπο), αλλά έχοντας καταλάβει όλα τα παραπάνω, προσπάθησε να σταματήσει αυτή τη ραγδαία ενδυνάμωση την Κίνας, η οποία στην ουσία την καθιστά τον δεύτερο πλανητικό πόλο ισχύος στο σημερινό κόσμο και υπονομεύει την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ. Γι’ αυτό επέβαλε δασμούς και ποσοστώσεις σε κινεζικά προϊόντα και τα τελευταία χρόνια είχε προχωρήσει σε μια υβριδική επίθεση κατά της κινεζικής βιομηχανίας επικοινωνιών. Σε γενικές γραμμές στην ίδια γραμμή κινείται και ο διάδοχός του.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι τότε μεγάλες δυνάμεις, ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα δημιούργησαν τον ΟΗΕ για την διατήρηση της ειρήνης. Παράλληλα με αυτόν τον παγκόσμιο οργανισμό δημιουργήθηκε, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Στην πραγματικότητα, άρχισε να χτίζεται μια παγκόσμια νομική και οικονομική πραγματικότητα, η οποία ως κατασκευή ήταν πνευματικό και ιδεολογικό τέκνο της Δύσης, με πρωταγωνιστή τις ΗΠΑ. Στο κέντρο αυτού του οικοδομήματος, έστεκε το αμερικανικό οικονομικό σύστημα και το δολάριο. Αυτό ισχύει μέχρι σήμερα.

Η Ρωσία μετά το 1991 προσχώρησε μεν γενικώς σε αυτήν την παγκόσμια τάξη, αλλά ως μια τεράστια σε έκταση χώρα με ειδικές συνθήκες και ένα μεγάλο πυρηνικό οπλοστάσιο, δεν ικανοποιήθηκε από τη θέση της στην παγκόσμια διάταξη δυνάμεων. Άρχισε να δηλώνει πως έχει δικά της συμφέροντα και να διαφοροποιείται από τις αποφάσεις της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών. Ο Πούτιν απετέλεσε τον κέντρο αυτών των αποφάσεων και γι’ αυτό παραμένει στο επίκεντρο της κριτικής της Δύσης. Η μεγάλη τομή στις σχέσεις Ρωσίας-Δύσης είναι το ζήτημα της Ουκρανίας και η ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία, πράξη η οποία ενόχλησε και προκάλεσε τη μήνη της Ουάσινγκτον και εν μέρει της Ευρώπης.

Ο υβριδικός Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Μέχρι πρότινος η Ρωσία θεωρείτο ο κύριος ανταγωνιστής της αμερικανικής μονοκρατορίας στον πλανήτη, έχοντας την ικανότητα να σταματήσει κάποιους σχεδιασμούς της Δύσης. Στην πραγματικότητα, εάν διερευνήσουμε τα γεγονότα, θα δούμε πως η Δύση προκάλεσε την αντίδραση της Ρωσίας με τους σχεδιασμούς της να εντάξει τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στο NATO και την πρόθεσή της να πράξει το ίδιο και για την Ουκρανία. Για τους Δυτικούς, η μη πλήρης συμμόρφωση της Ρωσίας στα σχέδια της θεωρείται πρόκληση και αμφισβήτηση της παντοκρατορίας τους.

Η Κίνα την οποίαν οι ΗΠΑ με τους Νίξον και Κίσινγκερ προσεταιρίστηκαν τη δεκαετία του 1970 επί Μάο, όταν υπήρξε η αντιπαράθεση της με την ΕΣΣΔ, μετά το θάνατο του μεγάλου τιμονιέρη και υπό την ηγεσία του Τενγκ Σιάο Πινγκ, άλλαξε τελείως το οικονομικό της σύστημα. Άνοιξε την οικονομία της στη Δύση, επιτρέποντας καπιταλιστικές πρακτικές και δημιούργησε τότε τις πρώτες τέσσερις ελεύθερες ζώνες, όπου ξένοι και Κινέζοι μπορούσαν να κάνουν ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς κάθε είδους επένδυση και μάλιστα δίχως φορολογία. Το άνοιγμα αυτό ήταν η αιτία της ραγδαίας ανάπτυξης της Κίνας, η οποία είχε για δεκαετίες ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 10%.

Παρά τις διάφορες συγκρούσεις, αναταραχές και αλλαγές στην παγκόσμιο ισορροπία δυνάμεων, η κοσμογονική αλλαγή στην Κίνα και η θέληση της Ρωσίας να προβάλει τα συμφέροντά της με δυναμικό τρόπο (όπως στην Ουκρανία και στη Συρία), είναι οι αλλαγές οι οποίες μας έχουν σήμερα οδηγήσει σε αυτό το οποίο ονόμασα υβριδικό παγκόσμιο πόλεμο κι αυτό που πολλοί αναλυτές κομψά ονομάζουν “Νέο Ψυχρό Πόλεμο”.