Βήματα σε κινούμενη άμμο για το Κυπριακό

Στη σκιά ραγδαίων γεωπολιτικών εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή θα γίνουν οι κινήσεις εντός Σεπτεμβρίου στο Κυπριακό, με βασικούς παίκτες που επηρέαζαν την Τουρκία διαχρονικά, όπως οι ΗΠΑ, να βρίσκονται στην διαφορετική όχθη. Είναι σαφές πως πολεμικό κλίμα μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας, αν και δεν αφορά το Κυπριακό αναμένεται να το επηρεάζει. ΗΠΑ και Ισραήλ σχεδιάζουν κινήσεις ελέγχου της περιοχής, έχοντας στην παρούσα φάση απέναντι τους την Τουρκία.

Οι εξελίξεις αναμένονται ραγδαίες, καθώς είναι σαφές πως το παιχνίδι που διαδραματίζεται αφορά τη γεωπολιτική ανακατανομή ισχύος και οι δύο χώρες συντονίζονται για να μην επιτρέψουν άλλες κινήσεις, που θα αμφισβητούν την κυριαρχία τους. Τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ισραηλινοί θεωρούν πως θα πρέπει να εντάξουν στους σχεδιασμούς και τη συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Είναι γι’ αυτό, όπως σημείωναν ενημερωμένες πηγές, που η επίσκεψη των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδος και Κύπρου, Νίκου Κοτζιά και Νίκου Χριστοδουλίδη, στις 13 Σεπτεμβρίου στο Ισραήλ, αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Στην ατζέντα των συζητήσεων τους με τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου θα είναι και το θέμα της ασφάλειας. Από τα αποτελέσματα θα διαφανεί το εύρος και τα χαρακτηριστικά της συνεργασίας.

Η Λευκωσία φαίνεται να έχει επεξεργαστεί κάποιες ιδέες, τις οποίες θα θέσει ενώπιον των Ισραηλινών. Την ίδια ώρα, όπως συναφώς επισημαίνεται από τρίτους παρατηρητές, η μέχρι σήμερα συνεργασία Κύπρου και Ισραήλ ήταν ετεροβαρής. Η Λευκωσία διευκόλυνε και το Τελ Αβίβ αξιοποιούσε αυτές τις διευκολύνσεις, χωρίς να προσφέρει ουσιαστικά ανταλλάγματα.
Μέσα σε ένα, λοιπόν, κλίμα ψυχροπολεμικό, με αξιοποίηση από αμερικανικής πλευράς του εργαλείου των οικονομικών κυρώσεων, το Κυπριακό δεν βρίσκεται μεν στη μεγάλη εικόνα, ωστόσο, εκ των πραγμάτων κινήσεις έγιναν και γίνονται. Το σκηνικό αφορά τόσο το πολιτικό θέμα όσο και τα ενεργειακά με φόντο τις γεωπολιτικές αλλαγές και τις νέες ισορροπίες στην περιοχή.

Πότε ξεκαθαρίζει το τοπίο

Σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά, πληροφορίες φέρουν την αμερικανική εταιρεία ExxonMobil να μελετά το ενδεχόμενο επίσπευσης, κατά μερικές ημέρες, των ερευνών της στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ. Αυτό ενδεχομένως να μετακινεί τις έρευνες τον Οκτώβριο αντί Νοέμβριο. Επί της ουσίας αυτό δεν σημαίνει και πολλά.

Οι Αμερικανοί φαίνεται να μην ανταποκρίνονται σε παρεμβάσεις τρίτων (τους άλλους «συνήθεις υπόπτους») για να υπάρξει μιας μορφής συνεννόηση με την τουρκική πλευρά. Σαφώς και η εταιρεία δεν επιθυμεί περιπλοκές, με τις όποιες κινήσεις σχεδιάζει η Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ. Ωστόσο, δεν έχει μέχρι στιγμής δημιουργήσει κανάλια επικοινωνίας με την Άγκυρα. Μια συμφωνία στο Κυπριακό, σαφώς και θεωρούν πως ενδεχομένως θα διευκόλυνε τις έρευνες τους. Δεν φαίνεται, όμως, η ExxonMobil να ασχολείται με το ζήτημα αυτό.

Εντός Σεπτεμβρίου, πάντως, αναμένεται να ξεκαθαρίσει το τοπίο στο Κυπριακό. Η απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, θα ολοκληρώσει τις επαφές στην Αθήνα (11 Σεπτεμβρίου) με τον Νίκο Κοτζιά και στις Βρυξέλλες (13 Σεπτεμβρίου) με την επικεφαλής της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), Φρεντερίκα Μογκερίνι. Ημερομηνία για συνάντηση με το Βρετανό υπουργό Εξωτερικών δεν έγινε γνωστή, αλλά αναμένεται να είναι τις ίδιες ημέρες.

Με άκρα μυστικότητα

Από την έκθεση της κ. Λουτ αναμένεται ότι θα κριθούν τα επόμενα βήματα, αν και τον τελικό λόγο τον έχει ο Γενικός Γραμματέας, ο οποίος σε ό,τι αφορά το Κυπριακό έχει «καεί» στο παρελθόν από συμβουλές υφισταμένων του. Η κ. Λουτ, πάντως, κινείται με άκρα μυστικότητα, σε βαθμό που δεν έχει ενημερώσει καν την ομάδα του ΟΗΕ στην Κύπρο.
Ο Γενικός Γραμματέας έχει ενώπιον του δύο ενδεχόμενα:

1. Το πρώτο είναι να καλέσει τους ευρισκόμενους στη Νέα Υόρκη, πρόεδρο Αναστασιάδη και κατοχικό ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί, για να τους ανακοινώσει ότι δεν μπορεί σε αυτή τη φάση να αναλάβει πρωτοβουλία.
2. Το δεύτερο είναι να συγκαλέσει Πενταμερή Διάσκεψη. Στην περίπτωση που θα ισχύσει το πρώτο σενάριο, οι όποιες εξελίξεις θα αναβληθούν επ’ αόριστον. Σε περίπτωση του δευτέρου σεναρίου, θα αξιοποιηθεί και η εκεί παρουσία του πρωθυπουργού της Ελλάδος Αλέξη Τσίπρα και του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη σύγκληση Πενταμερούς Διάσκεψης.

Η αντιπαράθεση ΗΠΑ και Τουρκίας, επηρεάζει το Κυπριακό στο βαθμό που η όποια πιθανή παρέμβαση της Ουάσινγκτον προς την Άγκυρα δεν μπορεί να γίνει καθώς δεν διαθέτει την επιρροή που είχε στο παρελθόν. Πόσο θα κρατήσει αυτή η αντιπαράθεση; Μέχρι να ξεκαθαρίσει το θέμα των ρωσικών πυραύλων S-400, η παράδοση των οποίων στην Τουρκία τοποθετείται το 2019. Μέχρι τότε η κόντρα θα συνεχίζεται, εκτός κι εάν αλλάξει σχέδια η Άγκυρα πριν την ημερομηνία παραλαβής. Τότε, το Κυπριακό ενδεχομένως να αποτελεί μέρος του μπόνους προς την Άγκυρα.

Πώς θα κινηθεί η Κυπριακή Δημοκρατία ενόψει αυτού του ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκίας; Αυτό θα διαφανεί στη συνέχεια. Οι ευκαιρίες και οι συγκυρίες δεν είναι, πάντως, μονίμως ανοικτά παράθυρα. Εάν και εφόσον ενδιαφέρει φυσικά η αξιοποίηση των εξελίξεων αυτών.

Στην εξίσωση μπαίνει και η Γαλλία. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ζαν Ιβ Λε Ντριάν, ο οποίος θα επισκεπτόταν τον περασμένο Ιούνιο την Κύπρο, την Ελλάδα και την Αίγυπτο, θα έρθει τον Σεπτέμβριο στη Λευκωσία σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο. Από τη μια είναι οι ενεργειακοί σχεδιασμοί που αφορούν και στο Παρίσι καθώς η Total δραστηριοποιείται σε τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ. Από την άλλη, η Γαλλία επιχειρεί να προσεγγίσει την Άγκυρα μετά και τη σύγκρουση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, κυρίως σε ό,τι αφορά στο πεδίο της οικονομίας.

Τρεις συναντήσεις Κοτζιά και Τσαβούσογλου

Το Κυπριακό θα είναι στην ατζέντα και των τριών συναντήσεων που θα έχουν αυτή την περίοδο οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας, Νίκος Κοτζιάς και Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Για την ακρίβεια, με βάση και τα όσα έχει διαμηνύσει ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, οι δύο χώρες θα πρέπει να συζητήσουν θέματα Ασφάλειας και Εγγυήσεων.

Η Αθήνα ως γνωστόν έχει παρουσιάσει ολοκληρωμένη πρόταση και για πρώτη φορά υπάρχει συνολική θέση για το ζήτημα της ασφάλειας. Η Τουρκία, λόγω της επιμονής της στις εγγυήσεις και την παρουσία στρατευμάτων και μετά τη λύση, οδήγησε σε ναυάγιο την Πενταμερή Διάσκεψη στο Κραν Μοντάνα, το περσινό καλοκαίρι.

Οι δύο υπουργοί Εξωτερικών, λοιπόν, θα συναντηθούν πρώτα στην άτυπη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ (Gymnich), που συνέρχεται στις 30-31 Αυγούστου. Η Τουρκία, η Αλβανία, η Σερβία και τα Σκόπια έχουν προσκληθεί για να συμμετάσχουν στην άτυπη σύνοδο. Η δεύτερη συνάντηση των Κοτζιά και Τσαβούσογλου θα γίνει στη Σμύρνη, όπου στις 4 Σεπτεμβρίου θα τελεστούν τα εγκαίνια του κτηρίου του ελληνικού προξενείου.

Σημειώνεται συναφώς ότι τα εγκαίνια είχαν αναβληθεί λόγω της παράνομης κράτησης των δύο Ελλήνων αξιωματικών από την τουρκική κυβέρνηση. Η τρίτη συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, το δεύτερο δεκαπενθήμερο Σεπτεμβρίου, όταν αναμένεται ότι θα ξεκαθαρίσει το τοπίο σε σχέση με το τι μέλλει γενέσθαι στο Κυπριακό.