Το δεξί πόδι της Αρτέμιδας έφερε τον πρωθυπουργό στην Ακρόπολη!

Πανηγύρισε σήμερα η κυβέρνηση και το υπουργείο Πολιτισμού, επειδή τοποθετήθηκε στη θέση του ένα από τα θραύσματα του Παρθενώνα που είναι σε ξένα χέρια και, συγκεκριμένα, ένα κομμάτι με το δεξί πόδι της Αρτέμιδας στην βόρεια ζωοφόρο (μέχρι τώρα εκτίθετο στο Μουσείο του Παλέρμο, όπου και εξακολουθεί να ανήκει).

Όμως το θραύσμα αυτό δίνεται δανεικό για οκτώ χρόνια και μας είχε ξαναδοθεί επίσης δανεικό –για άλλα δύο χρόνια, το 2008 και 2009. Σε αντάλλαγμα αυτή τη φορά, μάλιστα δεσμευθήκαμε να δανείσουμε κι εμείς για οκτώ χρόνια έναν αμφορέα της γεωμετρικής περιόδου και ένα ακέφαλο άγαλμα της Αθηνάς.

Το δε Παλέρμο δάνεισε το θραύσμα με την ασαφή πρόθεση της οριστικής επιστροφής, που δεν είναι διόλου δική του υπόθεση, αλλά υπόθεση του ιταλικού υπουργείου Πολιτισμού. Όπως αναφέρει και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, επιπλέον, δημιουργείται ένα προηγούμενο για δανεισμούς και ανταλλαγές και λησμονείται ή μπαίνει με τρόπο στο περιθώριο ο όρος “επιστροφή”.

Υπενθυμίζεται ότι σήμερα το θραύσμα Fagan τοποθετήθηκε στη θέση του μετά φανών και λαμπάδων, παρουσία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Tο θραύσμα πρόκειται να εκτεθεί –όπως αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού «για διάστημα οκτώ ετών ως μακροχρόνια κατάθεση (‘deposito’) με προοπτική να παραμείνει σε μόνιμη βάση (‘sine die’) στο Μουσείο Ακρόπολης, μέσω της διαδικασίας που έχει ξεκινήσει από την περιφερειακή κυβέρνηση της Σικελίας προς το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού».

Ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε μεταξύ άλλων τα εξής: «Το σημαντικό βήμα το οποίο γίνεται σήμερα πιστεύω ότι ανοίγει τον δρόμο έτσι ώστε και άλλα μουσεία να μπορέσουν να κινηθούν στην αντίστοιχη κατεύθυνση. Με πιο σημαντικό, φυσικά, το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο θα πρέπει πια να αντιληφθεί ότι έχει έρθει ο καιρός τα μάρμαρα του Παρθενώνα τα οποία έφυγαν από την Ελλάδα σε συνθήκες που λίγο-πολύ είναι όλες γνωστές, να επιστρέψουν πια εδώ, στο φυσικό τους σπίτι».

Ένα “δώρο” του Έλγιν

Ο Σύλλογος των αρχαιολόγων όμως μπαίνει στις ουσιαστικές λεπτομέρειες αυτής της υπόθεσης και παρατηρεί ότι στις διαδοχικές ανακοινώσεις των τελευταίων ημερών, η ελληνική κυβέρνηση για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1980 φαίνεται να εγκαταλείπει το αίτημα της επανένωσης των αρχιτεκτονικών γλυπτών που αποσπάστηκαν βίαια από τον Παρθενώνα, και εισάγει πλέον (έστω και μετωνυμικά) το αίτημα για «δανεισμό και ανταλλαγή των γλυπτών με το Βρετανικό Μουσείο»

Ο κ. Μητσοτάκης είχε ξαναμιλήσει για δανεισμό των γλυπτών του Παρθενώνα το 2019 και το περιβάλλον του το απέδωσε σε παρερμηνεία των δηλώσεών του, τις οποίες πάντως το Βρετανικό Μουσείο εξέλαβε κατά λέξη και τις ερμήνευσε ως αναγνώριση της κυριότητάς του. Και σήμερα ο κ. Μητσοτάκης, λέγοντας ότι «ο δανεισμός από την Σικελία είναι ένα πρώτο βήμα για να κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση και άλλα μουσεία στον κόσμο» ουσιαστικά επανέλαβε την “παρερμηνεία” του 2019, δηλαδή ότι ζητάμε να μας δανείσουν και οι Βρετανοί τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Μάλιστα οι αρχαιολόγοι επισημαίνουν και μια ακόμη πολύ σημαντική λεπτομέρεια, ότι το “θραύσμα Fagan” είναι κομμάτι της ίδιας λαθραίας “παρτίδας” κι ας υποστηρίζουν οι Ιταλοί πως νόμιζαν ότι βρέθηκε σε ανασκαφή στην Σικελία και ότι δεν ήξεραν αρχικά πως ήταν κομμάτι του Παρθενώνα. Στην πραγματικότητα είναι ένα από τα κομμάτια που άρπαξε ο Έλγιν.

«Εντέχνως αποκρύπτεται από τις κυβερνητικές δηλώσεις και τα Δελτία Τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού ότι το θραύσμα σχετίζεται με τη βιαιοπραγία του Έλγιν: η πλέον πιθανή εκδοχή που γνωρίζαμε ως σήμερα ήταν ότι ο ίδιος ο Έλγιν το “χάρισε” στον προσωπικό του φίλο R. Fagan στο ταξίδι του από την Αθήνα στο Λονδίνο», αναφέρει ο Σύλλογος.

Αποδυναμώνεται η ελληνική επιχειρηματολογία

Με την μεγάλη προβολή ως επιτυχίας του δανεισμού ενός κομματιού της “συλλογής Fagan”, η πολιτεία έμμεσα αποδέχεται ως νόμιμη την κυριότητα του θραύσματος, αλλά και της “συλλογής Έλγιν”, αποδυναμώνοντας την επιχειρηματολογία για κλοπή και αρπαγή από το κορυφαίο μνημείο της χώρας μας. Τα γλυπτά αυτά κομματιάστηκαν κυριολεκτικά και αρπάχτηκαν από το Έλγιν.

«Το αίτημα της επιστροφής των αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα βασίζεται στα οριζόμενα από τις διεθνείς συμβάσεις προστασίας των πολιτιστικών αγαθών, αφορά την ελληνική και τη διεθνή κοινότητα που αγωνίζεται για το αίτημα αυτό για δεκαετίες και απαιτεί μεθοδικότητα και συνέπεια. Το αίτημα αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για τυχόν πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη, πόσο μάλλον να υπονομεύεται από άφρονες επιλογές επικοινωνιακού χαρακτήρα (θυμίζουμε την άδοξη κατάληξη της αντίστοιχης επικοινωνιακής προσπάθειας εμπλοκής του νομικού γραφείου της Αμάλ Αλαμουντίν στην υπόθεση των γλυπτών του Παρθενώνα το 2014)», αναφέρει σε ανακοίνωση του ο Σύλλογος.

Ο Σύλλογος τονίζει ως παραδειγματική την απόφαση του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης το 2006 να παραχωρήσει -και όχι να δανείσει- θραύσμα του λίθου VIII της Βόρειας Ζωφόρου του Παρθενώνα, που βρισκόταν στην πανεπιστημιακή συλλογή του, «απόφαση που δυστυχώς αποσιωπάται στην σημερινή ρητορική του Υπουργείου Πολιτισμού και του Μουσείου Ακρόπολης», αναφέρει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Τι υποστηρίζει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων

Είναι επίσης πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η ιταλική νομοθεσία επιτρέπει την εξαγωγή αρχαιοτήτων από το έδαφος της Ιταλίας μόνον για τέσσερα έτη, με δυνατότητα παράτασης για άλλα τέσσερα, όπως οι περισσότερες χώρες του κόσμου. Στην δική μας εντούτοις, η κ. Μενδώνη εισηγήθηκε την αλλαγή της ελληνικής νομοθεσίας ώστε να επιτρέπεται η εξαγωγή αρχαιοτήτων κυριότητας του ελληνικού κράτους για 25+25 έτη (Νόμος 4761/2020)! Μέχρι τότε ο Αρχαιολογικός Νόμος 3028/2002 προέβλεπε δυνατότητα εξαγωγής αρχαιοτήτων για έκθεση στο εξωτερικό, με συγκεκριμένους και αυστηρούς όρους, για πέντε έτη με δυνατότητα παράτασης το πολύ για άλλα πέντε.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων τονίζει παράλληλα ότι δεν πρόκειται για δανεισμό, αλλά για αντι-δάνειο, αφού το Μουσείο Ακρόπολης αποστέλλει δύο ευρήματα για να εκτεθούν στο Μουσείο του Παλέρμο για ίσο χρόνο (4+4 έτη). Οι πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ Μουσείων είναι προφανώς ευκταίες εντός συγκεκριμένων ορίων, που δεν θα μετατρέπουν την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας σε “ανταλλάξιμο είδος”.

Οι αρχαιολόγοι ανησυχούν ότι θεσμοθετείται μια νέα αντίληψη για τις ελληνικές αρχαιότητες ως αντικειμένων συναλλαγής ανάμεσα σε ελληνικά μουσεία και φορείς του εξωτερικού, παρότι ο νόμος του 2002 όριζε πως οι αρχαιότητες είναι πράγματα εκτός συναλλαγής. Επίσης αναφέρουν ότι ο σεβασμός προς την πολιτιστική κληρονομιά διαφαίνεται και από παρελθούσες ενέργειες, όπως το “τσιμέντωμα” στον Παρθενώνα και η διαχείριση των σημαντικότατων βυζαντινών αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης.