Στην Ουκρανία παίζεται η αμερικανική ηγεμονία στην Ευρώπη

Η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον στη Βρετανία ανακοίνωσε πρόσφατα ένα εφεύρημα καταπληκτικής φύσης. Υπάρχουν πληροφορίες, ισχυρίστηκε η Βρετανή υπουργός Εξωτερικών, Λιζ Τρας, ότι η Μόσχα ετοιμάζει ανατροπή του καθεστώτος στο Κίεβο και αντικατάστασή του με ένα φιλο-ρωσικό καθεστώς υπό τον πρώην Ουκρανό βουλευτή, Γιεβέν Μουράγιεφ.

Δεν πρόλαβε καν να το ανακοινώσει αυτό η κα Τρας, όταν ο Μουράγιεφ δήλωνε στη βρετανική Observer: «Μου φτιάξατε τη διάθεση. Το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να τάχει μπερδέψει. Απαγορεύεται η είσοδός μου στη Ρωσία κι όχι μόνο αυτό. Η περιουσία του πατέρα μου στη Ρωσία έχει κατασχεθεί. Είμαι υπό διωγμό». Είναι τόσο το μέγεθος της απρόσκοπτης και βιαστικής προπαγάνδας της Δύσης εναντίον της Ρωσίας, που είναι δυνατόν να συμβούν ακόμα και τέτοιες κραυγαλέες γκάφες. Η δαιμονοποίηση του αντιπάλου έχει φτάσει σε πρωτοφανή όρια.

Ποιες είναι οι πραγματικές ρίζες της κρίσης στην Ουκρανία; Πρέπει να ανακύψουμε στη διεθνή πολιτική οικονομία της κρίσης και τις διεθνείς σχέσεις της Ευρασίας την εποχή που η πανδημία στη Δύση, καθώς και η τιμή της ενέργειας έχουν εκτινάξει δημόσιο χρέος και πληθωρισμό στα ύψη. Και, απ’ ότι φαίνεται, σε λίγο θα εκτινάξει στα ύψη και τα επιτόκια προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός. Οι ΝΑΤΟϊκές χώρες κατέγραψαν σχεδόν 2 εκατομμύρια νεκρούς από το Covid.

Η οικονομική διείσδυση της Κίνας σε Τουρκία, Ανατολική Μεσόγειο, Βαλκάνια και ΕΕ έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις που υπονομεύουν την ενότητα του ΝΑΤΟ. Το επιχείρημά μου είναι ότι η ουκρανική κρίση δεν αφορά τόσο μία ουσιαστική στρατηγική αντιπαράθεση ΝΑΤΟ-Ρωσίας, αλλά μία τεχνητή αντιπαράθεση που στοχεύει στον αποκλεισμό και παραμερισμό της Κίνας και της Ρωσίας από την ευρωατλαντική γεω-οικονομική ζώνη με στόχο τη διατήρηση της τρεμάμενης συνοχής του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

Οι ίδιες οι ΗΠΑ αδυνατούν, πλέον, να εξασφαλίσουν τη συνοχή της Ατλαντικής Συμμαχίας με οικονομικά μέσα, λόγω της ραγδαίας ανόδου της Κίνας και της αποτυχίας της παγκόσμιας χρηματιστηκοποιημένης οικονομίας που οικοδόμησαν απ’ τη δεκαετία του 1970 και μετά. Για τις ΗΠΑ, ένας ευρασιατικός άξονας Βερολίνου-Μόσχας-Πεκίνου θα σήμαινε τον εξοβελισμό τους από την Ευρασία και το τέλος της παγκόσμιας ηγεμονίας της.

Ποιοι απειλούν την αμερικανική ηγεμονία

Ως ένα βαθμό, αυτή η φοβία των ΗΠΑ δεν είναι καινούργια. Θυμόμαστε πως οι ΗΠΑ σταμάτησαν την Ostpolitik του Βίλι Μπραντ; Τη σταμάτησαν με τη τοποθέτηση πυραύλων Πέρσινγκ και Κρουζ στο έδαφος της Δυτικής Γερμανίας, θυμίζοντας έτσι ποιος είναι ο εχθρός της Δύσης: ο βάρβαρος κομμουνισμός της Ανατολής. Έτσι, παγιοποιούσαν την ηγεμονία τους πάνω στην Ευρώπη και την απομάκρυναν από τη σοβιετική επιρροή. Τηρουμένων όλων των ιστορικών αναλογιών, παρόμοια είναι και η κατάσταση σήμερα, μόνο που σήμερα τα πράγματα είναι πιο ζοφερά για τις ΗΠΑ, λόγω της τεράστιας οικονομικής και τεχνολογικής ανόδου της Κίνας.

Η Κίνα διαθέτει σήμερα πάνω από τέσσερα τρισ. δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα, τα μεγαλύτερα στο κόσμο (ΗΠΑ και Γερμανία υπολείπονται κατά πολύ). Από το 2017, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής των ΗΠΑ – ακολουθεί η Ιαπωνία. Το 1/10 σχεδόν του αμερικανικού ΑΕΠ βρίσκεται στα χέρια του κινεζικού κράτους με τη μορφή εντόκων γραμματίων δημοσίου. Το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα εγκαταλείπεται από πολλές χώρες, ειδικά στην Αφρική.

Το 2014 η Κίνα ίδρυσε την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών, στην οποία προσχώρησαν Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Βρετανία. Αυτή η τράπεζα χρηματοδοτεί το “νέο δρόμο του μεταξιού” (Belt & Road Initiative). Κινεζικοί όμιλοι στην Ανατολική Ευρώπη, την Τουρκία και τα Βαλκάνια χρηματοδοτούν έργα υποδομής, αγοράζουν χρεωκοπημένες επιχειρήσεις και ακόμα διεισδύουν στις μεγάλες ευρωατλαντικές αγορές με επενδύσεις χαρτοφυλακίου κι όχι μόνο. Το 2016, οι κρατικές κινεζικές επενδύσεις στην αγορά των ΗΠΑ είχαν φτάσει στα 52 δισ. δολάρια.

Σήμερα οι κινεζικές επενδύσεις στις ΗΠΑ αποτελούν περίπου το 15% όλων των συγχωνεύσεων και εξαγορών στις ΗΠΑ. Το ΝΑΤΟϊκό και αγγλοσαξωνικό μπλοκ προσπαθεί να σταματήσει την οικονομική διείσδυση της Κίνας. Το 2016, η Γερμανία, με υπόδειξη των ΗΠΑ, μπλόκαρε έγκριση ύψους ενός δισ. δολαρίων για εξαγορά του κατασκευαστή εξοπλισμού “τσιπ” Aixtron από ομάδα Κινέζων επενδυτών, όχι όμως την εξαγορά της Grundig από το τουρκικό κολοσσό Koc. Η ίδια πρακτική ως προς την οικονομική διείσδυση της Κίνας ακολουθείται από Αυστραλία και Βρετανία, πάντα υπό την πίεση των ΗΠΑ.

Η νέα ηγεμονία στην Ευρασία

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, το ενδοκοινοτικό εμπόριο της Ευρωζώνης συρρικνώνεται λόγω πανδημίας και Brexit. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστού επί του ΑΕΠ στις ευρωατλαντικές χώρες αυξάνει ραγδαία, λόγω των τεράστιων παροχών τόσο του αμερικανικού κράτους όσο και τις ΕΕ, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οδυνηρές συνέπειες της πανδημίας. Δεν θα αναφερθώ καθόλου στο σύμπλεγμα αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Δυτική Ευρασία που αντικειμενικά ενώνουν και προωθούν συνεργασίες ρωσικών, γερμανικών και γενικότερα ευρωπαϊκών συμφερόντων, διότι αυτά είναι γνωστά.

Θα υπογραμμίσω μόνο το de facto γεγονός της γεωπολιτικής και γεωοικονομικής ενότητας όλης της Ευρασίας, η οποία σήμερα τείνει να περάσει υπό την ηγεμονία ενός συνδυασμού Κίνας και Ρωσίας, με τις ΗΠΑ να έχουν σχεδόν εξοβελιστεί από τη ζώνη της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής – ήττα σε Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία, Καύκασο και Καζακστάν. Έτσι, δεν απομένει τίποτε άλλο στις ΗΠΑ για να κρατήσει τις θέσεις της στην Ευρασία παρά η τεχνητή ζύμωση μέσα στο ΝΑΤΟ μιας οξείας αντιπαλότητας με τη Ρωσία και την Κίνα, προκειμένου να κρατήσει υπό την ηγεμονία της τις πιο πλούσιες αγορές του πλανήτη, τη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία.

Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η ΝΑΤΟποίηση των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και η ενίσχυση των στρατιωτικών υποδομών σε Αλεξανδρούπολη, Στεφανοβίκειο και Σούδα. Οι ΗΠΑ δεν ελέγχουν, ούτε πρόκειται ποτέ να ελέγξουν το ρωσικό και το κινεζικό κράτος, γι’ αυτό και είναι σωστό να γίνεται διάκριση μεταξύ ενδο-ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων (ΗΠΑ-ΕΕ-Ιαπωνία) και δι-ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων (ΝΑΤΟϊκές χώρες, Ιαπωνία και Αυστραλία, από τη μια μεριά, και Κίνα με Ρωσία από την άλλη).

Θεωρητικά, οι ευρασιατικές δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα) μπορούν να δράσουν αλληλέγγυα και συνεργατικά πιο εύκολα παρά, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Γερμανία, τις οποίες χωρίζουν ωκεανοί. Αν οι ΗΠΑ δεν άκουγαν τη συμβουλή των Ντιν Άτσεσον και Πωλ Νίτσε το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1940 για τη μη απόσυρση των στρατευμάτων τους απ’ τη Δυτική Γερμανία και την Ευρώπη γενικότερα, οι ΗΠΑ θα είχαν χάσει το παιχνίδι της ηγεμονίας στην Ευρασία προ πολλού.

Ο φανταστικός εχθρός

Αυτά ήταν τα στρατηγικά μυαλά των ΗΠΑ, όχι η θεωρία της “ανάσχεσης” του Κήναν (containment), η οποία δεν προέβλεπε στρατικοποίηση Ιαπωνίας και Δυτικής Γερμανίας και εγκατάσταση πυρηνικών όπλων σ’ αυτές της χώρες με στόχο τη κύκλωση της ΕΣΣΔ. Η στρατικοποίηση της “ανάσχεσης” και η ενίσχυσή της με το ιδεολογηματικό πρόσχημα ότι η ΕΣΣΔ θα εισβάλλει στην Ευρώπη κέρδισε το Ψυχρό Πόλεμο.

Στα απομνημονεύματά του, ο Χένρι Κίσινγκερ θα παραδεχτεί ότι αυτό δεν ήταν παρά μία φαντασίωση που πρόβαλλαν εν γνώση τους οι ΗΠΑ, προκειμένου να απομακρύνουν Γερμανία, Ιταλία και Γαλλία, χώρες με ισχυρά σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κόμματα, απ’ την επιρροή της ΕΣΣΔ. Στο καταπληκτικό ιστορικό του έργο, “Εσωτερικά αίτια και στόχοι των ευρωπαϊκών πολέμων”, 1870-1956, ο Άρνο Μέϊερ θα γράψει ότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, στη προσπάθειά τους να ανακτήσουν την ισχύ που έχασαν στο εσωτερικό των κοινωνιών τους, «επέσειαν το φάντασμα των εξωτερικών κινδύνων, υπολογίζοντας ότι διεθνείς κρίσεις που οδηγούν σ’ ένα βήμα μόνο πριν το πόλεμο είναι ικανές να θεραπεύσουν το πρόβλημα της εσωτερικής αποσύνθεσης».

Αυτή είναι ακριβώς η περίπτωση του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ, από το δόγμα Τρούμαν και δώθε και με την αποφασιστική συμβολή της στρατηγικής σκέψης των Ντιν Άτσεσον και Πωλ Νίτσε, έχουν δημιουργήσει μία ευρωατλαντική κοινωνία και οικονομία υπό την ηγεμονία τους. Για να κρατηθεί αυτή η κοινωνική οικονομία γεωπολιτικά ενωμένη, πρέπει να επισείεται, να επινοείται και να δαιμονοποιείται συνεχώς ένας αντίπαλος μέσω μιας κατάστασης κρίσης που μπορεί να οδηγηθεί ακόμα και στα άκρα. Αυτός είναι ο γρίφος της Ουκρανίας, σ’ αυτό το δυσάρεστο σημείο βρισκόμαστε σήμερα.

___________________________________________________________________________

Το βιβλίο του Βασίλη Κ. Φούσκα, “Τουρκικός ιμπεριαλισμός και αποτροπή”, κυκλοφορεί το Φεβρουάριο απ’ τις εκδόσεις Επίκεντρο. Η κοινή του μελέτη με το Μπουλέντ Γκοκάϋ, “Η αποσύνθεση του Ευρω-ατλαντισμού και ο νέος αυταρχισμός”, κυκλοφορεί ήδη από τις ίδιες εκδόσεις.