Και η αρχαιολογία στο κινεζικό οπλοστάσιο για τον Δρόμο του Μεταξιού

Η Κίνα έχει αρχίσει να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αρχαιολογία, όχι όμως γενικώς και αορίστως, αλλά κυρίως σε ό,τι εδραιώνει την πολιτισμική κυριαρχία της στο Δρόμο του Μεταξιού, για να “ξεκαθαρίσει” το τοπίο με όσους (π.χ. Τούρκους) διεκδικούν δια των Ουιγούρων και άλλων τουρανικών λαών την πολιτισμική και οικονομική εδραίωσή τους εκεί.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας, που είναι (σαν όλα σε αυτή τη χώρα) σχολαστικά οργανωτικό, ανακοίνωσε από το 2021 ότι το επόμενο πενταετές πλάνο για την ευημερία της χώρας θα είναι αφιερωμένο στην ενίσχυση της αρχαιολογικής επιστήμης και των αρχαιολογικών εργασιών. Προ μηνός ανακοίνωσε ότι όλα βαίνουν σύμφωνα με το πρόγραμμα και ότι μέσα στο 2021 ολοκληρώθηκαν 1.388 ανασκαφές.

Τα προηγούμενα πενταετή προγραμματίζονταν στον αρχαιολογικό τομέα από την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά αυτή τη φορά όλα σχεδιάστηκαν κεντρικά. Ανακοίνωσαν μάλιστα οι κυβερνώντες, ότι προτού αρχίσουν στο μέλλον δημιουργίες νέων πόλεων ή επεκτάσεις οικισμών, θα προηγείται πάντα η αρχαιολογική σκαπάνη.

Η Κίνα αντιλαμβάνεται την ρευστότητα των διεθνών προβλημάτων εντός και εκτός τοιχών ή ίσως και σκέφτεται την τυχόν πρόκληση από ξένες δυνάμεις (κάποιας “Άνοιξης”) σε περιοχές με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Παρά τον όγκο της και την δυνατότητά της αριθμητικά να τσακίσει οιαδήποτε αντίδραση, θέλει να διατηρήσει ένα θετικό διεθνές προφίλ, οπότε της χρειάζονται διπλωματικά και ιστορικά επιχειρήματα. Εξάλλου η ειρήνη είναι απαραίτητη για τη λειτουργία της οικονομίας σε όλα τα κράτη, και αντιστρόφως. Η Κίνα δεν εξαιρείται λόγω “όγκου”. Σε αυτή τη διπλωματική και ειρηνική συνύπαρξη, λοιπόν, της είναι πολύτιμη και η αρχαιολογία.

Ο πρόεδρος της χώρας Σι Τζινπίνγκ σε ομιλία του τόνισε τη μεγάλη σημασία της ενίσχυσης των αρχαιολογικών ερευνών. Θέλουμε να αναπτύξουμε «μια αρχαιολογία που να έχει κινεζικά χαρακτηριστικά», είπε,  κατά κάποιον τρόπο αποστασιοποιούμενος από την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο Τσε Τουνγκ. Ο Μάο έβλεπε την αρχαιολογία ως δυτικό εχθρικό εργαλείο που δεν αποσκοπούσε την εξυπηρέτηση των κινεζικών στόχων, αλλά των ξένων δυνάμεων. Επίσης δεν ήθελε με τίποτα να προκαλούν ρίγη συγκίνησης όσα παρέπεμπαν στην έκπτωτη βασιλεία.

Ο “άνθρωπος του Πεκίνου”

Το ίδιο (όχι αδίκως αφού είχαν προηγηθεί πολλοί αποικιοκρατικοί πόλεμοι εις βάρος των Κινέζων) σκέφτονταν και οι προ του Μάο  ηγέτες της χώρας. Αφού ξεφορτώθηκαν την βασιλεία, δεν επεδίωκαν να ξοδεύουν δυνάμεις και χρήμα σε έρευνες, που ίσως τόνωναν το κύρος των αυτοκρατόρων του παρελθόντος, Όμως ένας Σουηδός γεωλόγος το 1921 αναβίωσε το ενδιαφέρον και έκανε την κυβέρνηση (την πρώτη μετά την κατάργηση της μοναρχίας στη χώρα) να δει πιο φιλικά τις ανασκαφές, καθώς εντόπισε τον “άνθρωπο του Πεκίνου”.

Αυτός όπως αποδείχθηκε εν συνεχεία, ήταν από τους αρχαιότερους homo erectus (780.000 ετών) στην Ασία. Αν και αρχικά οι αρχαιολόγοι τον “έριξαν”, ότι ήταν μόνον 220.000 ετών, τώρα όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι κατά 500.000 αρχαιότερος από τις αρχικές εκτιμήσεις τους. Πατέρας της σύγχρονης κινεζικής αρχαιολογίας ήταν ο λόγιος Li Ji, που προΐστατο και των ανασκαφών στην Yin, οι οποίες επιβεβαίωσαν την ύπαρξη της πρωτεύουσας της δυναστείας των Σανγκ.

Το 1986 ανασκαφές στην περιοχή Σανξινγκντούι στην κεντρική Κίνα κέντρισαν το ενδιαφέρον του κόσμου, καθώς βρέθηκαν περίεργα ευρήματα ηλικίας 3.000 ετών, με πολλά μεγάλου μεγέθους αγάλματα ανθρώπινης μορφής, αλλά με μεγάλα μάτια, οπότε άρχισαν να αναπτύσσονται και ποικίλες θεωρίες. Οι δημιουργοί των αγαλμάτων και των μασκών κατείχαν την επεξεργασία του χαλκού, όμως δεν άφησαν κανένα γραπτό κείμενο.

Νέα ευρήματα προστίθενται σχεδόν κάθε μήνα πλέον στου καταλόγους του κινεζικού υπουργείου Πολιτισμού. Tα περισσότερα είναι από την Kεντρική Κίνα ή από περιοχές όπου οι Κινέζοι ξέρουν ότι δεν θα ανατρέψουν ισορροπίες. Σκάβουν για παράδειγμα κοντά στον πήλινο στρατό των 6.000 αγαλμάτψν της Χσιάν, όπου βρέθηκαν άλλοι 200 πήλινα αγάλματα στρατιωτών του 210 π.Χ.

Πριν από 10 ημέρες δημοσιοποιήθηκε ότι βρέθηκαν πάνω από 400 τάφοι της δυναστείας Ζου  (770 π.Χ.-256 π.Χ.) και της δυναστείας Χαν (202 π.Χ.-220 μ.Χ.) στη βόρεια Κίνα. Στις περιοχές όπου ζουν μειονότητες, η αρχαιολογική σκαπάνη δεν είναι και τόσο ενεργή. Στο Θιβέτ για παράδειγμα όταν βρέθηκαν προϊστορικά ευρήματα, η Κίνα ανακοίνωσε απλώς ότι αυτά επιβεβαιώνουν τους άρρηκτους δεσμούς της περιοχής με την χώρα.

Στον Δρόμο του Μεταξιού

Οι αρχαιολόγοι θέλουν να αποδείξουν και την “κινεζικότητα” του Δρόμου του Μεταξιού. Για τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ «ο Δρόμος του Μεταξιού είναι η μεγαλύτερη κληρονομιά του ανθρώπινου πολιτισμού, μια κληρονομιά ειρήνης και συνεργασίας, αμοιβαία επωφελής σε πλούτο γνώσεων αλλά και σε οικονομικά οφέλη». Οι Κινέζοι στέλνουν δικές τους αποστολές και σε άλλα κράτη. Το 2016 έκαναν ανασκαφές και στην Χαριάνα, στη βόρεια Ινδία. Κινέζοι αρχαιολόγοι συμμετείχαν και σε ανασκαφές στο Λούξορ, στην Αίγυπτο.

Στο Μουσείο της Χενάν (στην κεντρική Κίνα) όπου έγινε έκθεση για το Δρόμο του Μεταξιού, εκθέτουν μουμιοποιημένες σορούς ενδεδυμένες στο μετάξι. Στην είσοδο μοιράζουν ένα κείμενο όπου γράφουν μεταξύ άλλων ότι «οι Ρωμαίοι στις Κάρρες (σ.σ. ή Ελληνόπολις κοντά στην αρχαία Έδεσσα, σύνορα Τουρκίας-Συρίας) νικήθηκαν από τους Πάρθους επειδή τυφλώθηκαν από τις σημαίες τους που ήταν από κινεζικό μετάξι, που θεωρείτο ανίκητο. Είναι μια γοητευτική ιστορία, αλλά δεν θα μάθουμε ποτέ αν είναι αληθινή». Ο Μάρκος Λικίνιος Κράσσος όντως σκοτώθηκε σε εκείνη τη μάχη, αλλά πράγματι δεν θα μάθουμε ποτέ αν ήταν αιτία το κινεζικό μετάξι.

Ο διευθυντής του Εθνικού Μουσείου Μεταξιού λέει σχετικά ότι πολλοί προσπάθησαν να αλλάξουν τον όρο Δρόμος του Μεταξιού, να τον πουν “δρόμο των μπαχαρικών” ή του “αχάτη και της πορσελάνης”, όμως υπάρχει λόγος που δεν τα κατάφεραν. Ο δρόμος ξεκινούσε από την Σιάν της Κεντρικής Κίνας, περνούσε από το Τουράν, αλλά και την Ινδία και έφτανε στην Σογδιανή, στην Περσία και στο Βυζάντιο, άρα και στη Μεσόγειο. Αυτό το εμπορικό δίκτυο άρχισε να λειτουργεί κάποια στιγμή συστηματικά μετά το 130 π.Χ., αλλά πάντως πριν το 120 μ.Χ. Χιλιάδες εργάτριες δούλευαν το μετάξι αυτό νυχθημερόν και είχαν και ιδιαίτερο κύρος.

Σε όλο το Δρόμο του Μεταξιού ανεσκάφησαν ευρήματα με μεταξωτά. Οι Δυτικοί ονόμαζαν τότε την Κίνα “Σηρία” (από την ελληνική λέξη “σήρ” για το μεταξοσκώληκα, που προήλθε μάλλον από την κινεζική “σί” για το μετάξι). Ο διευθυντής του μουσείου επικαλείται σε συνέντευξή του και νομίσματα του Ιουστινιανού, που φυλάσσονταν στον τάφο ενός άρχοντα της Κίνας και ήταν η πληρωμή για αγορά μεταξιού. Μάλιστα αναφέρει ότι οι μεσάζοντες στη Σογδιανή θησαύριζαν, μεταπωλώντας το μετάξι σε δεκαπλάσια από την αρχική τιμή. Σταδιακά άρχισαν και άλλες χώρες να παράγουν μετάξι, όμως δεν ήταν εφάμιλλο του κινεζικού.

«Επτά αιώνες αφ΄ότου είχαν πια δικό τους μετάξι στο εξωτερικό, χρυσοπλήρωναν για το κινεζικό» λέει ο διευθυντής του μουσείου, που προσθέτει ότι επί Ιουλίου Καίσαρα οι Ρωμαίοι έδωσαν εντολή –μάταια πάντως– να απαγορευθεί σε όλους να φορούν μεταξωτά, γιατί οι εισαγωγές κινέζικου μεταξιού συνεπάγονταν υψηλά κόστη και διαρροή “συναλλάγματος” ενώ ο Σενέκας έγραφε ότι ήταν και ηθικό το ζήτημα, επειδή τα ρούχα των γυναικών ήταν σχεδόν διαφανή. Και καταλήγει ο διευθυντής του μουσείου: «Έχουμε από το 3.000 π.Χ. μια μινιατούρα μεταξοσκώληκα, και ο μύθος λέει πως όταν ο δράκος θέλει να μοιάζει μικρός, μεταμορφώνεται σε μεταξοσκώληκα. Όταν όμως θέλει να φανεί όσος είναι, μπορεί να γεμίσει το σύμπαν».