Ο Οίκος της Σαβοΐας έχασε τον ιταλικό θρόνο, αλλά διεκδικεί θησαυρό!

Τη στιγμή που η Λίλιμπετ γιορτάζει 70 χρόνια στον βρετανικό θρόνο και οι απόγονοί της ετοιμάζονται να αναλάβουν τη σκυτάλη, άλλοι ξεπεσμένοι μονάρχες διεκδικούν τον πλούτο και τα σύμβολα της αλλοτινής τους εξουσίας. Ο λόγος για τους απογόνους της τέως ιταλικής βασιλικής οικογένειας, του Οίκου της Σαβοΐας. Χρησιμοποιώντας ένδικα μέσα ζητούν από το κράτος την επιστροφή 26 κοσμημάτων, η αξία των οποίων ξεπερνά τα 300 εκατ. ευρώ.

Αυτά φυλάσσονται σε θυρίδα στην τράπεζα της Ιταλίας, στη Ρώμη. Πάνω από 6.000 σπάνια διαμάντια, 2.000 μαργαριτάρια και άλλοι πολύτιμοι λίθοι του Οίκου της Σαβοϊας κατασχέθηκαν, όταν μετά τη λήξη του πολέμου οι Ιταλοί ψήφισαν υπέρ της κατάργησης της μοναρχίας. Δεν είχαν όλοι οι βασιλείς της Γηραιάς Ηπείρου την τύχη της Ελισάβετ και τη μακροημέρευση του οίκου Ουίνδσορ.

Ο δικηγόρος που εκπροσωπεί την ιταλική δυναστεία, Σέρτζιο Ορλάντι, δήλωσε πεπεισμένος ότι τα κοσμήματα θα επιστραφούν στους πελάτες του, αν και όλοι συμφωνούν ότι θα προηγηθεί μακρά και δύσκολη δικαστική διαμάχη. Η οικογένεια, πάντως, διατείνεται ότι δεν ενδιαφέρεται για τα χρήματα και ότι διεκδικεί την επιστροφή αποκλειστικά για «ιστορικούς και συναισθηματικούς λόγους».

Η ελληνική και η ιταλική μοναρχία

«Μια μέρα θα το γράψει η ιστορία που έδιωξ’ από την Αθήνα τα θηρία, που έδιωξε βασιλείς και βουλευτάδες, τους ψευταράδες και τους μασκαράδες». Οι στίχοι από το τραγούδι της “Αμύνης τα παιδιά” μετατράπηκε σε άτυπο εθνικό ύμνο. Αποτυπώνει το λαϊκό αντιμοναρχικό πνεύμα που κυριαρχούσε σε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας χώρας από την στέψη ακόμα του Όθωνα, μέχρι και την αποπομπή του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ, τελευταίου βασιλιά της Ελλάδας.

Ο βασιλικός θεσμός δεν λειτούργησε ως παράγοντας εθνικής ενότητας, αλλά ως διχαστική διαιρετική τομή. Η Βαυαροκρατία έμεινε στη συνείδηση σαν επιδρομή της “βαυαρικής ακρίδας”. Η μοναρχία επιβλήθηκε και δεν έπαψε να αποτελεί έναν ξενόφερτο θεσμό που δεν απέκτησε βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Εξάλλου, ήταν πολύ μακριά από το πνεύμα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Τόσο τα κοινά σημεία όσο και οι διαφορές μεταξύ της ελληνικής και ιταλικής μοναρχίας, αλλά και ενδιαφέρουσες ιστορικές περίοδοι επανέρχονται στο προσκήνιο μέσα από την αγωγή που μόλις υπέβαλαν οι απόγονοι του τελευταίου βασιλιά  της Ιταλίας, Ουμβέρτου Β’. Με την κίνησή τους φέρνουν ξανά στην επικαιρότητα την ιστορία ενός εκ των άλλοτε κραταιών βασιλικών οίκων της Ευρώπης με το πλέον άδοξο τέλος.

Τα μέλη του, μετά την αποπομπή τους, δυσκολεύθηκαν να προσαρμοστούν στη νέα εποχή, όπως συνέβη και με άλλους έκπτωτους “γαλαζοαίματους”. Ειδικοί υπολογίζουν την αξία της συλλογής που ζητούν πίσω οι απόγονοι (περιλαμβάνει περιδέραια, τιάρες, δαχτυλίδια και άλλα τιμαλφή) σε 300-400 εκατομμύρια ευρώ. Η Τράπεζα της Ιταλίας παρέλαβε τα κοσμήματα στις 5 Ιουνίου 1946, τρεις ημέρες αφότου οι Ιταλοί ψήφισαν για την κατάργηση της μοναρχίας και εννέα ημέρες πριν ο Ουμβέρτος Β’ (έμεινε στο θρόνο μόλις 34 ημέρες) οδηγηθεί στην εξορία. Η ύστατη προσπάθεια διάσωσης της ιταλικής μοναρχίας είχε μόλις αποτύχει παταγωδώς.

Οι Ιταλοί ξεμπέρδεψαν με τη βασιλεία πολύ νωρίτερα από ότι οι Έλληνες. Το 1946 η βασιλική οικογένεια εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα και δεν μπόρεσε να επιστρέψει κανένα μέλος της για περισσότερες από πέντε δεκαετίες. Σε αντίθεση, όμως, με το κλείσιμο του κύκλου, οι ομοιότητες σταματούν κάπου εδώ. Ο βασιλικός θεσμός στην Ελλάδα διήρκησε με το ζόρι ενάμιση αιώνα, εισάγοντας βασιλείς από το εξωτερικό, οι οποίοι και ολίγον τι φυτεύτηκαν. Αντιθέτως, ο οίκος της Σαβοΐας που κυβέρνησε την Ιταλία είναι μια από τις παλαιότερες βασιλικές οικογένειες στον κόσμο, που έπαιξαν ενεργό ρόλο για πολλούς αιώνες.

Ο Οίκος της Σαβοΐας

Η γέννηση του οίκου χρονολογείται το 1003, στην ιστορική περιοχή της Σαβοΐας. Το 1860, μετά από αιώνες συγκρούσεων, λυκοφιλιών, ακμής και παρακμής, είναι το βασίλειο αυτό που παραμένει όρθιο, συμμετέχει στις διεργασίες –παρασκηνιακές και μη– συμβάλλοντας στην ενοποίηση της χώρας. Η Ιταλία ήταν για αιώνες διασπασμένη σε μικρά κρατίδια και δουκάτα, που είχαν επικεφαλής αριστοκρατικές οικογένειες.

Εντέλει επικράτησαν οι Σαβόι, έναντι αντίπαλων οίκων. όπως ήταν οι Σφόρτσα, οι Βισκόντι, οι Μέντιτσι και άλλοι, η διαμάχη με τους οποίους περνούσε από τη μία γενιά στην άλλη. Η αριστοκρατία της Ιταλίας ανά τους αιώνες θα μπορούσε να περιγραφεί ως ένα ατέρμονο Game of Thrones μεταξύ των κραταιών οικογενειών της αριστοκρατίας και των ξένων δυνάμεων που εμπλέκονταν στα εσωτερικά της χώρας.

Γάμοι και συμμαχίες συνάφθηκαν πολλές. Αρκετές εξ αυτών αθετήθηκαν, ενώ έτρεξε πολύ αίμα στο πλαίσιο των εμφύλιων συγκρούσεων. Ως αποτέλεσμα αυτής της σκοτεινής διάστασης, η ιταλική αριστοκρατία κέρδισε το προσωνύμιο “μαύρη”. Η ιστορία του Οίκου της Σαβοΐας έχει επίσης αρκετά μελανά σημεία, μεταξύ των οποίων κατάπνιξη επαναστάσεων και μαζικές σφαγές άοπλων πολιτών.

Ιδρυτής του οίκου των Σαβόι ήταν ο Humbert, o οποίος κατείχε το νομό Σαβόϊ και άλλες περιοχές ανατολικά του ποταμού Ροδανού και της λίμνης της Γενεύης. Στην επικράτειά του συμπεριλαμβάνονταν περιοζές της σημερινής Ιταλίας, Ελβετίας και Γαλλίας, ενώ με τα χρόνια επεκτάθηκε. Κατέκτησε το Βασίλειο της Ιταλίας, της Κροατίας και της Αλβανίας. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα το παντοδύναμο Δουκάτο κέρδιζε εδάφη, πολιτική δύναμη και επιρροή. Μετά το 1400 ο επικεφαλής του οίκου έλαβε και επίσημα τον τίτλο του Δούκα, αλλά εξαιτίας αδύναμων κληρονόμων που διαδέχονταν ο ένας τον άλλον, έχασαν τους επόμενους αιώνες μέρος της αίγλης και της δύναμής τους.

Όταν επανήλθαν στο προσκήνιο, υιοθέτησαν έναν ουδέτερο ρόλο σε μία ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο, διατηρώντας μία δεξιοτεχνική ισορροπία μεταξύ της Γαλλίας και των Αψβούργων. Ο οίκος κέρδισε σταδιακά αισθητή δύναμη στα βορειανατολικά της Ιταλίας, όταν πραγματοποιήθηκε η επανάσταση στη Σικελία, η κατάρρευση της μοναρχίας των Βουρβόνων, η αναδίπλωση της Αυστριακής Αυτοκρατορίας και η κατάλυση παπικών κρατών.

Μοναρχία και φασισμός

Έντέλει, όλα τα παραπάνω συνέβαλαν στη ενοποίηση της Ιταλίας και στη δημιουργία του σύγχρονου ιταλικού έθνους με πρώτο βασιλιά τον Βιτόριο Εμμανουέλε Β’. Οι απόγονοί του έμειναν στον θρόνο μέχρι το 1946. Ο κύκλος θα κλείσει ουσιαστικά με τον τρίτο κατά σειρά βασιλιά της Ιταλίας Βιτόριο Εμμανουέλε Γ’ και τυπικά με τον γιό του Ουμβέρτο, ο οποίος –όπως προαναφέραμε– διαδέχθηκε τον πατέρα του για 34 ημέρες, πριν αναγκαστεί επίσης να εγκαταλείψει την χώρα.

Ο Βιτόριο Εμμανουέλε Γ’, προτελευταίος αλλά στην πραγματικότητα τελευταίος μονάρχης της χώρας, ανέβηκε στον θρόνο το 1900. Η διαδοχή επισπεύθηκε με τη δολοφονία του πατέρα του από έναν αναρχικό. Εφτά χρόνια μετά την στέψη του επισκέφτηκε και την Ελλάδα. Στις 14 Απριλίου του 1907 καταπλέει η θαλαμηγός του Trinacria στον Πειραιά. Τις λεπτομέρειες της υποδοχής του είχε επιθεωρήσει ο ίδιος ο βασιλιάς Γεώργιος Α’. Η επίσκεψη ήταν κυρίαρχο θέμα συζήτησης στο ελληνικά καφενεία εκείνη την εποχή. Όλοι επιθυμούσαν να μάθουν λεπτομέρειες για την παραμονή, την εμφάνισή του, τα ρούχα και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Πλήθος κόσμου είχε κατακλύσει τα πεζοδρόμια απ’ όπου θα περνούσε η βασιλική πομπή.

Η θέση του φαινόταν ακλόνητη και στην χώρα του. Ήταν δημοφιλής, μιας και είχε πολεμήσει με ανδρεία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι σχέσεις του με τον Μπενίτο Μουσολίνι, όμως, θα σημάνουν και την αρχή του τέλους. Στις εκλογές του 1919, εμφανίζεται το κόμμα του Μουσολίνι, ο οποίος προέρχεται από τους σοσιαλιστές και υιοθετεί εθνικιστικά συνθήματα. Ο βασιλιάς φάνηκε να τον στηρίζει σε κάθε του βήμα. Δεν εμπόδισε μέσω στρατιωτικού νόμου τη διαβόητη “Πορεία προς τη Ρώμη” των φασιστών και λίγο αργότερα τον όρκισε με κάθε επισημότητα πρωθυπουργό. Οι μετέπειτα δικαιολογίες του ότι αναγκάστηκε να υποχωρήσει από τον φόβο ενός εμφυλίου πολέμου δεν έπεισαν.

Το 1938 ο Ιταλός βασιλιάς υπέγραψε και τους διαβόητους Φυλετικούς Νόμους του Μουσολίνι, που περιόρισαν δραστικά τα δικαιώματα των Εβραίων της Ιταλίας. Περίπου το 20% των Εβραίων της χώρας εξοντώθηκε. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Βιτόριο Εμμανουέλε Γ’ αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο, ορίζοντας ως διάδοχο τον γιο του Ουμπέρτο Β’, σε μια προσπάθεια να σώσει τη δυναστεία.

Οι Ιταλοί, όμως, κατήργησαν τη μοναρχία με δημοψήφισμα, στέλνοντας όλα τα μέλη της βασιλικής οικογένειας στην εξορία. Βρήκαν καταφύγιο στην Πορτογαλία σε μία εποχή που ήταν διάχυτη η δυσπιστία απέναντι σε νυν και πρώην μονάρχες. Μόλις στις αρχές του 2000, η ιταλική Βουλή ψήφισε συνταγματική τροπολογία που επέτρεπε για πρώτη φορά την επιστροφή τους στην Ιταλία. Τα εναπομείναντα μέλη της δυναστείας έλαβαν ιταλικά διαβατήρια και επιχείρησαν λαμπερή επάνοδο. Πρώτος και καλύτερος ο εγγονός του τελευταίου κραταιού μονάρχη και γιος του βασιλιά των 34 ημερών. Αν και τον είχαν προειδοποιήσει ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιεί βασιλικό τίτλο, εκείνος τον χρησιμοποιούσε.

Ένας ξεπεσμένος μονάρχης

Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι κατά τη διάρκεια της εξορίας του είχε κατηγορηθεί για ανθρωποκτονία. Μία βραδιά με παρέα στο πολυτελές γιοτ του, πυροβόλησε, σκοτώνοντας μια Γερμανίδα τουρίστρια. Παραπάνω από μία δεκαετία αντιμετώπιζε τη μία δίκη μετά την άλλη. Αθωώθηκε από δικαστήριο της Γαλλίας, καταβάλλοντας ένα άγνωστο ποσό στην οικογένεια του θύματος.

Δεν τα πήγε καλύτερα κατά την επιστροφή του στην Ιταλία. Πιάστηκε στα πράσα να συνεργάζεται με τη σικελική Μαφία σε εμπόριο “λευκής σαρκός”. Κατέληξε στις φυλακές της Σικελίας, όπου ακόμα και εκεί δεν έχασε τους βασιλικούς του τρόπους. Αποθέωνε την κουζίνα του σωφρονιστικού ιδρύματος, λέγοντας πως «στην Ιταλία μπορείς να φας εξαιρετικά παντού»!

Ο 50χρονος γιός του, Εμμανουέλε Φιλιμπέρτο της Σαβοΐας και μοναδικός εγγονός του Ουμβέρτου Β’, είναι αυτός που πρωταγωνιστεί στην προσπάθεια επιστροφής της συλλογής κοσμημάτων στην οικογένεια. Ο ίδιος γεννήθηκε στη Γενεύη και είναι παντρεμένος με τη Γαλλίδα ηθοποιό Κλοτίλντ Κουρό. Είναι ιδιαίτερα εξωστρεφής, λατρεύει τα φώτα της δημοσιότητας και την καλή ζωή. Έχει ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις, τις επενδύσεις και έχει συμμετάσχει σε τηλεοπτικό ριάλιτι. Κάποια στιγμή δοκίμασε και τις δυνάμεις του στον πολιτικό στίβο, δίχως επιτυχία.

Το ερώτημα είναι τί θα συμβεί στην περίπτωση που εγκριθεί η νομική αξίωση της τέως βασιλικής οικογένειας; Τα κοσμήματα αυτά θα εκτεθούν σε μουσείο; Θα πουληθούν σε δημοπρασία; «Πρέπει να κάνουμε υπομονή. Πρώτα, η Τράπεζα της Ιταλίας πρέπει να τα επιστρέψει και μετά εμείς οι κληρονόμοι θα αποφασίσουμε τι θα κάνουμε», απάντησε στη βρετανική εφημερίδα Telegraph ο Εμμανουέλε.

Σχολίασε, όμως, ότι αυτό που τον λυπεί είναι πώς σε αντίθεση με κοσμήματα άλλων βασιλικών οικογενειών, αυτά παραμένουν κρυμμένα να σκονίζονται. «Ούτε καν τα έχει δει ποτέ ο κόσμος. Κρίμα, πολύ κρίμα». Δεν είναι λίγοι οι Ιταλοί που δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι την επιστροφή της συλλογής. Προτιμούν την μεταφορά τους σε κάποιο μουσείο ή ακόμα και την πώλησή τους, με τα έσοδα βέβαια να πηγαίνουν στο κράτος.