Εθνική ομοιογένεια: Τί μας διδάσκει ο πόλεμος στην Ουκρανία

Η απαράδεκτη και καταδικαστέα από κάθε άποψη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, θα αποτελέσει ορόσημο της εποχής μας. Ένας νέος κόσμος, αυτός του αυξημένου ανταγωνισμού μεταξύ των λεγόμενων μεγάλων δυνάμεων, αναδύεται πλέον καθαρά. Στο πλαίσιο αυτό, έχει μεγάλη σημασία ιδιαίτερα οι χώρες που βρίσκονται στα όρια γεωπολιτικών τεκτονικών πλακών να αντλήσουν τα συμπεράσματά τους από την κορύφωση της κρίσης. Και βασικό συμπέρασμα είναι η σημασία που έχει η εθνική ομοιογένεια.

Αυτή είναι το υπόστρωμα που τροφοδοτεί τη μακροχρόνια σταδιακή όξυνση, η οποία τελικά οδήγησε στην σημερινή κορύφωση με τη ρωσική εισβολή. Η Ελλάδα είναι χώρα που βρίσκεται στα όρια γεωπολιτικών τεκτονικών πλακών και βιώνει για δεκαετίες τη διαρκή απειλή του τουρκικού επεκτατισμού, η οποία στην περίπτωση της Κύπρου έγινε πράξη με την εισβολή.

Ας ξεκινήσουμε από την κορύφωση της κρίσης των τελευταίων ετών. Είναι σαφής ο εναγκαλισμός του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος της Ουκρανίας με τον δυτικό παράγοντα. Αυτό κατέστη πρόδηλο ιδιαίτερα από τα γεγονότα του 2014 και μετά. Η δυτικότροπη ελίτ, που επικράτησε μετά το πραξικόπημα του 2014, εναπόθεσε όλες τις ελπίδες της στην πρόσδεση στο δυτικό άρμα.

Η είσοδος στους ευρωατλαντικούς θεσμούς (ΕΕ και ΝΑΤΟ) έγινε αυτοσκοπός. Παρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα η χώρα αυτή δεν έχει γίνει δεκτή σε κανέναν από αυτούς τους οργανισμούς, η ηγεσία της συμπεριφερόταν ως εάν να θεωρούσε βέβαιο ότι οι θεσμοί αυτοί θα την προστάτευαν σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Έτσι, ενώ από τη μία δεν έκανε, όπως αποδεικνύεται σήμερα, καμμία σοβαρή προετοιμασία για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης ρωσικής επίθεσης, εντούτοις λειτουργούσε ως αιχμή του δόρατος της δυτικής –κυρίως αμερικανικής– πολιτικής στην περιοχή.

Η μη εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ, οι νόμοι που πέρασαν για τη γλώσσα των μειονοτήτων στην Ουκρανία, η ρητορική για απόκτηση πυρηνικών από τον ίδιο τον πρόεδρό της και η συγκεκαλυμμένη ενσωμάτωση ακραίων παραστρατιωτικών ομάδων στην ουκρανική εθνοφυλακή με αντιρωσική δράση στις ανατολικές επαρχίες, είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Είχε λάβει διαβεβαιώσεις;

Θα ανέμενε κανείς ότι η ηγεσία της Ουκρανίας θα είχε λάβει διαβεβαιώσεις από τον δυτικό παράγοντα, για συνδρομή σε περίπτωση περαιτέρω όξυνσης των σχέσεων με τη Μόσχα και ρωσικής εισβολής. Η προσάρτηση της Κριμαίας, εξάλλου, ήταν πρόσφατη. Εντούτοις, η κορύφωση της κρίσης βρήκε την Ουκρανία ουσιαστικά αβοήθητη σε στρατιωτικό επίπεδο από τη Δύση.

Όλοι οι βασικοί παίκτες (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ) έσπευσαν να δηλώσουν ότι δεν πρόκειται να εμπλακούν. Η δε αποστολή πολεμικού υλικού –κατά τον χρόνο και στις ποσότητες που γίνεται– είναι ανίκανη να προσφέρει κάτι ουσιαστικό αυτή την ώρα. Τέλος, η βοήθεια που έλαβε η Ουκρανία σε επίπεδο προετοιμασίας επιτελικών σχεδίων υπήρξε μηδαμινή, όπως αποδεικνύει η μορφή και το εύρος της ουκρανικής αντίστασης.

Όλα αυτά δείχνουν ότι η Ουκρανία ή δεν έλαβε διαβεβαιώσεις, ή έλαβε διαβεβαιώσεις οι οποίες δεν τηρήθηκαν. Αν δεν έλαβε διαβεβαιώσεις, τότε η ηγεσία της κυριολεκτικά έπαιξε το χαρτί των Δυτικών, θυσιάζοντας τη χώρα, χωρίς αυτό επουδενί να δικαιολογεί τη ρωσική στάση. Εάν έλαβε διαβεβαιώσεις που δεν τηρήθηκαν, τότε εξαπατήθηκε. Ό,τι και από τα δύο κι αν ισχύει, αποδεικνύεται για μια ακόμα φορά ότι κάθε κράτος που προσδένεται στο άρμα μεγάλης δύναμης, χωρίς το ίδιο να λαμβάνει μέτρα για την προστασία του, είναι καταδικασμένο να αποτύχει.

Όσο στενή κι αν είναι η σχέση με ένα μεγάλο παράγοντα της διεθνούς πολιτικής, η απουσία εθνικού σχεδίου, σχεδίου καταρτισμένου από και για τη χώρα είναι εκ των ουκ άνευ. Καμμία χώρα δεν μπορεί να αναμένει από τρίτους να τη σώσουν, αν η ίδια δεν έχει μεριμνήσει για τη δική της σωτηρία. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε περιόδους ακραίων κρίσεων για χώρες όπως η Ελλάδα, που βιώνει διαρκή απειλή. Πρέπει η χώρα μας να βάλει όλα τα αυγά στο καλάθι των “συμμάχων”, όταν αυτοί μας έχουν δώσει αρνητικά δείγματα γραφής στο παρελθόν (Κύπρος, Ίμια κλπ);

Η εθνική ομοιογένεια

Κάνοντας ένα βήμα πίσω, για να αναστοχαστούμε πάνω στην ουκρανική κρίση σε βάθος χρόνου, δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε το εξής θεμελιώδες: Πρόκειται για μια ακόμα κρίση που έχει τη βάση της στις εθνοτικές και ιστορικές διαφορές. Όλοι οι ιστορικοί και πολιτικοί αναλυτές ανά τον κόσμο συγκλίνουν στη διαπίστωση για το διχασμένο χαρακτήρα της ουκρανικής κοινωνίας. Η δυτική Ουκρανία πολιτισμικά και ιστορικά ρέπει προς τη Δύση, ενώ η ανατολική προς τη Ρωσία, όπως καταδεικνύει και η πολιτική πορεία των τελευταίων ετών. Οι δε ιστορικές διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών είναι τόσο έντονες και νωπές, που καθιστούν τη συμβίωση σε βάθος χρόνου δύσκολη και τώρα πλέον μάλλον αδύνατη.

Δεν πρόκειται απλά για οικονομικές ή πολιτικές διαφορές, αλλά για πολιτισμικές και ιστορικές, δηλαδή για διαφορές ταυτότητας. Η περίπτωση της Ουκρανίας έρχεται να προστεθεί στις πολυάριθμες περιπτώσεις συγκρούσεων στην ευρύτερη περιοχής μας, τα τελευταία 50 χρόνια, που βασίζονται ακριβώς σε τέτοιου τύπου διαφορές. Από το Παλαιστινιακό, τους πολέμους στον Λίβανο, στη Γιουγκοσλαβία, στη Συρία, στον Καύκασο, στην Κύπρο μέχρι και το Κουρδικό, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής: Οι αγεφύρωτες διαφορές εθνοτικού και πολιτισμικού χαρακτήρα που σιγοβράζουν, αποτελούν το εύφλεκτο υλικό για την αναζωπύρωση ή την έναρξη συγκρούσεων.

Η Ελλάδα, μέσα σ’ αυτό το ρευστό γεωπολιτικό σκηνικό των τελευταίων δεκαετιών, παρέμεινε φάρος ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή, διότι, μεταξύ άλλων, διαθέτει μεγάλη εθνική ομοιογένεια. Είναι αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό, που μας επέτρεψε να παραμείνουμε εκτός των συγκρούσεων, παρά το γεγονός ότι υπήρξαμε εφαπτόμενη χώρα πολλές φορές. Καμμία χώρα στην περιοχή μας, περιοχή έντονων εθνικών ταυτοτήτων και “βαθέος” ιστορικού αποτυπώματος, δεν μπορεί να παραμείνει αλώβητη σε περίοδο αναθεωρητισμών αν δεν διαθέτει εθνική ομοιογένεια.

Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί υπόψη στη χάραξη πολιτικής σε πολλά πεδία, από την Εθνική Άμυνα μέχρι την Εθνική Παιδεία και τη διαχείριση του μεταναστατευτικού. Το συμπέρασμα είναι ότι από την Ιστορία, τη Γεωγραφία, αλλά και τις δικές της ευθύνες για την προάσπισή της εθνικής ασφάλειας σε όλα τα επίπεδα, δεν μπορεί να αποδράσει καμμία χώρα.