“Επιτήδειος ουδέτερος” η Τουρκία στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας

Την ώρα που η κοινή γνώμη στην Ελλάδα δείχνει διχασμένη για το εάν έπρεπε να στείλει οπλισμό στην Ουκρανία, ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται “επιτήδειος ουδέτερος”. Συνομιλεί με τον Ρώσο ομόλογό του, δηλώνοντας ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη να βοηθήσει στην επίλυση της κρίσης, φιλοξενώντας ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Παράλληλα, ο Ουκρανός πρόεδρος ευχαριστεί δημοσίως τον Τούρκο πρόεδρο για την βοήθεια του.

Η χώρα μας πρέπει να επαγρυπνά στις δεδομένες εξαιρετικές σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας, τόσο σε πτυχές που αφορούν την Κύπρο, όσο και σε πτυχές που αφορούν τα ελληνοτουρκικά, με εθνική ομοψυχία. Η διχογνωμία των απόψεων στα εθνικά θέματα, διαχρονικά, όταν γιγαντώνεται καταλήγει πάντα επιζήμια. Η απέναντι πλευρά επενδύει στην διχασμένη άποψη και τις δημόσιες συζητήσεις των πολιτικών μας και ετοιμάζει την δική της στρατηγική εναντίον μας.

Η θέση της Τουρκίας στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο είναι ξεκάθαρη ότι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Σκοπός της Τουρκίας είναι να τα έχει καλά και με τους δύο, κρατώντας ισορροπίες ανάμεσα σε Ρωσία και Δύση (ΝΑΤΟ-ΕΕ). Για την Τουρκία η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγικός και εξαγωγικός εταίρος και η κύρια πηγή επενδύσεων, αρχής γενομένης από την Τελωνειακή Ένωση, την 1η Ιανουαρίου 1996. Το 2020 το 33,4% των εισαγωγών της Τουρκίας προέρχονταν από την ΕΕ και το 41,3% των εξαγωγών της χώρας ήταν προς στην ΕΕ. Οι εισαγωγές της ΕΕ από την Τουρκία ανήλθαν σε 62,6 δισ. ευρώ ενώ οι εξαγωγές της ΕΕ προς την Τουρκία ανήλθαν σε 69,9 δισ. ευρώ.

Παρ’ όλο που η οικονομική βιωσιμότητα της Τουρκίας εξαρτάται από την ΕΕ, 48 χρόνια μετά την παράνομη εισβολή στην Κύπρο, η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα την Κυπριακή Δημοκρατία ως κράτος μέλος της ΕΕ. Ελλάδα και Κύπρος, δυστυχώς, δεν έχουν καταφέρει διπλωματικά ή οικονομικά επί 48 χρόνια, να προωθήσουν στην ΕΕ κυρώσεις κατά της τουρκικής οικονομίας.

Ως επιτήδειος ουδέτερος, η Τουρκία προσπαθεί να αποκομίσει κέρδη. Θα προσπαθήσει να αναλάβει τις στρατηγικές μεταφορές της Ρωσίας, παρακάμποντας με bypass τις απαγορεύσεις πτήσεων της Δύσης. Η αεροπορική εταιρεία Turkish Airlines εξυπηρετεί περίπου 20 προορισμούς εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας, μέσω Κωνσταντινούπολης, προσφέροντας καθημερινά την τρέχουσα περίοδο πέντε απευθείας πτήσεις προς Μόσχα και δύο προς Αγία Πετρούπολη. Επιπλέον, η εκμετάλλευση των δύο μεγάλων αεροδρομίων της Κωνσταντινούπολης και άλλων της ενδοχώρας που θα διαθέσει, θα υποστηρίξει τα σχέδια της ρωσικής κυβέρνησης για τη μεταφορά εμπορευμάτων από και προς την Ρωσία.

“Επιτήδειος ουδέτερος” η Τουρκία

Επιτήδεια ουδέτερη η Τουρκία εφαρμόζει επίσημα διπλωματία “ίσων αποστάσεων”, ρυθμίζοντας την ναυσιπλοΐα μέσω των Στενών. Επιδεικτικά έκλεισε τα Στενά, με καθυστέρηση τεσσάρων ημερών από την έναρξη του πολέμου, ενώ ο Ερτνογάν είχε υποσχεθεί άμεσο κλείσιμο στον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι. Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι αναφορές του του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, στις 21 και 23 Φεβρουαρίου 2022, στα Κατεχόμενα της Κύπρου με το όνομα “Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου”.

Ο Σεργκέι Λαβρόφ είναι επί 18 χρόνια στο τιμόνι της ρωσικής διπλωματίας και προηγουμένως επί 10 χρόνια ήταν εκπρόσωπος της Ρωσίας στον ΟΗΕ. Γνωρίζει, λοιπόν, πολύ καλά τις αποφάσεις του Οργανισμού. Σε αυτό το επίπεδο τέτοιες “παραδρομές” δεν γίνονται τυχαία. Ενώ από το 2014 με την προσάρτηση της Κριμαίας, η διεθνής κοινότητα έχει επιβάλλει σειρά κυρώσεων στη Ρωσία, η Τουρκία αποτελεί την μοναδική χώρα-μέλος του NATO και μια από τις ελάχιστες χώρες με καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ, που δεν έχει ακολουθήσει το γενικό πλαίσιο κυρώσεων κατά της Μόσχας.

Η Ρωσία αποτελεί έναν από τους κύριους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας με εξαγωγές ύψους 5,776 δισ. δολάρια το 2021 και εισαγωγές από τη Ρωσία ύψους 28,959 δισ. δολάρια το 2021. Τον φετινό Ιανουάριο, η Τουρκία ήταν στην κορυφή των ρωσικών εξαγωγών που ανήλθαν σε 4,6 δισ. δολάρια. Στον τουρισμό, πρώτη χώρα αφίξεων για το 2021 στην Τουρκία αναδείχθηκε η Ρωσία με 4,7 εκατομμύρια τουρίστες (αύξηση 120,5%), δεύτερη η Γερμανία με 3 εκατομμύρια τουρίστες (αύξηση 175,7%) και τρίτη η Ουκρανία με περισσότερους από 2 εκατομμύρια τουρίστες (αύξηση 106,5%).

Οι αναθεωρητικές απόψεις των ηγετών της Ρωσίας και της Τουρκίας, η προσωπική φιλία μεταξύ τους και το πολιτικό τους σύστημα, το οποίο δίνει υπερεξουσίες στον πρόεδρο, είναι παράγοντες που ενδέχεται να κλιμακώσουν την ένταση κάθετα η κάθε χώρα στα δικά της μέτωπα για να επιτύχει στρατηγικό αιφνιδιασμό. Στο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον που διαμορφώνεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, μάλιστα, ενδέχεται Μόσχα και Άγκυρα να ενδυναμώσουν περαιτέρω τις σχέσεις τους.