Τίτλοι τέλους για το νεοφιλελευθερισμό στη Χιλή

Στις 11/3/2022 ανέλαβε τα καθήκοντα του ο νέος πρόεδρος της Χιλής και η κυβέρνηση συνασπισμού κομμάτων της Αριστεράς. Στο πρόγραμμα του Γκαμπριέλ Μπόριτς δεσπόζουσα θέση κατέχουν η αναθεώρηση του Συντάγματος της Χιλής το οποίο συντάχθηκε το 1980 από την δικτατορία Πινοσέτ (1973-1990), η αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων και της κοινωνικής κρίσης με την ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους, την αύξηση του κατώτατου μισθού και την ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση, με την έννοια της απόκτησης του κράτους δικαιώματος από τις επιχειρήσεις εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου και των δημόσιων αγαθών (π.χ. υδάτινοι πόροι), τα οποία διαχειρίζονται, από την περίοδο Πινοσέτ, σε όρους αγοράς από ιδιωτικές εταιρείες (Alternatives Economiques, No 421,11/3/2022).

Πιο συγκεκριμένα, η κυβέρνηση του προέδρου Μπόριτς με την ανάληψη των καθηκόντων της αντιμετωπίζει τις μεγαλύτερες ανισότητες που πλήττουν χώρα της Λατινικής Αμερικής, σε βαθμό που το επίπεδο φτώχειας του πληθυσμού να έχει αυξηθεί από 8,6% το 2017 σε 10,8% το 2020. Παράλληλα, στην κατεύθυνση ανάπτυξης του κοινωνικού κράτους, η κυβέρνηση του Μπόριτς, σύμφωνα με το κυβερνητικό πρόγραμμα, εξήγγειλε ότι θα μετατρέψει σταδιακά το κεφαλαιοποιητικό σύστημα των ατομικών λογαριασμών, το οποίο διαχειρίζονται ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία, σε δημόσιο αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η δικτατορία Πινοσέτ εγκαθίδρυσε υποχρεωτικά το 1981 στην Χιλή το νεοφιλελεύθερο κεφαλαιοποιητικό σύστημα των ατομικών λογαριασμών (εκτός του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας), αντικαθιστώντας το αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και προβάλλοντας το διαστρεβλωμένο επιχείρημα ότι το επίπεδο σύνταξης που θα χορηγεί το κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα αντιστοιχεί στο 70% του τελευταίου μισθού.

Αντίθετα, τέσσερις δεκαετίες εφαρμογής του κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην Χιλή, το μέσο επίπεδο των συντάξεων θα αντιστοιχεί στο 37% του τελευταίου μισθού, δηλαδή 50% περίπου χαμηλότερο από αυτό που υπόσχονταν οι αξιωματούχοι της δικτατορίας Πινοσέτ (N.Barr and P.Diamond, 2016: Reforming Pensions in Chile).

Επιπλέον, σοβαρό πρόβλημα για το ποιο τελικά θα είναι στο μέλλον το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων στην Χιλή αποτελεί το γεγονός των τριών αναλήψεων ύψους 50 δις δολαρίων ( 20% του ΑΕΠ, ΔΝΤ) τον Ιούλιο του 2020, τον Δεκέμβριο του 2020 και τον Απρίλιο του 2021, που πραγματοποιήθηκαν από τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία, προκειμένου κατά την διάρκεια της πανδημίας τα νοικοκυριά, ελλείψει χρηματικών ενισχύσεων από το κράτος, να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωση τους και τα χρέη τους (Alternatives Economiques, No 421, 11/3/2022).

Τέλος στην περίοδο Πινοσέτ

Επίσης, στην κατεύθυνση ανάπτυξης του κοινωνικού κράτους η νέα κυβέρνηση σχεδιάζει την χρηματοδοτική ενίσχυση του υποχρηματοδοτούμενου δημόσιου συστήματος υγείας, την εισαγωγή ρυθμίσεων στην αγορά εργασίας καθώς και την αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 30% (σήμερα είναι 355 ευρώ) κατά την διάρκεια της τετραετούς κυβερνητικής περιόδου (E. Barozet, Centre d’ Etudes de conflit et de la cohesion sociale, 2022).

Βέβαια, κεντρικό ζήτημα, μεταξύ των άλλων, της υλοποίησης του σχεδίου ανάπτυξης του κοινωνικού κράτους στην Χιλή αποτελεί η χρηματοδότηση των ασκούμενων πολιτικών η οποία, σύμφωνα με το κυβερνητικό πρόγραμμα, θα προέλθει από την απόκτηση δικαιώματος του κράτους στην εκμετάλλευση του χαλκού (μεγαλύτερος εξαγωγέας διεθνώς), την δημόσια εκμετάλλευση του λιθίου με την δημιουργία εθνικής εταιρείας διαχείρισης του λιθίου και από την αύξηση των φορολογικών εσόδων του κράτους κατά 5% του ΑΕΠ κατά την διάρκεια της τετραετούς κυβερνητικής θητείας (Chr. Ventura,Institut de relations internationals, 2022)

Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα τα έσοδα του κράτους στην Χιλή από την φορολογία του εισοδήματος αντιστοιχούν σε ποσοστό μικρότερο του 2% του ΑΕΠ ( 8% του ΑΕΠ ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ), ενώ το σύνολο των φορολογικών εσόδων στην Χιλή (κυρίως από ΦΠΑ) αντιπροσωπεύουν μόνο το 20% του ΑΕΠ (33% του ΑΕΠ ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ), γεγονός που αποδεικνύει, με τον πιο εύληπτο τρόπο, την περιορισμένη ικανότητα αναδιανομής του εισοδήματος στην συγκεκριμένη χώρα που δημιούργησαν οι ασκούμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές (Alternatives Economiques, No 421, 11/3/2022).

Mε άλλα λόγια, αποδεικνύεται ότι ο πυρήνας του κυβερνητικού προγράμματος οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής του νέου προέδρου της Χιλής συνίσταται στην μείωση των εισοδηματικών, κοινωνικών, εκπαιδευτικών, κλπ ανισοτήτων παράλληλα με την αύξηση των επενδύσεων, του ΑΕΠ, της απασχόλησης και των φορολογικών εσόδων από την ορθολογική διαχείριση των πόρων και την αποτελεσματική αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου.