Ο Πούτιν αντιμέτωπος με την ταπείνωση της Ρωσίας

Έχει περάσει ενάμιση μήνας από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία αλλά οι τέσσερις στόχοι που είχε διακηρύξει ο Πούτιν στο πολεμικό του διάγγελμα την παραμονή της εισβολής (αποναζιστικοποίηση, αποστρατιωτικοποίηση, ουδέτερο καθεστώς και ανεξαρτητοποίηση των περιοχών που θα καταλάβουν οι ρωσικές δυνάμεις), δεν υπάρχουν πλέον. Ο Ζελένκσι είναι εκεί, στη θέση του και το ερώτημα είναι για πόσο ακόμη θα είναι στη θέση του ο Πούτιν.

Στο πεδίο των επιχειρήσεων οι ρωσικές δυνάμεις έλυσαν την πολιορκία του Κιέβου και του Τσερνίχιφ, αφού κατέστρεψαν ό,τι μπορούσαν να καταστρέψουν. Στην Οδησσό πάντως δεν έχουν κάνει χερσαίες επιχειρήσεις. Και από τη θάλασσα ο ρωσικός στόλος που βρίσκεται εκεί, ουσιαστικά αρκείται στον αποκλεισμό του λιμανιού, με πυραυλικές επιθέσεις σε στόχους οικονομικού ενδιαφέροντος. Όμως επιχείρηση κατάληψης της πόλης, δεν υπάρχει πια στα πολεμικά σενάρια που παίζουν. Ακόμα και την Μαριούπολη οι ρωσικές δυνάμεις δεν μπορούν να τη θέσουν στρατιωτικά και πολιτικά υπό έλεγχο. Τί κάνουν λοιπόν; Τώρα ανασυντάσσονται για να καταλάβουν όλη την περιφέρεια του Ντονμπάς, ας πούμε να απελευθερώσουν τον ρωσόφωνο πληθυσμό από το “καθεστώς Ζελένσκι”.

Και, φθάνει η νίκη των ρωσικών δυνάμεων στο Ντονμπάς; Τί θα αποφέρει η προσάρτηση (μαζί με την Κριμαία) στη Ρωσική Ομοσπονδία; Το ερώτημα είναι βεβαίως πρωθύστερο. Για να μάθουμε την απάντηση πρέπει πρώτα ο στόχος να επιτευχθεί. Οι άλλοι τρείς στόχοι όμως έχουν φύγει από το τραπέζι και το έχει πει με τον τρόπο του ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, ο  οποίος έφτασε να κατηγορεί τους Ουκρανούς ότι καθυστερούν τις διαπραγματεύσεις. Αναγνωρίζει ότι οι Ουκρανοί βλέπουν πως ο χρόνος δουλεύει υπέρ τους και περιμένουν, όσο αντέχουν, πριν ξανακαθίσουν στο τραπέζι των συνομιλιών.

Στο Ντονμπάς, λοιπόν, οι ρωσικές δυνάμεις υποτίθεται ότι θα έκαναν περίπατο καθώς οι αντάρτες αυτονομιστές ήταν αποφασισμένοι να προασπιστούν ρωσόφωνο πληθυσμό. Αυτό όμως, όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος, δεν ευσταθεί. Ειδάλλως το ρωσικό επιτελείο δεν θα προχωρούσε σε ανασύνταξη δυνάμεων και ενίσχυση με νέες δυνάμεις από τη Ρωσία. Στρατηγικοί αναλυτές λένε ότι οι ρωσικές κινήσεις αποσκοπούν στον εγκλωβισμό των τακτικών ουκρανικών μονάδων που βρίσκονται στη γραμμή του Ντονμπάς. Αν αποκοπούν θα παραδοθούν.

Υπάρχει όμως και άλλη εκδοχή, ότι οι ουκρανικές δυνάμεις είναι ήδη ενισχυμένες με όπλα και υποστήριξη κάλυψης από το Κίεβο (με τη συνδρομή ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) και η αναμέτρηση θα παραπέμπει στη μάχη του Στάλινγκραντ. Επειδή οι αναλυτές και από τις δύο πλευρές, λένε αυτά που θέλουν, με την μη στρατιωτική λογική μπορούμε να αντιληφθούμε ότι όπως οι ουκρανικές δυνάμεις θα βρεθούν στη μέση διπλής επίθεσης, έτσι και οι ρωσικές, που θα κινηθούν δυτικά του Ντονμπάς, θα βρεθούν με ουκρανικές δυνάμεις πίσω τους. Ο εγκλωβισμός και των δύο θα είναι απόλυτος και η συνέχεια θα είναι αυτή που όλοι αντιλαμβανόμαστε.

Φυσικά αυτά τα γνωρίζουν τα επιτελεία και οι αναλύσεις τους μπορούν να δώσουν ασφαλέστερες προβλέψεις. Οι μεν αναλύσεις των ΗΠΑ αναφέρουν ότι η ρωσική επιχείρηση δεν πάει όπως υπολόγιζε το ρωσικό επιτελείο, οι δε αναλύσεις της Ρωσίας επιμένουν ότι όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο. Ποιο σχέδιο όμως, το αρχικό ή κάποιο άλλο, γιατί φυσικά δεν είναι εύκολο για το Κρεμλίνο να παραδεχθεί ότι απέτυχε και είναι εκτός στόχων, οι οποίοι μάλιστα είχαν διακηρυχθεί από τον ίδιο τον Πούτιν.

Επιθέσεις στην κοινή λογική

Η αποτυχία δεν πάει στον Λαβρόφ ή τον Σοϊγκού και τους στρατηγούς του. Χτυπάει τον ηγέτη. Κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να το αντέξει μία χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση και ας μην έχει πόλεμο. Και δεν έχει πόλεμο, γιατί δεν έχει νοιώσει ούτε μία στιγμή τον φόβο και τον τρόμο μίας έκρηξης, εκτός της παραμεθορίου πόλης Μπελγκορόντ, όπου σύμφωνα με τις καταγγελίες του Κρεμλίνου βομβαρδίστηκαν από τις ουκρανικές δυνάμεις δεξαμενές καυσίμων. Σε τι απόγνωση μπορεί να βρίσκεται ο Πεσκόφ για να καταγγέλλει διεθνώς βομβαρδισμό σε δεξαμενές καυσίμων, σε μία πόλη 130.000 κατοίκων η οποία βρίσκεται 40 χλμ από τα σύνορα και δεν έχει διυλιστήρια. Οι βομβαρδισμοί της Ρωσίας δεν έχουν αφήσει τίποτε όρθιο στην Ουκρανία και αυτός μιλάει για βομβαρδισμό… βενζινάδικου και μάλιστα επαρχιακού.

Στο διπλωματικό πεδίο, λοιπόν, με αυτά τα δεδομένα, οι Ουκρανοί κάνουν αυτό που υπαγορεύει η λογική του αμυνόμενου, όταν ο επιτιθέμενος δείχνει να μην ξέρει τι θέλει. Δεν θέλει αποναζιστικοποίηση πλέον, δεν ξέρει αν θέλει αποστρατιωτικοποίηση και, για το καθεστώς ουδετερότητας, που έλεγε ότι θα επιβάλει, το έχει ξεχάσει. Θέλει μόνον το Ντονμπάς, για να το ενώσει με την Κριμαία. Αν όμως το πετύχει, εξουδετερώνοντας τον ουκρανικό στρατό, μετά μπορεί να προχωρήσει και στην Οδησσό, να επανέλθει στην πολιορκία του Κιέβου και να φθάσει αν του κάνει κέφι έως τη Λβίβ. Τα πράγματα όμως δεν κινούνται προς τα εκεί.

Μέσα στα πολλά που είπε στην χθεσινή του συνέντευξη ο Λαβρόφ, ανέφερε ότι θέλει στην ομάδα των «εγγυητριών δυνάμεων για την επόμενη μέρα» τη Λευκορωσία. Θα ακουγόταν πιο εύσχημο αν ζητούσε μία τρίτη χώρα, την Κίνα ή την Ινδία, που τηρούν ουδέτερη στάση, ή και την Τουρκία, την οποία δείχνει ότι έχει σε μεγάλη υπόληψη. Αλλά να ζητεί εγγυήσεις από τη Λευκορωσία, προκαλεί αρνητικούς συνειρμούς κι αυτό βεβαίως δεν μπορεί να μην το αντιλαμβάνεται.

Αν θέλει για εγγυητή τον Λουκασένκο τότε ο Ζελένκσι έχει δικαίωμα να ζητήσει τον Μπάιντεν, τον Τζόνσον και τον Μακρόν. Ακόμη και αν ο Λουκασένκο παίζεται για να καεί, δηλοί πόσο λίγα είναι τα χαρτιά της Μόσχας στην διαπραγμάτευση. Μοιάζει να την επιζητεί με αγωνία, ενώ μέχρι πρότινος δεν έβλεπε σε αυτήν καμία πρόοδο, ούτε λόγο συζήτησης, για συνάντηση Πούτιν-Ζελένσκι, πριν συνθηκολογήσει το Κίεβο.

Το πρόβλημα της Ρωσίας

Οικονομικά η Μόσχα δεν αντέχει να προχωρήσει σε διακοπή της τροφοδοσίας της ΕΕ με φυσικό αέριο, ούτε επιλεκτικά. Να απαγορεύσει δηλαδή τις εξαγωγές για τις μη φιλικές χώρες και να τις συνεχίσει για τις φιλικές (όπως η Ουγγαρία του Ορμπάν, τη Σερβία του Βούτσιτς ή την Τουρκία του Ερντογάν). Μία τέτοια κίνηση θα μπορούσε να επιφέρει ρήγματα στην Ευρώπη, εάν ή Μόσχα ήταν σε θέση να σηκώσει το οικονομικό κόστος. Δεν δείχνει ικανή, για πολλούς λόγους, με σημαντικότερο ότι η ΕΕ θα μπορούσε να αντέξει για λίγους μήνες αυτό το ρήγμα, όμως η Ρωσία δεν μπορεί να το αντέξει ούτε για λίγες ημέρες.

Πίσω από τις υπερβολές, όπως αυτή που θέλει την ΕΕ να πληρώνει κάθε μέρα 1 δισ. ευρώ στη Ρωσία για φυσικό αέριο, όταν οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ σύμφωνα με την Κομισιόν ανέρχονται ετησίως σε 150 bcm και με τις σημερινές τιμές ακόμα δεν κοστίζουν ούτε τα μισά, υπάρχει η πραγματικότητα των αριθμών: Η ρωσική οικονομία κινείται με τις ευρωπαϊκές πληρωμές κι αν αυτές διακοπούν, με απόφαση της μίας ή της άλλης πλευράς, θα μπει σε κατάψυξη.

Στέκεται η Ρωσία ως υπερδύναμη χωρίς να έχει καμία σχέση με την Ευρώπη; Πού θα είναι ο χώρος οικονομικής και πολιτικής της επιρροής, στην Κίνα και την Ινδία; Και με τί όρους, προοπτικές και στρατηγική έναντι των ΗΠΑ (που δεν κρύβουν ότι θέλουν την Μόσχα εγκλωβισμένη για μήνες ή και χρόνια στην Ουκρανία) θα συνεχίσει αυτή την αντιπαράθεση;

Το πρόβλημα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται, σχηματικά μπορεί να τεθεί ως εξής: Για πόσο θα αντέξει η Ρωσία την φθορά που υφίσταται στην Ουκρανία; Αν δεν μπορεί να αντέξει αυτή τη φθορά, έχει στρατηγική εξόδου, ή θα οδηγηθούν τα πράγματα σε αδιέξοδο, το κόστος του οποίου είναι ανυπολόγιστο για την ρωσική κοινωνία; Και υπάρχει κοινωνία που μπορεί να αντέξει τέτοια ταπείνωση; Γιατί ταπείνωση είναι να κηρύσσει πόλεμο ο ηγέτης μίας χώρας σε μία άλλη και να την κατηγορεί από πάνω ότι αμύνεται και δεν διαπραγματεύεται.

Το δίλημμα της Δύσης

Για την ΕΕ το δίλημμα της επόμενης ημέρας είναι πλέον ορατό, αν και η αναμέτρηση στο πεδίο δεν έχει κλείσει: Πώς θα σταθεί απέναντι στη Ρωσία; Με τον Πούτιν στην προεδρία δεν μπορεί να προχωρήσει σε συζήτηση για την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης. Το νέο δόγμα της ΕΕ αναγορεύει τη Ρωσία σε κύρια απειλή και ο Ψυχρός Πόλεμος που βρίσκεται σε εξέλιξη δεν μπορεί να τελειώσει με εκατέρωθεν φιλοφρονήσεις. Ο φόβος της ΕΕ επικεντρώνεται στην κλιμάκωση των απειλών της Ρωσίας.

Το πρόβλημα της Μόσχας είναι τώρα η απόλυτη αποστροφή της Ευρώπης για τον Πούτιν. Αυτό αποτυπώνεται ήδη στις δηλώσεις Σταϊνμάιερ, Μακρόν, Ντράγκι και δίνει το στίγμα της πολιτικής που θα ακολουθήσει η Δύση στη διαπραγμάτευση με τη Ρωσία. Για την Ουάσινγκτον το θέμα της επόμενης μέρας είναι να συγκρατήσει τις διαθέσεις επιβολής της ισχύος της, υπόθεση που δεν είναι καθόλου εύκολη καθώς η ταπείνωση της Ρωσίας ανοίγει σενάρια αποσάθρωσης ή και διάλυσης της χώρας. Ανάλογα με τα σενάρια της διάλυσης της ΕΣΣΔ πριν την εκπλήρωσή τους.

Τότε όλες οι δυνάμεις της Δύσης είπαν ότι αιφνιδιάστηκαν. Σήμερα δεν ισχύει το ίδιο. Την επίθεση Πούτιν στην Ουκρανία την περίμεναν από καιρό και με τον ένα ή άλλο τρόπο την ευνόησαν. Μιλούμε όμως για επίθεση και η επίθεση αποφασίστηκε από τον Πούτιν και το περιβάλλον του. Δεν δέχθηκε επίθεση η Ρωσία και δεν βρίσκεται σε άμυνα ο ρωσικός λαός. Ο Πούτιν κήρυξε τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Για να είμαστε ξεκάθαροι: Το θέμα είναι αν θα ταπεινωθεί η Ρωσία ολόκληρη ή ο ηγέτης της. Όσο προκλητική και αν είναι η διάζευξη που έκανε ο Μπάιντεν είναι λιγότερο κυνική από το ενδεχόμενο να τιμωρηθεί η Ρωσία και να παραμείνει ο Πούτιν στην ηγεσία μίας χώρας που νομίζει από τις ειδήσεις ότι ο στρατός της δίνει αγώνα για τη δημοκρατία στη γείτονα. Στο κάτω-κάτω και η συλλογική ευθύνη ενός λαού δεν μπορεί να κατανέμεται το ίδιο σε όλους, σε μία αυταρχική κλειστή ηγεσία και σε ανίδεα μικρά παιδιά.