Στον αστερισμό του Γκουτέρες

Φόρμουλα που να μην τοποθετεί, σε αυτή τη φάση, στο ράφι το Κυπριακό αναζητεί ο ΟΗΕ, εξετάζοντας διάφορα εναλλακτικά σενάρια. Ο Γενικός Γραμματέας δεν αναμένεται να κλείσει τον κύκλο της παρέμβασής του στο Κυπριακό, αλλά την ίδια ώρα δεν θα προβεί σε νέα, εάν δεν διασφαλίσει, τουλάχιστον, ότι δεν θα καταρρεύσει όπως oι δύο προηγούμενες Πενταμερείς Διασκέψεις.

Στόχος των Ηνωμένων Εθνών παραμένει η επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας στη βάση του πλαισίου Γκουτέρες. Αυτό θα συνιστά υπογραφή ενδιάμεσης λύσης, θεωρώντας πως έτσι δεν θα υπάρχει πορεία επιστροφής για τους εμπλεκόμενους, οι οποίοι μετά τη συζήτηση των λεπτομερειών θα θέσουν το σχέδιο σε δημοψήφισμα. Όλοι οι διεθνείς παίκτες, κυρίως όμως ο ΟΗΕ, υποστηρίζουν πως το Κυπριακό αλλάζει, η διαδικασία θα αλλάξει, όπως και η μεθοδολογία. Ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες φαίνεται πως δεν είναι διατεθειμένος να επιτρέψει επανέναρξη συνομιλιών, όπως διεξάγονταν μέχρι σήμερα.

Ποια είναι τα πιθανά σενάρια που εξετάζει ο Γενικός Γραμματέας; Το πρώτο είναι να ζητήσει από τη σύμβουλό του, Τζέιν Χολ Λουτ, να πραγματοποιήσει ακόμη έναν κύκλο επαφών στις διάφορες πρωτεύουσες και να επανέλθει. Αυτό, εάν γίνει, θα κρατήσει μερικές ημέρες ενόψει και της υποβολής της έκθεσης του Γενικού Γραμματέα στα μέσα Οκτωβρίου στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Το δεύτερο είναι να κρίνει πως θα πρέπει –ενόψει και του γεγονότος ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι θα βρίσκονται στη Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση– να τους καλέσει σε νέα Πενταμερή. Σημειώνεται πως στην έδρα του ΟΗΕ θα βρίσκονται τόσο ο πρωθυπουργός Τσίπρας όσο και ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, πέραν των υπουργών Εξωτερικών και ασφαλώς των Αναστασιάδη και Ακιντζί. Αυτό, όμως, προϋποθέτει ότι θα διασφαλίσει κάποια εχέγγυα για μη αποτυχία.

Η επόμενη μέρα

Πέραν από τα διαδικαστικά, που ενίοτε είναι η ουσία στο Κυπριακό, υπάρχουν και τα δεδομένα που επηρεάζουν τους σχεδιασμούς και τα επόμενα βήματα.

Πρώτον, ο ΟΗΕ για πρώτη φορά σημειώνει πως θα πρέπει να συζητηθεί και η επόμενη ημέρα μιας αποτυχημένης προσπάθειας. Αυτό αφορά πρωτίστως την τουρκική πλευρά, η οποία πάντα έθετε το ζήτημα τούτο. Τι θα γίνουν, δηλαδή, οι Τουρκοκύπριοι. Η τουρκική ανάγνωση είναι η αναβάθμιση και βαθμηδόν αναγνώριση.

Δεύτερον, η τουρκική πλευρά, πέρα από το γεγονός ότι δεν έχει προτεραιότητα το Κυπριακό, φαίνεται να συζητά μόνο συνομοσπονδιακής μορφής λύση, που εάν δεν πετύχει θα μετεξελιχθεί σε δύο κράτη.

Τρίτον, η Λευκωσία φοβάται τα σενάρια για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ (Ειρηνευτική Δύναμη) και για να αποφύγει να επωμιστεί την ευθύνη επαναλαμβάνει την ετοιμότητά της για συνομιλίες στη βάση του πλαισίου Γκουτέρες. Σε ό,τι αφορά την ΟΥΝΦΙΚΥΠ έχουν ετοιμαστεί από την Κυπριακή Δημοκρατία διάφορα σενάρια. Την ίδια ώρα, αξιολογεί –για πρώτη ίσως φορά– πως με βάση τις μέχρι σήμερα συζητήσεις είναι αμφίβολο κατά πόσο θα μπορέσει το κράτος να λειτουργήσει σε περίπτωση συμφωνίας. Αυτό είναι μια διαπίστωση που έγινε μετά το Κραν Μοντανά, ενώ πυκνώνουν οι απόψεις για συζήτηση ενός βελούδινου διαζυγίου, σε περίπτωση νέας αποτυχίας. Προσέγγιση που μάλλον δεν επιλύει το ζήτημα αλλά θα το διαιωνίσει επικίνδυνα.

Τα νέα δεδομένα

Όλα αυτά συζητούνται ενώ διαμορφώνονται νέα δεδομένα στην περιοχή.

• Η κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκίας δεν είναι περιστασιακή. Αυτό φαίνεται από την ένταση της αντιπαράθεσης και των διαφόρων κινήσεων που γίνονται εκατέρωθεν. Την ίδια ώρα είναι κρίσιμο να λεχθεί πως, σε περίπτωση που θα τα βρουν, το Κυπριακό δεν αποκλείεται να είναι η παράπλευρη απώλεια.
• Η οικονομική κρίση στην Τουρκία και κατ’ επέκταση στα Κατεχόμενα διαμορφώνει άλλες προτεραιότητες. Δεν αποκλείεται ο Ερντογάν να θελήσει να εξωτερικεύσει την κρίση με προκλήσεις σε Κύπρο και Αιγαίο.
• Το Ισραήλ, σε συνεννόηση με τους Αμερικανούς, έχει την πρωτοκαθεδρία στην περιοχή και δεν θα αποδεχθεί, στην παρούσα φάση, να έχει ρόλο η Τουρκία και σίγουρα να μην το αποκτήσει μέσω Κύπρου.
• Η προσοχή όλων είναι στραμμένη στις έρευνες που θα διεξάγουν εταιρείες στην κυπριακή ΑΟΖ τους επόμενους μήνες, όπως και στην ενδεχόμενη αντίδραση της Άγκυρας.

Αυτό που προβληματίζει στη Λευκωσία, όπως και στην Αθήνα, είναι οι αναφορές που γίνονται από τρίτους, ακόμη και από φιλικές χώρες, πως το Κυπριακό εισέρχεται «σε νέα εποχή», ό,τι κι εάν αυτό σημαίνει. Γι’ αυτό και οι επόμενοι μήνες θεωρούνται κρίσιμοι και καθοριστικοί.