Μάχη μέχρις εσχάτων Σελευκιδών και Πτολεμαίων για την Συρία

Τα δύο μεγάλα ελληνιστικά βασίλεια των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων συγκρούονταν για χρόνια για την κατάκτηση της λεγόμενης Κοίλης Συρίας, η οποία περιελάμβανε εδάφη της σημερινής Συρίας και του Λιβάνου. Οι έξι αυτές συγκρούσεις, γνωστές ως Συριακοί Πόλεμοι ξεκίνησαν το 274 π.Χ. και διήρκεσαν έως το 168 π.Χ. με διαλείμματα απορροφώντας τις ζωτικές δυνάμεις των δύο βασιλείων και εξυπηρετώντας την επικράτηση της Ρώμης.

Το 219 π.Χ. ξέσπασε ο Δ’ Συριακός Πόλεμος. Εκείνη την εποχή στον θρόνο των Σελευκιδών βρισκόταν ο Αντίοχος Γ’ ο λεγόμενος “Μέγας” και σε αυτό ων Πτολεμαίων ο Πτολεμαίος Δ’ Φιλοπάτωρ. Το 217 π.Χ. οι δύο βασιλείς είχαν συγκεντρώσει τον στρατό τους στην Συρία προετοιμαζόμενοι για την καταλυτική σύγκρουση. Ο σελευκιδικός στρατός είχε στρατοπεδεύσει στη Ραφία, κοντά στην σημερινή Ράφα, περί τα 30 χλμ. νότια της Γάζας. Ο Πτολεμαίος στρατοπέδευσε σε απόσταση μόλις 1 χλμ. από τον αντίπαλο.

Όπως ήταν αναμενόμενο αντίπαλα τμήματα συγκρούονταν σχεδόν καθημερινά. Τότε ο Θεόδοτος ο Αιτωλός, πρώην μισθοφόρος των Πτολεμαίων στην υπηρεσία του Αντιόχου τώρα, επιχείρησε να διεισδύσει στο πτολεμαϊκό στρατόπεδο με σκοπό να σκοτώσει τον Πτολεμαίο, αλλά απέτυχε.

Αντίπαλες δυνάμεις

Ο Αντίοχος είχε συγκροτήσει μια επιβλητική στρατιά πυρήνας της οποίας ήταν οι 10.000 επίλεκτοι Αργυράσπιδες σαρισσοφόροι του, υπό τον Θεόδοτο. Διέθετε 20.000 ακόμα Έλληνες σαρισσοφόρους υπό τους Νίκαρχο και Θεόδοτο Ερμιόλιο, 22.500 ανατολίτες ελαφρούς πεζούς (Λυδούς, Μήδους, Άραβες, Κίλικες, Δάες, Πέρσες), 2.000 ψιλούς τοξότες και σφενδονήτες και Αγριάνες ακοντιστές, 2.000 Θράκες πελταστές, 2.500 Κρήτες και Νέο –Κρήτες (απόγονοι Κρητών αποίκων) τοξότες, 5.000 Έλληνες μισθοφόρους – πιθανότατα επίλεκτους θυρεοφόρους πελταστές – 6.000 ιππείς και 102 ινδικούς πολεμικούς ελέφαντες.

Ο Πτολεμαίος από την πλευρά του διέθετε 3.000 επίλεκτους σαρισσιοφόρους (Άγημα) υπό τον Ευρύλοχο εκ Μαγνησίας, 2.000 πελταστές υπό τον Σωκράτη τον Βοιωτό, 25.000 Έλληνες σαρισσοφόρους, 8.000 Έλληνες μισθοφόρους, 3.000 Κρήτες και Νέο-Κρήτες, 3.000 Λίβυους ελαφρούς πεζούς, 20.000 Αιγύπτιους σαρισσοφόρους, 6.000 Θράκες και Γαλάτες μισθοφόρους, 5.000 ιππείς και 73 αφρικανικούς ελέφαντες, μικρότερους των ινδικών των αντιπάλων. Ο Πτολεμαίος υπερείχε σε πεζικό και ειδικά σε σαρισσοφόρους, υστερούσε σε ιππικό και στους ελέφαντες.

Μετά από μικροσυμπλοκές πέντε ημερών οι δύο στρατοί τάχθηκαν ο ένας απέναντι στον άλλο έτοιμοι για την μάχη. Αμφότεροι οι στρατοί έταξαν τις φάλαγγες των σαρισσοφόρων τους στο κέντρο της παράταξής τους, πλαισιωμένες από τα ελαφρά τμήματα με το ιππικό στα άκρα. Οι ελέφαντες τάχθηκαν εμπρός από το ελαφρύ πεζικό καλυπτόμενοι από τμήματα ψιλών πεζών.

Σφαγή στην πεδιάδα

Η μάχη άρχισε με την σύγκρουση των ελεφάντων των δύο στρατών στην οποία οι περισσότεροι και μεγαλύτεροι ινδικοί ελέφαντες του Αντίοχου επικράτησαν. Οι πανικόβλητοι αφρικανικοί ελέφαντες έπεσαν πάνω στο φίλιο ελαφρύ πεζικό προκαλώντας του σύγχυση. Την ίδια ώρα ο Αντίοχος, επικεφαλής του ιππικού του της δεξιάς πτέρυγας εξόρμησε πιέζοντας τον εχθρό.

Ο Πτολεμαίος αμέσως τέθηκε επικεφαλής των σαρισσοφόρων του και επιτέθηκε στο κέντρο εκεί όπου υπερείχε. Όμως και το ιππικό της δεξιάς πτέρυγας του Πτολεμαίου κατάφερε να επικρατήσει του αντιπάλου ιππικού. Την ίδια ώρα ο Αντίοχος διέλυε την απέναντί του πτολεμαϊκή πτέρυγα.

Ο Αντιόχος πίστεψε πως ήταν νικητής. Όμως στο κέντρο η ισχυρότερη πτολεμαϊκή φάλαγγα επικράτησε, καθώς και το πτολεμαϊκό ιππικό της δεξιάς πτέρυγας επέπεσε στο πλευρό της αντιπάλου φάλαγγας. Ο Αντίοχος επιχείρησε να σταματήσει την καταστροφή αλλά ήταν αργά. Οι άνδρες του είχαν τραπεί σε φυγή.

Οι απώλειες των Σελευκιδών ήταν βαριές. Στη μάχη έπεσαν περί τους 10.000 πεζοί και 300 ιππείς. Άλλοι 4.000 άνδρες αιχμαλωτίστηκαν. Επίσης σκοτώθηκαν και πέντε ελέφαντες. Από την άλλη πλευρά ο στρατός του Πτολεμαίου έχασε 1.500 πεζούς, 700 ιππείς και 16 ελέφαντες.

Με τη νίκη αυτή κέρδισε την Κοίλη Συρία μέχρι το 200 π.Χ. Την χρονιά εκείνη, με τη νίκη του στη μάχη του Πάνιου, ο Αντίοχος ανέτρεψε την κατάσταση και κέρδισε πάλι την Κοίλη Συρία για τους Σελευκίδες.