Η αφύπνιση Τσίπρα και τα θεμελιώδη των αγορών

Η αφύπνιση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για την κατάσταση του τραπεζικού συστήματος, με αφορμή το κραχ του τραπεζικού δείκτη, αποδείχθηκε πολιτικά και οικονομικά χρήσιμη, καθώς δύο από τα πλέον σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας -οι τράπεζες και το ιδιωτικό χρέος- βγήκαν στο προσκήνιο, αν και με την απλουστευτική και ηθικά φορτισμένη ρητορική των «κόκκινων» δανείων. Απλουστευτική, γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα «κόκκινα», αλλά τα ρυθμισμένα δάνεια που εξαντλούν τους δανειολήπτες με αρνητικές επιπτώσεις στην φοροδοτική τους ικανότητα και στην καταναλωτική ζήτηση. Είναι επίσης ηθικά φορτισμένη, γιατί πίσω από τον όρο «κόκκινα – δάνεια» κρύβεται μια μομφή.

Το σημαντικό πάντως είναι ότι το τραπεζικό ζήτημα μπήκε πλέον στην ήδη υπερφορτωμένη ατζέντα του πρωθυπουργού και η κυβέρνηση άρχισε να αναζητά λύσεις, ενώ η παραγγελία στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έρευνας των συνθηκών του μίνι κραχ θα λειτουργήσει εκφοβιστικά για τους επαγγελματίες κερδοσκόπους. Φαίνεται λοιπόν ότι η αριστεροσύνη και η επιτηδειότητα της κυβέρνησης, μετά το προσδοκώμενο αίσιο τέλος της τύχης των συντάξεων, θα δοκιμαστεί στην λύση του γόρδιου δεσμού των ιδιωτικών χρεών.

Πράγματι, η «συνομωσία» των κερδοσκόπων του χρηματιστηρίου ξεκίνησε από ένα δημοσίευμα του Bloomberg που αμφισβητούσε την δυνατότητα της Τράπεζας Πειραιώς να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές, καθώς αυτή έχει δεσμευθεί στο πλάνο της κεφαλαιακής ενίσχυσής της να προχωρήσει στην έκδοση ομολόγου Tier II ύψους 500 εκατ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2018. Η τράπεζα είπε πως το χρονοδιάγραμμα δεν είναι τόσο αυστηρό και εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου.

Η Πειραιώς στοχεύει στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) την 3ετία 2019-2021 κατά 15 δισ. ευρώ με πωλήσεις και τιτλοποιήσεις. Το ζήτημα είναι όμως εάν η τράπεζα βολιδοσκόπησε όντως την αγορά και έλαβε απαγορευτικά επιτόκια της τάξεως του 14%! Κάτι τέτοιο σημαίνει πολύ περισσότερα για την τράπεζα και για την οικονομία.

Η έκτακτη κυβερνητική σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πιέσεις που δέχονται οι τραπεζικές μετοχές δεν αντιστοιχούν στα θεμελιώδη μεγέθη των τραπεζών. Επίσης ότι είναι αναντίστοιχες και με τα θεμελιώδη μεγέθη της ελληνικής οικονομίας και την βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, εξ ου και ότι πρόκειται για κερδοσκοπία.

Όμως, η κυβέρνηση οφείλει να γνωρίζει ότι τα θεμελιώδη, τα fundamentals που λέγαμε πριν το χρηματιστηριακό κραχ του 1999-2000, είναι για την «αγέλη» των κεφαλαίων, οι παίκτες, αυτοί που κάνουν το παιγνίδι, «παίζουν» με πολύ πιο βαθιά και επεξεργασμένα στοιχεία, τώρα και με αλγόριθμους.

Pacta sunt servanda rebus sic stantibus

Επί της ουσίας, οι πωλήσεις κόκκινων δανείων γίνονται σε ευτελιστικές τιμές και ο SSM (Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός) υπολογίζει στα 15 δισ. ευρώ το κεφαλαιακό έλλειμμα των ελληνικών συστημικών τραπεζών. Νέα έκθεσή της HSBC ερμηνεύει την υποχώρηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών με υψηλό κόστος για τους μετόχους και την κερδοφορία της μείωσης των NPEs, με αποτέλεσμα τον Σεπτέμβριο η συνδυασμένη κεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών να μειωθεί κατά περίπου 5 δισ. ευρώ από την αρχή της χρονιάς.

Συνεπώς, είναι σκόπιμο, ο πρωθυπουργός –πέρα από την ενημέρωση του κ. Δραγασάκη και του κ. Τσακαλώτου- να μελετήσει μερικές από τις πρόσφατες εκθέσεις για τις ελληνικές τράπεζες για να καταλάβει πως σκέφτονται οι αγορές πέρα από τα fundamentals.
Δυστυχώς, εκτός από τα πολλά που έχει μάθει και διδαχθεί ο πρωθυπουργός είναι σκόπιμο να μάθει και πως λειτουργούν οι αγορές για λόγους εθνικής άμυνας. Πρέπει να μιλάει με ανθρώπους που ξέρουν και που μπορούν να του μιλήσουν ελεύθερα. Οι τραπεζίτες ωραιοποιούν και φυλάνε τα νώτα τους. Άλλωστε στην Ελλάδα οι τραπεζίτες την έβγαλαν καθαρή.

Το δεύτερο που πρέπει να κατανοήσει ο πρωθυπουργός που άλλωστε χρησιμοποίησε το περιβόητο Pacta sunt servanda (η συμφωνία πρέπει να τηρείται), πως το δόγμα του ρωμαϊκού δικαίου έχει και μια ουρά που οι τραπεζίτες απανταχού στον κόσμο προσπαθούν να σβήσουν από τα εγχειρίδια δικαίου: Pacta sunt servanda rebus sic stantibus που σημαίνει «η συμφωνία πρέπει να τηρείται εφόσον εξακολουθούν τα πράγματα να είναι ίδια». Και εδώ στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι ίδια με το 2008. Σε αυτό το σοφό ρητό της νομικής ιδιοφυίας των Ρωμαίων πρέπει να αναζητήσει τη λύση του γόρδιου δεσμού των ιδιωτικών χρεών.

Η λύση που εξετάζεται για ένα Σχήμα Προστασίας Ενεργητικού των τραπεζών (Asset Protection Scheme-APS) με εγγυήσεις του Δημοσίου έναντι των «κόκκινων» δανείων, αντί για Bad Bank, απλώς θα κάνει ζημιά στην ευκρίνεια των δημοσιονομικών μεγεθών με αστάθμητες συνέπειες. Η πολιτεία δεν μπορεί πάλι να περιμένει πότε και με τι συνθήκες οι τράπεζες θα αποπειραθούν να τιτλοποιήσουν 15 δισ. ευρώ από στεγαστικά και επιχειρηματικά μικρών και μεσαίων εταιρειών στην 3ετία 2019-2021. Ίσως εκεί παιχτεί και η κρίσιμη ζαριά των εκλογών.