Τα οχυρά του λησμονημένου μπάρμπα-Γιάννη

Την 6η Απριλίου 1941, δύο σώματα στρατού της Βέρμαχτ άρχισαν να προσβάλλουν τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά», απέναντι από τις Σέρρες και την Ξάνθη. «Η «Γραμμή Μεταξά» ήταν άριστα κατασκευασμένη, γράφει ένας Ολλανδός στρατιωτικός συγγραφέας, και ο ελληνικός στρατός των οχυρών αξιοποίησε στο έπακρον το εξαιρετικά δύσβατο έδαφος στην απόκρουση της γερμανικής επιθέσεως, με αποτέλεσμα να μην αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό ούτε και το βαρύ πυροβολικό των Γερμανών…». «Παρά τις διεισδύσεις τοπικού χαρακτήρα, καθ’ όλο το μήκος της ελληνικής άμυνας, η «Γραμμή Μεταξά» αποδείχθηκε εν γένει ανθεκτική στη γερμανική αεροπορία Λουφτβάφε. Οι ελληνικές δυνάμεις πολέμησαν με τη μεγίστη δυνατή αποφασιστικότητα και απέσπασαν τον θαυμασμό των αντιπάλων».(*)

Αλλά ποιά ήταν επιτέλους η «Γραμμή Μεταξά» που καθυστέρησε επί 6 ημέρες τη γερμανική εισβολή από τη Βουλγαρική μεθόριο και ανάγκασε ακόμη και την αλλαγή των γερμανικών σχεδίων του επικεφαλής της εκστρατείας στα Βαλκάνια φόν Λίστ; «Την εποχή του 1935, η Ελληνική Επιτροπή Οχυρώσεων εξετίμησε δαπάνη 550 εκατομμυριών (προπολεμικών) δραχμών, αλλά τελικώς μέχρις του 1940, εδαπανήθησαν 1,5 δις. δρχ., για την κατασκευή των οχυρών, κατά μήκος των συνόρων με την Βουλγαρία. Δεδομένου ότι αντί 15 κατασκευάσθησαν 29 οχυρά και με τριπλάσιο ανάπτυγμα σκυροδέματος, το ποσόν είναι εκπληκτικά μικρό συγκρινόμενο προς την έκταση, την αρτιότητα την αποτελεσματικότητα , ώστε εξέπληξεν την διοίκηση της Βέρμαχτ, μετά την μάχην».

«Οι Γερμανοί εδυσκολεύοντο να πιστεύσουν ότι τόσον μόνον ποσόν επήρκεσεν δια το έργον. Ακόμη μεγαλυτέρα ήτο η έκπληξις των Γερμανών δια το πόσον αποτελεσματικόν ήταν το Ελληνικό πυροβολικό που αν και ολίγον, έδιδε την εντύπωσιν εκ της μάχης , ότι οι Ελληνικές δυνάμεις διέθετον μεγίστην ισχύν και αφθονία μέσων». Αργότερα σύμφωνα με τον Γερμανό στρατηγό Σνάϊντερ «η Γραμμή Μεταξά υπήρξεν ο χρυσούς μέσος όρος μεταξύ του γαλλικού συστήματος (Γραμμή Μαζικό) και των άλλων κρατών και ως καταλληλότατον δι’ορεινά εδάφη όπως τα Ελληνικά» (**).

Ουδείς πήρε μίζα

Τελικώς, η Γραμμή Μεταξά υπερκεράσθη από την κατάρρευση του γιουγκοσλαβικού μετώπου και την κάθοδο των Γερμανών μέσω Φλωρίνης και του ποταμού Αξιού. Όταν μετά τεσσάρων ημερών αγώνος κατελήφθη και η Θεσσαλονίκη υπό των Γερμανών κι’ εδόθη εντολή από τον αντιστράτηγο Μπακόπουλον του Τομέως Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας, να παραδοθούν τα συνεχίζοντα την άμυνα οχυρά, ο διοικητής τους συν/χης Γεώργιος Δουράτσος απάντησε ότι «τα οχυρά δεν παραδίδονται, καταλαμβάνονται!». Προ της ασκόπου όμως αιματοχυσίας ενέδωσε κι’ απεχώρησε έφιππος από το Ρούπελ ενώ άγημα του γερμανικού στρατού του παρουσίαζε όπλα. Σήμερα, απουσιάζει μία οδός Δουράτσου ανά την ελληνικήν επικράτεια, απ’ ό τι γνωρίζω.

Αρχιστράτηγος στον πόλεμο του 1940-41, ο Αλέξανδρος Παπάγος, στο μνημειώδες σύγγραμμα του «Ο Ελληνικός στρατός και η πρός πόλεμον προπαρασκευή του» αναφέρει μεταξύ άλλων, ότι «ανασκοπήσας το έργον της μονίμου οχυρώσεως της Μακεδονίας-Θράκης, θεωρώ υποχρέωσιν μου να αποτίσω φόρον τιμής προς τους διατελέσαντες διοικητάς των οχυρών της Γραμμής Μεταξά, συνταγματάρχη Μηχανικού Γιαννακόπουλον, υποστράτηγον Στρίμπερ, συνταγματάρχη Μηχανικού Καπετανάκη και εν τω Γενικώ Επιτελείω Στρατού διευθυντή οχυρώσεων αντισυνταγματάρχη Μηχανικού Κανελλόπουλον». O TEMPORA O MORES! Αλλοίμονο δια την εποχή και τους τρόπους. Ουδείς εξ αυτών πήρε μίζα 2,5 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων.

«Από του 1923 μέχρις του 1940, ουδεμία Ελληνική κυβέρνησις εμερίμνησε διά την ανασυγκρότησιν των ενόπλων δυνάμεων του έθνους όσον η κυβέρνησις του Ιωάννου Μεταξά και ουδεμία άλλη παρουσίασε στρατιωτικόν έργον ανάλογον προς της κυβερνήσεως αυτής. Θα ήτο μεγάλη αγνωμοσύνη των Ελλήνων να μην αναγνωρίσωσι τούτο» (σελ.304).
Σήμερα όμως, τα περισσότερα κόμματα λησμονούν τον «μπάρμπα Γιάννη».

(*) «Η στρατηγική του Χίτλερ 1940-41.Το Βαλκανικό ζήτημα» , υπό Martin van Creveld . Εκδ. ΓΚΟΒΟΣΤΗ 2008.

(**) Αλεξάνδρου Παπάγου, Ο πόλεμος της Ελλάδος 1940-41. Εκδ. Ίδρυμα Γουλανδρή-Χόρν.