Αγωνία στην Ευρώπη εν μέσω καύσωνα για ρωσικό χειμώνα

Η Ευρώπη ζει το πιο θερμό καλοκαίρι των τελευταίων ετών, λένε οι επιστήμονες των μετεωρολογικών ευρωπαϊκών υπηρεσιών και δεν υπερβάλουν αν κρίνουμε από τις εικόνες που βλέπουμε σε Παρίσι, Λονδίνο, Βρυξέλλες και τις δασικές πυρκαγιές στη Γαλλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία.

Είναι και πολιτικά το πιο θερμό καλοκαίρι, καθώς η κρίση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρώπη, δεν έχει λύση, απλά γιατί υπερβαίνει κατά πολύ το μέγεθος και τις δυνάμεις της ΕΕ. Ας είμαστε ρεαλιστές, ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν είναι πρόβλημα που μπορεί να λυθεί από την Ευρώπη, ότι και αν λέμε και ότι και αν κάνουν οι ηγέτες της ΕΕ. Δεν προκλήθηκε από πράξεις ή παραλείψεις της ΕΕ ούτε πολύ περισσότερο από επίθεση της ΕΕ εναντίον άλλης χώρας. Η ΕΕ δέχεται τα επίχειρα και αυτό είναι επόμενο, αφού η Ουκρανία είναι στην Ευρώπη και όχι κάπου στην Άπω Ανατολή, στη Λατινική Αμερική ή την Αφρική.

Η κυβέρνηση Μακρόν κινείται σε τεντωμένο σκοινί, o Τζόνσον στη Μεγάλη Βρετανία αποτελεί παρελθόν, η κυβέρνηση Ντράγκι μάλλον δεν υφίσταται, η κυβέρνηση Σολτς υπόσχεται από την μία ότι θα επισπεύσει την πράσινη μετάβαση και από την άλλη ξανανάβει τα κάρβουνα και οι άλλες χώρες της ΕΕ, όπως και η Ελλάδα, κάπως έτσι προγραμματίζουν να κινηθούν στο ορατό μέλλον. Ο χειμώνας προδιαγράφεται ψυχρός και ανάποδος, ή όπως εύστοχα σημειώνει το Politico… ρωσικός.

Οι ασκήσεις προσαρμογής έχουν αρχίσει παρότι είμαστε στο μέσο του καλοκαιριού, με τις ευρωπαϊκές και εθνικές υπηρεσίες διαχείρισης του φυσικού αερίου να έχουν κάνει ήδη προσομοιώσεις, πως θα κυλήσει ο χειμώνας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στις ευρωπαϊκές χώρες, εάν περιοριστεί και άλλο η ροή φυσικού αερίου από τη Ρωσία, εάν δεν περιοριστεί και στη χειρότερη περίπτωση εάν στο τέλος της εβδομάδας τερματιστεί α) για τον Nord Stream 1 β) για όλους τους αγωγούς γ) για συγκεκριμένες χώρες της ΕΕ με τους αγωγούς να είναι σε λειτουργία για ορισμένες άλλες πχ Ουγγαρία, Τσεχία.

Χίλες δύο πονηρές σκέψεις μπορεί να κάνει κανείς, για το παιχνίδι που μπορεί να παίζεται στο παρασκήνιο, αλλά το μεγάλο παιχνίδι παίζεται ανοιχτά και πάει σε κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Δύσης-Ρωσία, με την ΕΕ να παίζει άμυνα και να δέχεται τα περισσότερα χτυπήματα και από πάνω και τις επικρίσεις. Πως θα ρυθμιστούν οι θερμοστάτες τον χειμώνα και πως το επόμενο καλοκαίρι, είναι παράταιρο και πρακτικά, όμως πολιτικά μάλλον θεωρήθηκε πως είναι χρήσιμο μήνυμα από την πλευρά του Βερολίνου και των Βρυξελλών προς την Μόσχα. Μπορεί να φαίνεται εξωφρενικό, όμως είναι τρόπος προετοιμασίας του γενικού πληθυσμού μπροστά στο ενδεχόμενο επιβολής κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

Το αν αξίζει ή δεν αξίζει αυτή η ριζική αλλαγή στη ζωή των πολιτών της ΕΕ, είναι θέμα κατά βάθος προσωπικό, όμως η αποδοχή αυτής της κατάστασης, ή όχι, είναι συλλογικό ζήτημα και θα κριθεί κοινωνικά και πολιτικά.

Που είμαστε ενεργειακά τώρα

Το ενεργειακό έλλειμμα, εάν πρόκειται να οδηγήσει στη ρύθμιση των θερμοστατών (στους 19 βαθμούς το χειμώνα μέγιστη-και 25 το καλοκαίρι χαμηλότερη) μαθηματικά θα προκαλέσει αλλαγές και σε όλο τον οικονομικό κύκλο, από την παραγωγική διαδικασία έως την κατανάλωση. Τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαχείρισης των Δικτύων Φυσικού Αερίου ENTSO G και τα υπουργεία Ενέργειας των χωρών της ΕΕ είναι τα εξής:

Τα αποθέματα φυσικού αερίου στην ΕΕ στους αποθηκευτικούς χώρους κυμαίνονται στο 60-65%. Σύμφωνα με τον τακτικό σχεδιασμό τον Οκτώβριο θα πρέπει να βρίσκονται πάνω από 70% και τον Νοέμβριο, όταν οι βόρειες χώρες μπαίνουν στο χειμώνα, πάνω από 80%. Εάν δεν ξανανοίξει ο Nord Stream 1, οι στόχοι αυτοί είναι αδύνατον να επιτευχθούν. Εάν, δε, κλείσουν και οι άλλοι αγωγοί, τότε το πρόβλημα καθίσταται επιτακτικό και γι΄ αυτό στις 20 Ιουλίου, μία μέρα πριν την ανακοίνωση της Gazprom για τον Nord Stream 1 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει νέο σχέδιο διαχείρισης της κατάστασης.

Η επαναλειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 1 μετά τις τρέχουσες εργασίες συντήρησης είναι ευθύνη της Δύσης, υποστηρίζει από την πλευρά της η Μόσχα. «Όσον αφορά τη λειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου στο μέλλον, πολλά θα εξαρτηθούν από τους εταίρους μας –τόσο όσον αφορά τη ζήτηση για φυσικό αέριο όσο και για την πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων των παράνομων περιοριστικών μέτρων», δήλωσε την Πέμπτη (14/7) η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα, σύμφωνα με το πρακτορείο Interfax.

Η Ρωσία είχε μειώσει σημαντικά τις προμήθειες φυσικού αερίου στη Γερμανία τον Ιούνιο, επικαλούμενη το πρόβλημα με την τουρμπίνα που είχε πάει για επισκευή στον Καναδά. Την Τετάρτη (13 Ιουλίου), η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom, ανακοίνωσε ότι δεν είχε λάβει ακόμη γραπτή επιβεβαίωση ότι η επισκευασμένη τουρμπίνα από τον Καναδά θα παραδοθεί στη Siemens Energy, την εταιρεία που είναι υπεύθυνη για την εγκατάσταση. «Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν θα μπορούσε κανείς να εγγυηθεί τη μελλοντική λειτουργία της γραμμής», σύμφωνα με την ανακοίνωση.

Ως προς την Ιταλία, η Ρωσία έχει μειώσει την προμήθεια φυσικού αερίου κατά περίπου το ένα τρίτο. Σε περίπτωση που υπάρξουν νέες μειώσεις, η ιταλική εταιρεία Eni, εξετάζει περικοπές στην διάθεση προς όλους τους καταναλωτές. Η χώρα με σχεδόν 60 εκατομμύρια κατοίκους έχει μεγάλο μέρος των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ως εκ τούτου, η ιταλική κυβέρνηση στράφηκε σε νέες συμφωνίες με άλλους προμηθευτές φυσικού αερίου, όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Κατάρ και η Αλγερία, παράλληλα όμως εξετάζεται και στη Ρώμη η αναστολή του προγράμματος “πράσινης μετάβασης” και επαναφορά των στερεών ορυκτών καυσίμων για ηλεκτρική ενέργεια.

Ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς της ΕΕ Τιερί Μπρετόν προειδοποίησε ότι η Γερμανία θα πρέπει να διατηρήσει σε λειτουργία τους πυρηνικούς της σταθμούς για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, από αυτό που είχε σχεδιάσει. Στο Βερολίνο σύμφωνα με την FAZ εκτιμούν ότι οι δηλώσεις Μπρετόν έχουν να κάνουν με το πρόβλημα της Γαλλίας, η οποία δεν έχει ολοκληρώσει την συντήρηση όλων των δικών της πυρηνικών εργοστασίων και θα πρέπει ορισμένα από αυτά τα βγουν εκτός λειτουργίας.

Ο… ρωσικός χειμώνας

Δεν είναι όμως μόνον το θέμα της επάρκειας ενέργειας. Είναι και η τιμή και οι επιχειρήσεις στη Γερμανία ζητούν μέσω των εκπροσώπων τους τη συγκράτηση του ενεργειακού κόστους με κάθε τρόπο ώστε να διατηρηθεί -όσο είναι δυνατόν- η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών προϊόντων έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Έτσι, προτείνουν να μπουν ξανά σε λειτουργία όλες οι μονάδες πυρηνικής ενέργειας και άνθρακα που είχε σε θέση να λειτουργήσουν, όμως και αυτή η διαδικασία σύμφωνα με την κυβέρνηση Σολτς είναι μακρά και απαιτεί προσοχή.

Από την άλλη, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η Μόσχα δεν θα προχωρήσει σε ολική διακοπή της παροχής φυσικού αερίου, αλλά κάνει παιχνίδι για την περαιτέρω αύξηση της τιμής και την πυροδότηση κοινωνικών και πολιτικών αντιδράσεων στις χώρες της ΕΕ. Αν κόψει εντελώς το φυσικό αέριο, οι τιμές θα εκτοξευτούν στα ύψη, όμως το ερώτημα είναι που θα μπορέσει τότε να πουλήσει η Ρωσία, εάν κλείσει η αγορά της ΕΕ, η μόνη ικανή να αγοράσει σε τέτοιες τιμές.
Η Γερμανία εισάγει το 53% του φυσικού αερίου που χρειάζεται, από την Ρωσία. O βασικός  καταναλωτής είναι η βιομηχανία που παίρνει πάνω από το μισό και ακολουθούν τα νοικοκυριά με 30% και οι εταιρείες ηλεκτρισμού το υπόλοιπο. Ένας ρωσικός χειμώνας θα προκαλούσε όπως είναι πρόδηλο πολύ μεγαλύτερα δομικά προβλήματα, από την θέρμανση των σπιτιών.

Η υπόθεση ότι η Ρωσία δεν θα διακόψει πλήρως τη ροή, στηρίζεται στη λογική, όμως, όπως έχει αποδειχθεί στην περίπτωση του πολέμου της Ουκρανίας, η κοινή λογική δεν αρκεί για να εξηγηθούν όλα όσα συμβαίνουν. Οι προετοιμασίες εκατέρωθεν δείχνουν πως θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα τα ενδεχόμενα, ακόμη και αυτό της πλήρους διακοπής των ενεργειακών ροών από τη Ρωσία. Η ΕΕ, παρότι από την έναρξη του πολέμου επεξεργάζεται σχέδια επί σχεδίων, δεν φαίνεται να είναι πλήρως έτοιμη για το χειρότερο σενάριο. Το ερώτημα είναι αν από την πλευρά της η Ρωσία είναι έτοιμη να κόψει εντελώς τις γέφυρες με την Ευρώπη.

Η κυβέρνηση Πούτιν εμφανίζεται πανέτοιμη για ολική ρήξη, όμως, αυτό που πιθανολογείται ότι θα γίνει στις 21 Ιουλίου είναι να παρατείνει τις εργασίες συντήρησης του Nord Stream 1, λόγω καθυστερημένης αποστολής της τουρμπίνας, ή ό,τι άλλο θέλει και να επιτείνει την αβεβαιότητα και την γκρίνια στις χώρες της ΕΕ. Πολιτικά, εκεί θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό το παιχνίδι. Και στη συνέχεια θα μπορούσε να αυξομειώνει την ροή, κρατώντας καθημερινά σε αγωνία την πολιτική σκηνή και την κοινωνία. Ένα τέτοιο παιχνίδι όμως ρωσικού ντους είναι από μόνο του πολύ σοβαρό για να βάλει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε πρόωρο χειμωνιάτικο συναγερμό, στέλνοντας έτσι μήνυμα στη Μόσχα ότι εάν η Ρωσία τραβήξει στα άκρα και η ΕΕ θα πράξει ανάλογα.