Τι είδα στην Αίγυπτο του στρατηγού Σίσι

Φτάνοντας στο αεροδρόμιο του Καΐρου, η αρχική μου εντύπωση μου ήταν πως θα έβλεπα Αιγύπτιους στρατιώτες, οπλισμένους σαν αστακούς. Προς μεγάλη μου έκπληξη, δεν αισθάνθηκα ότι βρισκόμουν σε μία στρατοκρατούμενη χώρα. Υπήρχε μόνο η παρουσία της ασφάλειας του αεροδρομίου, τα μέλη της οποίας ξεχώριζαν για την ευγένεια τους. Τελικός προορισμός μου το Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου. Είναι ένα διάσημο τουριστικό θέρετρο, που θυμίζει το Λας Βέγκας. Πολυτελέστατα ξενοδοχεία και εμπορικά κέντρα, είναι χτισμένα ανάμεσα στην αχανέστατη έρημο.

Το 2005, το Σαρμ ελ Σέιχ είχε βρεθεί στο στόχαστρο μίας πολύνεκρης επίθεσης φανατικών ισλαμιστών. Όταν μεσουρανούσε το άστρο του ISIS, είχε μετατραπεί σε μία “πόλη φάντασμα”. Το 2015 η πτώση στην τουριστική κίνηση άγγιξε το 50%, ένα βαρύ πλήγμα στην τουριστική βιομηχανία της Αιγύπτου.

Το 2018 όμως το Σαρμ ελ Σέιχ δεν θυμίζει πλέον “πόλη φάντασμα”. Πλήθη τουριστών, από όλο τον κόσμο, συνέρρεαν στην πολυσύχναστη αγορά του Νάμα Μπέι. Σε πολλά μαγαζιά δυσκολευόσουν, στην κυριολεξία, να βρεις τραπέζι. Δεν αισθανθήκαμε την παραμικρή αίσθηση φόβου και ανασφάλειας. Υπήρχε φυσικά έντονη παρουσία της αστυνομίας, αλλά ήταν σε μεγάλο βαθμό διακριτική.

Παρατηρώντας τις βιτρίνες των καταστημάτων, ξεχωρίσαμε την επιγραφή “Saint George” σε ένα κοσμηματοπωλείο. Μοιάζει ασυνήθιστο ένα κατάστημα σε μία αραβική χώρα, να φέρει τον τίτλο ενός Αγίου της χριστιανοσύνης. Η ευγενέστατη ιδιοκτήτρια που μας υποδέχτηκε, μας είπε πως είναι χριστιανή, με γιο μουσουλμάνο. Είναι ένα δείγμα της πολυπλοκότητας της αιγυπτιακής κοινωνίας.

“Εάν είχαμε Εβραίους, θα χτίζαμε και συναγωγές”

Μετά από παρότρυνση ενός προσωπικού μου φίλου, δήλωσα συμμετοχή για το World Youth Forum, που η κυβέρνηση της Αιγύπτου διοργάνωσε στο Σαρμ ελ Σέιχ. Είχα την τύχη η αίτηση συμμετοχής μου να εγκριθεί. Παρακολουθώντας τις εργασίες του Forum, εστίασα στο κεντρικό μήνυμά του. Το μήνυμα αυτό συγκεκριμένα επεσήμανε πως η Αίγυπτος αποτελεί ένα επιτυχημένο μοντέλο συνύπαρξης πολλών πολιτισμών, εν πολλοίς αντιφατικών μεταξύ τους.

Σύμφωνα με αυτό εφτά “κολώνες” πολιτισμού συγκροτούν την σημερινή αιγυπτιακή ταυτότητα. Η φαραωνική παράδοση, η αραβική, η ισλαμική, η αφρικανική, η μεσογειακή, η κοπτική και η ελληνορωμαϊκή παράδοση. Ο ισχυρός άνδρας της χώρας, ο στρατάρχης Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, εμφανίζεται ως ο εγγυητής της διατήρησης του πολυπολιτισμού στην Αίγυπτο. Η επιβλητική είσοδος του στους χώρους του συνεδρίου, ήταν αναμενόμενο να κλέψει την παράσταση.

Ο πρόεδρος Σίσι καταδίκασε, σε έντονο ύφος, την τρομοκρατική επίθεση που σημειώθηκε εις βάρος χριστιανών Κοπτών στο Σινά. Τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στην μνήμη των θυμάτων. Ακούγοντας τον πρόεδρο Σίσι, πρέπει να σημειώσω πως είναι ιδιαίτερα χαρισματικός ομιλητής. Σε μία χαρακτηριστική αποστροφή του λόγου του, σημείωσε πως “δεν είμαστε Μουσουλμάνοι, δεν είμαστε Χριστιανοί, είμαστε όλοι Αιγύπτιοι”. Όταν δήλωσε χαρακτηριστικά πως “αν είχαμε Εβραίους θα χτίζαμε και συναγωγές”, καταχειροκροτήθηκε.

Ο Αιγύπτιος πρόεδρος μνημόνευσε στους λόγους του τον πρώην πρόεδρο Ανουάρ Σαντάτ. Ο Σαντάτ έστρεψε την Αίγυπτο προς της Δύση, μία πολιτική που ακολούθησε ο Χόσνι Μουμπάρακ και συνεχίζει ο στρατηγός Σίσι. Υπήρξε ο πρώτος Άραβας ηγέτης που υπέγραψε ειρήνη με το Ισραήλ, μία ενέργεια που ο Σαντάτ πλήρωσε με την ίδια του την ζωή. Οι σχέσεις Αιγύπτου και Ισραήλ είναι σε άριστο επίπεδο και επί προεδρίας Σίσι. Οι δύο χώρες έχουν συγκροτήσει μία συμμαχία μαζί με την Κύπρο και την Ελλάδα, ενώ συζητείται έντονα η συμμετοχή σε αυτή και της Ιορδανίας.

Η κληρονομία του Νάσερ

Η μνημόνευση του Σαντάτ δεν μου έκανε εντύπωση. Μου έκανε όμως εντύπωση μία συζήτηση που είχα με δημοσιογράφους του Egypt today. Συγκεκριμένα μου ανέφεραν πως ο πρόεδρος Σίσι σέβεται την μνήμη του συνταγματάρχη Νάσερ, του πιο χαρισματικού Άραβα ηγέτη της νεότερης ιστορίας. Ο Νάσερ ήταν εχθρός του Ισραήλ και στενός σύμμαχος της ΕΣΣΔ. Δεν μοιάζει να θυμίζει τον σημερινό Αιγύπτιο πρόεδρο. Με μία όμως πιο προσεκτική ματιά, εντοπίζουμε πολλές ομοιότητες στους δύο Άραβες ηγέτες.

Η πιο χαρακτηριστική είναι η αντιμετώπιση του ισλαμικού κινήματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η οποία είχε σχηματίσει την πρώτη εκλεγμένη κυβέρνηση μετά την Αραβική Άνοιξη. Ο Σαντάτ είχε ανοίξει διαύλους επικοινωνίας με την Αδελφότητα. Τη χρησιμοποίησε ως αντίβαρο στις δραστηριότητες της, τότε, πανίσχυρης αραβικής αριστεράς. Επί θητείας του Χόσνι Μουμπάρακ, η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν τυπικά απαγορευμένη, αλλά η αιγυπτιακή κυβέρνηση ανέχονταν το κοινωφελές έργο της οργάνωσης.

Όλα άλλαξαν μετά την στρατιωτική επέμβαση του 2013 που έφερε στην εξουσία τον Σίσι. Ο σημερινός πρόεδρος καταδιώκει αμείλικτα την Μουσουλμανική Αδελφότητα, ακριβώς όπως ο πρώην πρόεδρος Νάσερ. Για πολλούς Αιγύπτιους η Μουσουλμανική Αδελφότητα σχεδίαζε την σταδιακή επιβολή ενός ισλαμικού, ολοκληρωτικού καθεστώτος. Με δεδομένη την σύνθεση της αιγυπτιακής κοινωνίας, η κατάληξη θα ήταν με βεβαιότητα ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος. Μία καθολική επιβολή του Ισλάμ, θα συναντούσε με ακρίβεια τις αντιδράσεις της πλειοψηφίας του αιγυπτιακού λαού.

Για αυτό και εκατομμύρια Αιγύπτιοι χαιρέτησαν την επέμβαση του στρατού το 2013. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνεται και το Αιγυπτιακό κομμουνιστικό κόμμα. Σε ανακοίνωση του το 2013, μιλούσε για “ισλαμοφασισμό” των Αδελφών Μουσουλμάνων, υποστηρίζοντας την καταστολή των διαδηλώσεων των οπαδών τους. Οι δίαυλοι επικοινωνίας του Σίσι με την αραβική αριστερά, είναι ένα άλλο κοινό στοιχείο που τον συνδέει με τον Νάσερ.

Πρέπει να σημειώσουμε πως η κυβέρνηση του Σίσι, δεν επιθυμεί την μονομερή εξάρτηση της από την Δύση. Για παράδειγμα η Αίγυπτος έχει σφυρηλατήσει μία συμμαχία με την Ρωσία, που έχει εξελιχθεί σε μία στενή προσωπική φιλία του Πούτιν με τον Αιγύπτιο ομόλογο του. Θυμίζει, σε κάποιον βαθμό, τις στενές σχέσεις του Νάσερ με την Μόσχα.

Ο φόβος της ισλαμικής δικτατορίας

Η στρατιωτική επέμβαση του 2013 είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός πραξικοπήματος. Όμως όλοι Αιγύπτιοι που μίλησα, το αποκαλούσαν “εθνική επανάσταση”. Χαρακτηριστικά μου είπαν πως ο Σίσι εξέφρασε την “βούληση ενός έθνους”. Είναι αλήθεια πως στη νεότερη αραβική ιστορία η διάκριση ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος και μίας επανάστασης είναι αρκετά συγκεχυμένη. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπουμε τον φόβο που ένιωθαν πολλοί Αιγύπτιοι από την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Θεωρούν πως πίσω από το “μετριοπαθές” της προφίλ, κρύβεται το απεχθές πρόσωπο του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Οι νεολαίοι της Αραβικής Άνοιξης, η αιγυπτιακή αριστερά, τα φιλελεύθερα κόμματα, οι Κόπτες Χριστιανοί, θεώρησαν την επέμβαση του αιγυπτιακού στρατού το 2013 ως “εθνική σωτηρία”. Για αυτούς η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν πολύ χειρότερη ακόμα και από την κυβέρνηση Μουμπάρακ. Ο στρατός είναι ένας θεσμός με καθολικό κύρος στην Αίγυπτο.

Όπως μου είπε χαρακτηριστικά ένας Αιγύπτιος φίλος τα παιδιά λένε “θέλω να γίνω στρατιώτης για να υπηρετώ την πατρίδα”. Δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τις ανησυχίες των Αιγυπτίων για την δράση των Αδελφών Μουσουλμάνων υπερβολικές. Μην ξεχνάμε ότι ο πιο στενός σύμμαχος τους, στα πρώτα χρόνια της πρωθυπουργικής του θητείας είχε εμφανιστεί ως “μετριοπαθής”, “δημοκράτης” και “φιλελεύθερος”. Αναφερόμαστε φυσικά στον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, για τον οποίο ο πρόεδρος Σίσι δεν έχει την καλύτερη γνώμη, όπως εξάλλου και πολλοί Αιγύπτιοι.