“Οι Σατανικοί Στίχοι” του Σαλμάν Ρούσντι ξανά στο προσκήνιο

H επίθεση με μαχαίρι κατά του συγγραφέα Σαλμάν Ρούσντι, ο οποίος είχε επικηρυχθεί από τους φανατικούς μουσουλμάνους του Ιράν για τους «Σατανικούς Στίχους» του το 1989, έγινε αφορμή να αυξηθούν κάθετα οι πωλήσεις των έργων του. Η κατάσταση του χειρουργημένου συγγραφέα εν τω μεταξύ βελτιώθηκε, σύμφωνα με τους New York Times, που αναφέρουν ότι αποσωληνώθηκε και μιλάει. 

Ο 24χρονος δράστης Hadi Matar οδηγήθηκε στο δικαστήριο με δικηγόρο διορισμένο από την Πολιτεία. Ο συνήγορός του δήλωσε ότι θα εξεταστεί η ψυχιατρική κατάσταση του εντολέα του καθώς και τυχόν εξαρτήσεις του από ναρκωτικά. Κανείς δεν αναφέρεται επισήμως στα κίνητρα του Ματάρ, μόνον ότι ίσως συμπαθούσε ριζοσπαστικά στοιχεία του Ιράν. Εκείνο που ξέρουμε μέχρι στιγμής είναι ότι είχε γραφτεί πρόσφατα σε λέσχη πυγμαχίας και προ ημερών ενημέρωσε ότι θα διέκοπτε τη συνδρομή του επειδή θα έλειπε από το Νιου Τζέρσεϊ για ένα διάστημα.

Πάντως στις Ηνωμένες Πολιτείες και διεθνώς, ανανεώθηκε το ενδιαφέρον του κοινού για το έργο του συγγραφέα και, συγκεκριμένα, για τους «Σατανικούς Στίχους». Στην Ελλάδα δεν έχουμε τρόπο να μάθουμε αν αυξήθηκε η ζήτηση μια που όλα συνέβησαν παραμονή Δεκαπενταύγουστου και οι εκδοτικοί οίκοι όπως και τα βιβλιοπωλεία είναι κλειστά. Όμως είναι βέβαιο ότι αυξήθηκαν οι αναζητήσεις στο διαδίκτυο για να διαβάσει κάποιος έστω και αποσπάσματα από το βιβλίο.

«Οι Σατανικοί Στίχοι» υπενθυμίζεται ότι είναι ο λόγος για τον οποίο οι Ιρανοί εξέδωσαν φετφά (φατουά) καλώντας τους φανατικούς μουσουλμάνους να σκοτώσουν τον Ρούσντι για όσα προσβλητικά θεωρούν ότι γράφει για τον Μωάμεθ και το θρήσκευμά τους. Μάλιστα κάποιες οργανώσεις προσέφεραν 2,5 και 3 εκατομμύρια δολάρια σε όποιον σκότωνε τον συγγραφέα. Ο Ρούσντι μετά την επικήρυξη χρησιμοποιούσε ψευδώνυμο και κυκλοφορούσε με διαβατήριο σε άλλο όνομα –το εξέδωσαν οι Βρετανοί, καθώς ζούσε τότε στην Αγγλία. Από το 2000 βρίσκεται πλέον στις ΗΠΑ.

Τα τελευταία χρόνια ο 75χρονος πλέον συγγραφέας είχε χαλαρώσει και ήλπιζε -και πίστευε, ότι δεν απειλείτο η ζωή του, παρότι η επικήρυξή του είχε ανανεωθεί από ανεπίσημες ισλαμιστικές οργανώσεις το 2016. Μετά την απόπειρα δολοφονίας ορισμένα έντυπα και διαδικτυακά μέσα που πρόσκεινται σε ακραίες θρησκευτικές οργανώσεις του Ιράν επαίνεσαν τον δράστη ως μάρτυρα και ήρωα.

Στην κορυφή της Amazon το βιβλίο

Το απόγευμα του Σαββάτου, τρεις εκδόσεις του βιβλίου ήταν στην κορυφή του βαρόμετρου πωλήσεων βιβλίων της Amazon, που καταγράφει τα βιβλία των οποίων οι πωλήσεις σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση τις τελευταίες 24 ώρες. Ένα άλλο βιβλίο του συγγραφέα, το “Midnight’s Children” (“Τα Παιδιά του Μεσονυκτίου”), ήταν στην τέταρτη θέση. Αυτό εστιάζεται στη μετάβαση της Ινδίας στην ανεξαρτησία και είχε γραφτεί το 1981.

Από το μεγάλο βιβλιοπωλείο της Νέας Υόρκης Strand Bookstore, επίσης αναφέρεται αύξηση του ενδιαφέροντος για τα βιβλία του Ρούσντι, χώρια τις διαδικτυακές πωλήσεις. «Άνθρωποι ήρθαν και έψαχναν για οποιοδήποτε από τα γραπτά του, ήθελαν να μάθουν τι είχαμε» είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Κέιτι Σίλβερναϊλ, υπεύθυνη του τμήματος πωλήσεων στο βιβλιοπωλείο. «Μερικοί από τους νεότερους υπαλλήλους μας δεν είχαν ακούσει ποτέ γι’ αυτόν, οπότε ήταν ενδιαφέρον να συζητήσουμε μαζί τους χθες, αφού οι πελάτες ήρθαν για τα βιβλία του, ζητούσαν να μάθουν ποιος ήταν και πώς επηρέασε τον κόσμο της λογοτεχνίας. Πιστεύω ότι πολλοί ήρθαν χθες στο βιβλιοπωλείο και απλά  για να μιλήσουν για το πώς ένιωσαν γι’ αυτό που συνέβη», ανέφερε.

Στο Twitter, χρήστες καλούσαν επίσης τον κόσμο να αγοράσει τα έργα του Σαλμάν Ρούσντι σε ένδειξη αλληλεγγύης. «Οι Σατανικοί Στίχοι» εκτός από μυθιστόρημα, ήταν και ένα θέμα καθαυτό για τους φιλολογικούς κύκλους ανέκαθεν, δηλαδή προτού γράψει το συγκεκριμένο βιβλίο ο Ρούσντι. Πρόκειται για λέξεις με σατανικούς υπαινιγμούς που ο Μωάμεθ φέρεται να εξέλαβε ως θεϊκές αποκαλύψεις όπως αναφέρουν βιογράφοι του από τον 8ο και 9ο μ.Χ. αιώνα.

Στους στίχους αυτούς επαινούνται τρεις παγανιστικές θεότητες της Μέκκας. Οι σύγχρονοι μουσουλμάνοι λόγιοι, πάντως, επισήμως απορρίπτουν την αυθεντικότητα αυτών των φράσεων και των βιογραφιών που τις αναφέρουν, υποστηρίζοντας ότι ο Μωάμεθ δεν θα μπορούσε ποτέ να ξεγελαστεί από τον Σατανά.

Η πλοκή του μυθιστορήματος

Στους δικούς του «Σατανικούς Στίχους» ο Ρούσντι χρησιμοποιεί τον μαγικό ρεαλισμό, ένα λογοτεχνικό κίνημα του περασμένου αιώνα, που εμπλέκει το μη πραγματικό με το πραγματικό. Το μαγικό ρεαλισμό είχε χρησιμοποιήσει και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Εν προκειμένω οι πρωταγωνιστές είναι Ινδοί από μουσουλμάνους γονείς. Ο ένας είναι σταρ του Bollywood και ενσαρκώνει συχνά θεότητες του Ινδουϊσμού. Ο άλλος είναι ένας Ινδός μετανάστης που έχει πλέον απαρνηθεί την ινδική του ταυτότητα και ασχολείται με το ντουμπλάζ σε βρετανικές ταινίες.

Και οι δύο σώζονται με μαγικό τρόπο όταν το αεροπλάνο στο οποίο επέβαιναν καταλήφθηκε από αεροπειρατές και στο τέλος καταστράφηκε. Ο ένας (ο ηθοποιός) γίνεται ο αρχάγγελος Γαβριήλ και ο άλλος παίρνει μια σατανική ιδιότητα. Ο δεύτερος συλλαμβάνεται και περνάει τα πάνδεινα στα χέρια των αστυνομικών ως παράνομος μετανάστης. Ο πρώτος φαίνεται να αναπτύσσει σχιζοφρένεια. Και οι δύο προσπαθούν να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους. Ο ηθοποιός-Γαβριήλ αναζητεί τον πρώτο του έρωτα, αλλά η σχέση φαίνεται να παραπαίει, λόγω της σχιζοφρένειας.

Ο δεύτερος επιζητεί να εκδικηθεί τον ηθοποιό, γιατί θεωρεί ότι τον εγκατέλειψε και τον πρόδωσε μετά την πτώση τους από το αεροπλάνο. Το καταφέρνει πείθοντας τον ηθοποιό ότι η αγαπημένη του δεν τού είναι πιστή. Ο ηθοποιός, που υποφέρει από παθολογική ζήλεια, καταρρακώνεται. Όμως, κάποια στιγμή συγχωρεί τον δεύτερο και μάλιστα του σώζει την ζωή. Επιστρέφουν και οι δύο στην Ινδία. Ο ηθοποιός τελικά αυτοκτονεί και ο άλλος αποφασίζει να ξαναγίνει Ινδός.

Στην αφήγηση παρεμβάλλονται και πολλές υπο-πλοκές, με όνειρα και οράματα του μετανάστη Ινδού. Σε ένα από αυτά γίνεται αναφορά στη ζωή του Μωάμεθ που όμως στους «Σατανικούς Στίχους» ονομάζεται Μαχούντ (Αγγελιοφόρος). Ο Μαχούντ φαίνεται να ενστερνίζεται τρεις πολυθεϊστικές θηλυκές θεότητες, αλλά μετά τις αποκηρύσσει θεωρώντας ότι τις παρουσίασε ως αγαθές ο Σατανάς. Όταν ο προφήτης Μαχούντ φτάνει στη Μέκκα, ένας ποιητής που τον πολεμάει με τον τρόπο του, κρύβεται σε ένα πορνείο και εκεί διαβιούν γυναίκες που έχουν τα ονόματα των συζύγων του Μωάμεθ. Παράλληλα ένας σύντροφος του Μαχούντ (ή Μωάμεθ) αμφισβητεί την αυθεντικότητα των λεγομένων του προφήτη και υποστηρίζει ότι ο ίδιος άλλαξε κάποια κείμενα του Κορανίου.

Υπάρχει παράλληλα και η ιστορία μιας Ινδής αγρότισσας που λέει ότι είχε την εμπειρία της αποκάλυψης, από τον αρχάγγελο Γαβριήλ. Πείθει όλο το χωριό της να πάνε με τα πόδια στη Μέκκα και τους λέει ότι θα μπορέσουν να διασχίσουν πεζή την Αραβική Θάλασσα. Οι προσκυνητές φέρονται να πνίγονται ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι τους είδαν ως εκ θαύματος να διασχίζουν τη θάλασσα. Σε ένα τρίτο όνειρο σατιρίζεται ένας ιμάμης, που όμως “φωτογραφίζεται” ως ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, που τότε ήταν ο πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν.

H προσωπική ζωή του Ρούσντι

Ο Ρούσντι γεννήθηκε στη Βομβάη από μουσουλμάνους γονείς που κατάγονταν από  το Κασμίρ. Είχε τρεις αδελφές. Ο πατέρας του είχε σπουδάσει στο Κέμπριτζ και ήταν δικηγόρος, ενώ η μητέρα του δασκάλα. Ο Ρούσντι τελείωσε το σχολείο στη Βομβάη και εν συνεχεία σπούδασε στο Κέμπριτζ. Πήρε πτυχίο ως ιστορικός της τέχνης. Παντρεύτηκε τέσσερις φορές. Από το πρώτο του γάμο απέκτησε έναν γιο. Ο γάμος διαλύθηκε μετά από δέκα χρόνια, λίγο πριν από την έκδοση των «Σατανικών Στίχων», καθώς ο Ρούσντι ερωτεύθηκε μια Αυστραλή συγγραφέα.

Εν συνεχεία παντρεύτηκε μια Αμερικανίδα μυθιστοριογράφο, αλλά, χώρισε πέντε χρόνια αργότερα. Ο τρίτος γάμος του κράτησε επτά χρόνια και ήταν με Βρετανίδα εκδότρια, με την οποία απέκτησε άλλον έναν γιο. Το 2004 παντρεύτηκε μια Ινδοαμερικανίδα ηθοποιό που παρουσίαζε το αμερικανικό ριάλιτι Τοπ Σεφ. Χώρισαν τρία χρόνια αργότερα. Πολιτικά στη Βρετανία υποστήριζε τους Εργατικούς. Από το 2016 πήρε την αμερικανική υπηκοότητα και υποστηρίζει τους Δημοκρατικούς.