Πώς η επικείμενη συμφωνία Δύσης-Ιράν επηρεάζει την Ελλάδα

Η σοβαρή διαφωνία ανάμεσα στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ αναφορικά με την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με το Ιράν, που όπως εξηγήθηκε στο προηγούμενο σημείωμα απειλεί και τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, δείχνει να κλιμακώνεται με ταχείς ρυθμούς. Πρόκειται για ένα ζήτημα που θα επιδεινώσει και την εξίσωση της ενεργειακής ασφάλειας. Δημιουργεί, όμως, παράλληλα για την Ελλάδα μια δυνητική ευκαιρία.

Ανάμεσα στα κίνητρα των ΗΠΑ και της ΕΕ για την ολοκλήρωση της συμφωνίας με τους Ιρανούς, είναι και η προσπάθεια εξεύρεσης εναλλακτικών ενεργειακών προμηθευτών, στο πλαίσιο της προσπάθειας ελαχιστοποίησης της εξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Το Ιράν είναι γνωστό ότι “κάθεται” πάνω σε πλούσια αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Η αντιπαράθεση του Ιράν με τη Δύση δημιούργησε μια τεράστια ευκαιρία, την οποία έσπευσε να αξιοποιήσει η Κίνα, υπογράφοντας τον Μάρτιο 2021 στρατηγική συμφωνία 25ετούς διάρκειας. Η συμφωνία προέβλεπε την υλοποίηση επενδύσεων ύψους 400 δισ. δολαρίων στις ιρανικές υποδομές, μεταξύ άλλων και στον τομέα της ενέργειας. Αυτό είναι απόλυτα κατανοητό δεδομένων των τεραστίων αναγκών σε ενέργεια που έχει η κινεζική οικονομία. Η Κίνα καλύπτει το 75% των αναγκών της από το Ιράν.

Όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε ένα νέο σκηνικό. Η Κίνα έσπευσε να απορροφήσει σε προνομιακές τιμές τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες που χάθηκαν για τη Δύση. Παράλληλα, όμως, εξακολουθεί να αναπτύσσει τις σχέσεις της με το Ιράν και να εκτελεί όσα προβλέπονται από τη διμερή συμφωνία. Η επικείμενη πυρηνική συμφωνία με τη Δύση έχει τη θετική συνέπεια, αφού η άρση των κυρώσεων θα επιτρέψει τη διοχέτευση των ιρανικών υδρογονανθράκων στη διεθνή αγορά, συμπιέζοντας τις πολύ υψηλές τιμές φυσικού αερίου και πετρελαίου. Οι ποσότητες υδρογονανθράκων που προμηθεύεται το Πεκίνο από την Τεχεράνη δεν θα επηρεαστούν, αφού οι τιμές είναι “κλειδωμένες”. Οι Κινέζοι βέβαια έχουν λόγους να ενδιαφέρονται γενικά για την ύπαρξη φθηνών εναλλακτικών πηγών προμήθειας ενέργειας.

Παρότι η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν απειλεί τα κινεζικά συμφέροντα άμεσα, σε κάποιο βάθος χρόνου θα μπορούσε να προκαλέσει περιπλοκές, εάν δρομολογήσει μια διαδικασία διπλωματικής συνεννόησης της Δύσης με την Τεχεράνη. Η προοπτική όμως αυτή, παραδοσιακά σκοντάφτει στη στάση των Ισραηλινών, που αντιδρούν στη μείωση της δυτικής πίεσης απέναντι στο Ιράν, το οποίο θεωρεί κεντρική απειλή για την ισραηλινή εθνική ασφάλεια.

Ισραήλ και Σαουδική Αραβία

Η φερόμενη ως επικείμενη συμφωνία δημιουργεί ήδη αντισυσπειρώσεις. Το ίδιο κίνητρο μείωσης του κόστους ενεργειακής τροφοδοσίας ήταν που οδήγησε τον Αμερικανό πρόεδρο να περιορίσει την κριτική περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέναντι στο σαουδαραβικό καθεστώς και να επισκεφθεί στο Ριάντ τον διάδοχο του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ζητώντας του αύξηση της παραγωγής υδρογονανθράκων με σκοπό τη συμπίεση των τιμών.

Από την άλλη, το σιιτικό Ιράν θεωρείται από τους Σαουδάραβες κεντρική απειλή εθνικής ασφαλείας. Αυτή η απειλή ήταν και το βασικό κίνητρο που οδήγησε μεταψυχροπολεμικά στη θεαματική αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ. Η συγκυρία, λοιπόν, οδηγεί άλλη μια φορά σε ταύτιση τα συμφέροντα των δύο πλευρών. Το Ριάντ δεν δείχνει διατεθειμένο να κάνει τη χάρη στην Ουάσιγκτον, ενώ πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η απάντηση στις πρωτοβουλίες αναβίωσης της πυρηνικής συμφωνίας θα δοθεί από το Ριάντ σε συνδυασμό με το εβραϊκό κράτος.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο σχεδιασμός για ενδεχόμενη στρατιωτική επίθεση στην πυρηνική υποδομή των Ιρανών το Ισραήλ πιθανόν να χρησιμοποιήσει και το έδαφος της Σαουδικής Αραβίας. Η άλλη δυνατότητα είναι μέσω των ειδικών σχέσεων που διατηρούν οι Ισραηλινοί με το Αζερμπαϊτζάν. Οι Αζέροι, παρότι είναι κατά πλειοψηφία Σιίτες, αφενός έχουν συνοριακές διενέξεις με το Ιράν, αφετέρου μεγάλο μέρος της στρατιωτικής τους ισχύος που οδήγησε σε επικράτηση στον πρόσφατο πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ με την Αρμενία, το οφείλει στην ισραηλινή στρατιωτική τεχνολογία.

Ισραήλ και Σαουδική Αραβία δεν επιθυμούν την επαναπροσέγγιση της Τεχεράνης με τη Δύση, καθιστώντας την ελληνική θέση δυσχερή. Οι δυο χώρες ευθυγραμμίζονται σε μεγάλο βαθμό με την Αθήνα και τη Λευκωσία στην προσπάθεια ανάσχεσης του τουρκικού ηγεμονισμού. Παράλληλα, η δυναμική που έχει προσλάβει η αξιοποίηση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, επιφυλάσσει προσεχώς κομβικό ρόλο της περιοχής στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Παρότι το Ιράν είναι ανταγωνίστρια χώρα με τη Ρωσία στον τομέα της ενέργειας, έχει τη δυνατότητα άμεσης τροφοδότησης της Δύσης, ενώ η ροή από τη Μεσόγειο θέλει ακόμα κάποια χρόνια για να καλύψει τις ευρωπαϊκές ανάγκες. Με δεδομένη τη σύγκρουση στην Ουκρανία, η ρωσική στρατηγική δείχνει να εστιάζεται στο να κάμψει τις δυτικές αντιστάσεις, μεγιστοποιώντας τις ενεργειακές επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές κοινωνίες τον προσεχή χειμώνα. Άρα, το συμφέρον της Μόσχας είναι να αποτρέψει μία συμφωνία που θα επιτρέψει την ροή ιρανικών υδρογονανθράκων στην ευρωπαϊκή αγορά. Οπότε, σε τακτικό επίπεδο φαίνεται πως Μόσχα, Ιερουσαλήμ και Ριάντ συγκλίνουν.

Η σπάνια εμφάνιση στη δημοσιότητα του επικεφαλής της ισραηλινής Mossad να τοποθετείται με κατηγορηματικότητα εναντίον της αναβίωσης της συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αναδεικνύει τη σημασία του θέματος για την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ. Όπως διέρρευσε σκόπιμα, ο Ντέιβιντ Μπαρνέα, ενημερώνοντας την περασμένη Πέμπτη την ηγεσία της χώρας έκανε λόγο για «στρατηγική καταστροφή», την οποία το Ισραήλ δεν μπορεί να στέκεται παθητικά, βλέποντάς τον κίνδυνο να ξετυλίγεται και θα πρέπει να απαντήσει…

Η εικόνα της Μοσάντ

Εκτίμηση της Mossad είναι ότι η συμφωνία που μοιάζει να έχει ήδη ολοκληρωθεί, ισοδυναμεί με “άδεια” στο Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Οι κυρώσεις με τη συμφωνία θα σταματήσουν, γεγονός που θα επιτρέψει την εισροή εκατοντάδων δισ. δολαρίων στην ιρανική οικονομία, που θα διευκολύνουν την επίτευξη του στόχου της Τεχεράνης. Η Mossad εκτιμά ότι η συμφωνία είναι επί της ουσίας αντιγραφή αυτής του 2015, ενώ οι συνθήκες έχουν αλλάξει, από το γεωπολιτικό περιβάλλον μέχρι την τεχνολογία. Παράλληλα, οι Ιρανοί έχουν αναπτύξει δικές τους συσκευές φυγοκέντρισης, με τις οποίες επιτυγχάνεται ο εμπλουτισμός του ουρανίου, προϋπόθεση ανάπτυξης πυρηνικού οπλοστασίου.

Οι νέες οικονομικές δυνατότητες των Ιρανών θα οδηγήσουν σε επανεξοπλισμό των “θυγατρικών” τους, της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και της παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ και Χαμάς στη Γάζα, καθώς και των Χούθι στην Υεμένη. Η συγκεκριμένη αναφορά αποδεικνύει και ευθυγράμμιση της πολιτικής με τη Σαουδική Αραβία. Όλες αυτές οι εξελίξεις θα πλήξουν και τα αμερικανικά συμφέροντα ασφαλείας πέραν των ισραηλινών.

Η εικόνα δεν είναι διόλου αισιόδοξη, πολλώ δε μάλλον για μια χώρα σαν την Ελλάδα, η οποία παραδοσιακά προτιμά να αποφεύγει την έκθεσή της υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς σε τέτοιου είδους διενέξεις. Στη σημερινή συγκυρία όμως, ακριβώς επειδή για το Ισραήλ διακυβεύεται ένα κεντρικό ζήτημα εθνικής ασφαλείας, η ανάλυση και εκτίμηση της κατάστασης πρέπει να είναι πολύ προσεκτική.

Όπως είναι γνωστό, η τουρκική ηγεσία απειλεί σε καθημερινή βάση την Αθήνα με νέα Μικρασιατική Καταστροφή και δεσμεύεται να βραχυκυκλώσει την αξιοποίηση των κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ. Σ’ αυτές τις συνθήκες, οι δυο χώρες του Ελληνισμού θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά, μήπως η συγκυρία προσφέρεται για μια διαπραγμάτευση με στόχο την ποιοτική αναβάθμιση της στρατιωτικής συνεργασίας με το Ισραήλ, η οποία μπορεί να λειτουργήσει σαν ανάχωμα στις ηγεμονικές βλέψεις της Τουρκίας στην περιοχή…