Λάχανα-σπανάκι-ρόκα για γερό μυαλό – Τί έδειξε αμερικανική έρευνα

Επιστημονική έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ δείχνει ότι ορισμένα τρόφιμα και ιδίως τα λαχανικά (λάχανα-σπανάκι-ρόκα, κλπ) έχουν πιο ωφέλιμη δράση για το μυαλό σε σύγκριση με άλλα. Οι ερευνητές συνέκριναν πολλά καρετονοειδή και τρεις βιταμίνες και ξεχώρισαν ως πιο ωφέλιμα τα τρόφιμα που περιέχουν τρία καροτενοειδή. Αυτά φαίνεται πως μειώνουν τον κίνδυνο ηλικιακής άνοιας αλλά και της νόσου Alzheimer που μπορεί να προσβάλει νεότερους. Η έρευνα “παρακολούθησε” την πνευματική υγεία περίπου 7.000 ατόμων, μέσα από τις εξετάσεις αίματος που είχαν κάνει πριν από 26 χρόνια και εντεύθεν. Οι “εξετασθέντες” στην αρχή της έρευνας ήταν ηλικίας από 45 και άνω και ελήφθη υπ’ όψιν πόσο υψηλά ήταν στο αίμα τους τα επίπεδα διαφόρων καροτενοειδών και βιταμινών.

Οι ερευνητές ουσιαστικά εστιάσθηκαν στους ηλικιωμένους πλέον ανθρώπους, που νεότεροι είχαν δώσει αίμα για διάφορες εξετάσεις και έτσι ήταν γνωστό το επίπεδο των αντιοξειδωτικών ουσιών στον οργανισμό τους κατά την λήψη του αίματος –περίπου το 1995. Αναζήτησαν εν συνεχεία ποιοι από αυτούς είχαν παρουσιάσει εν τω μεταξύ γεροντική άνοια ή νόσο Αλτσχάιμερ και συνέκριναν τα επίπεδα των αντιοξειδωτικών στις αιματολογικές εξετάσεις τους, με τα επίπεδα των ίδιων καροτενοειδών σε όσους ηλικιωμένους είχαν καλή διανοητική κατάσταση. Στη λίστα τους είχαν πολλά καρετονοειδή αλλά και τις βιταμίνες Α, C και E.

Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι μόνοι που φαίνεται να είχαν υπολογίσιμο όφελος -και δεν παρουσίασαν ανοϊκά συμπτώματα- ήταν όσοι στα 50 τους είχαν στον οργανισμό τους υψηλά επίπεδα του διδύμου λουτεΐνης-ζεαξανθίνης ή είχαν “πολλή” βήτα-κρυπτοξανθίνη. Εκείνοι, δηλαδή, που νεότεροι είχαν αυξημένα αυτά τα καροτένια, παρουσίαζαν στην τρίτη ηλικία ανοϊκά συμπτώματα σε σημαντικά μικρότερο ποσοστό από εκείνους που είχαν αυτά τα αντιοξειδωτικά σε μικρότερες ποσότητες.

Αναλυθήκαν και συγκρίθηκαν οι εξετάσεις αίματος 7.283 εθελοντών, που είχαν δώσει αίμα όταν ήταν νεότεροι. Οι πρώτες εξετάσεις αίματος σε αυτούς έγιναν όταν ήταν μεσήλικες και οπωσδήποτε άνω των 45 ετών. Διαπιστώθηκε το όφελος από τα αναφερόμενα στην αρχή αντιοξειδωτικά σε όσους ήταν πλέον 65 ετών. Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη φαίνεται πως μείωσαν τον κίνδυνο άνοιας κατά 7% ενώ η κρυπτοξανθίνη κατά 14%. Δεν βρέθηκε να ωφελούν προς την ίδια κατεύθυνση και σε εφάμιλλο ποσοστό το λυκοπένιο, το άλφα-καροτένιο, το βήτα-καροτένιο και οι βιταμίνες  A, C και E.

Τα αντιοξειδωτικά αποτρέπουν την οξείδωση στον οργανισμό και εξουδετερώνουν ως ένα βαθμό βλάβες από ατμοσφαιρικούς ρύπους και ανθυγιεινή διατροφή ή από κάπνισμα. Όμως, όπως φαίνεται δεν είναι όλα τα αντιοξειδωτικά ίδια, τουλάχιστον όσον αφορά στον εγκέφαλο. Η επικεφαλής της έρευνας, καθηγήτρια May A. Beydoun, είναι επιδημιολόγος και διατροφολόγος. Σε συνέντευξή της ανέφερε ότι «τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν ως ένα βαθμό τον εγκέφαλο από το οξειδωτικό στρες το οποίο μπορεί να προκαλέσει κυτταρικές βλάβες».

Η επίδραση στον εγκέφαλο 

Η έρευνα αυτή είναι η πρώτη που αναλύει το επίπεδο των αντιοξειδωτικών στο αίμα των ατόμων και το συνδέει με τον κίνδυνο να παρουσιάσει κάποιος άνοια. Η παρουσία αυτών των χρήσιμων ουσιών στο αίμα θεωρείται πιο πιστή ως ντοκουμέντο, απ’ ό,τι μια έρευνα η οποία στηρίζεται σε ερωτηματολόγια τύπου “τι τρώτε κάθε μέρα”. Οι ερευνητές μάλιστα φαίνεται πως έκαναν πολλή καλή δουλειά, διότι εν συνεχεία ανέλυσαν και το μορφωτικό επίπεδο και τις οικονομικές δυνατότητες του δείγματος των ασθενών. Διαπίστωσαν ότι τα ευρήματα που έδειχναν όφελος από τα συγκεκριμένα καροτένια ήταν σχεδόν ίδια, ανεξαρτήτως των λοιπών παραγόντων, αν και το ποσοστό οφέλους μειωνόταν λίγο, όταν έμπαινε η παράμετρος της οικονομικής ευμάρειας και των ανώτατων σπουδών, που ειδικά στις ΗΠΑ αλληλοσυνδέονται και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υγεία.

Τα αντιοξειδωτικά που μελετήθηκαν έχουν προσιτές πηγές και μπορεί κάποιος εύκολα να τα εντάξει στην διατροφή του. Τα αμερικανικά έντυπα που αναφέρονται στην έρευνα, γράφουν ότι η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη βρίσκεται στα φυλλώδη πράσινα λαχανικά (λάχανα, σπανάκι, ρόκα) καθώς και στο μπρόκολο και στον αρακά. Η βήτα-κρυπτοξανθίνη, σε πορτοκάλια και λωτούς, αλλά και στα μανταρίνια και στην παπάγια. Αυτές οι ουσίες βρίσκονται και σε άλλα τρόφιμα, όμως σε πιο μικρή ποσότητα.

Οι Αμερικανοί ερευνητές, καθώς απευθύνονται στο δικό τους κοινό πρωτίστως, αναφέρουν τα τρόφιμα που προαναφέρονται, και όχι τα μαρούλια ή τα σέσκουλα ή άλλα τρόφιμα πλούσια σε αυτά τα καροτένια, που δεν αφθονούν εκεί, αλλά απεναντίας αφθονούν στην Ελλάδα. Ψάξαμε λοιπόν όλα τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε αυτές τις αντιοξειδωτικές ουσίες για να βρούμε όσα διαθέτουμε στην Ελλάδα.

Οι ποσότητες των αντιοξειδωτικών δεν καταστρέφονται στα περισσότερα από αυτά τα τρόφιμα όταν μαγειρεύονται. Τα αντιοξειδωτικά παραμένουν και μετά το βράσιμο, όπως μπορείτε να δείτε και στον αμερικανικό πίνακα στον οποίο ανατρέξαμε, καθώς ελληνικός με αναλυτική βάση δεδομένων και online αναζήτηση για κάθε είδος χωριστά, δεν υπάρχει.

Η ελληνική λίστα

Σύμφωνα με χημικές αναλύσεις, το  δίδυμο λουτεϊνης – ζεαξανθίνης είναι άφθονο στο σπανάκι που αναφέρουν και οι Αμερικανοί, αλλά κατά σειρά αμέσως μετά έρχεται το ταραξάκο ή πικραλίδα (αγριομάρουλο), η πάπρικα και το κάρδαμο από μπαχαρικά, αλλά και το νεροκάρδαμο ως σαλάτα, τα γογγύλια, τα σέσκουλα, τα φύλλα της γλυκοπατάτας, με πολύ υψηλή περιεκτικότητα επίσης στα λάχανα και στα ραδίκια.

Σειρά παίρνουν μετά τα φύλλα της μουστάρδας, ο βασιλικός, που ναι μεν δεν μπορεί βεβαίως κανείς να τον φάει μεγάλες ποσότητες, αλλά χρησιμοποιείται στην πέστο, και ο μαϊντανός, που τρώγεται συχνά με τις σαλάτες στην Ελλάδα. Έπεται η πιπεριά τσίλι, που δεν μπορεί να φαγωθεί σε μεγάλες ποσότητες, και αμέσως μετά έρχεται η ρόκα, με “σκορ” στα 100 γραμμάρια 3.500 μονάδες. Ενδεικτικά, ο “πρωταγωνιστής”, που είναι σπανάκι, έχει σκορ στα ίδια γραμμάρια 13.000 μονάδες. Ακολουθεί το μαρούλι και ο αρακάς με 2.300 μονάδες ανά 100 γραμμάρια (μαγειρεμένος ο δεύτερος). Τα μαγειρεμένα πράσα έχουν 1.900 μονάδες και το ωμό φρέσκο κρεμμυδάκι που βάζουμε συχνά τη μαρουλοσαλάτα πιθανόν να έχει τις ίδιες (δεν έχει μετρηθεί, αλλά είναι συγγενές του πράσου). Από μπαχαρικά, μια κουταλιά ρίγανη ή θυμάρι, περιέχουν 1.900 μονάδες.

Η βήτα-κρυπτοξανθίνη αφθονεί στο λωτό, στις πιπεριές τσίλι (1.000 μονάδες στα 100 γρ.), στα μανταρίνια (800), στις συνήθεις κόκκινες πιπεριές που κάνουμε γεμιστές (490 ανά 100 γραμμάρια), στα καρότα, στο πορτοκάλι, στην πικραλίδα ή ταραξάκο (120 μονάδες στα 100 γραμμάρια), στα ροδάκινα και στα νεκταρίνια (117 μονάδες), στα βερίκοκα και στα δαμάσκηνα (105) και στο καρπούζι (80). Υπάρχει και στο τριμμένο σκόρδο (103 στα 100 γρ.) ενώ σε μπαχαρικά, υπάρχει υπολογίσιμη στην κανέλα (μια κουταλιά 130 μονάδες).

Κάθε έρευνα έχει βεβαίως και μειονεκτήματα, ουδεμίας εξαιρουμένης. Εν προκειμένω, οι συγγραφείς αναφέρουν ότι μερικά φάρμακα όπως η ασπιρίνη και η λεβοντόπα (για την Πάρκινσον) μπορούν να επηρεάσουν τις καταμετρούμενες ποσότητες αντιοξειδωτικών στο αίμα και οι ερευνητές δεν μπορούσαν να αφαιρέσουν από την έρευνα όσους πιθανόν τα λάμβαναν κατά την ημέρα που έγινε η αιματοληψία.