Ποια σχέση έχει ο Αλεξάντερ Ντούγκιν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν

Ψυχρά, καθηλωτικά γαλάζια μάτια, με μία δόση γκρίζου. Μακριά μαλλιά. Ακόμα πιο μακριά γενειάδα. Άγρια ρητορική. Λατρεία για τις πολυαγαπημένες κόρες τους. Η Μαρία για τον πρώτο. Η Ντάρια για τον δεύτερο. Εκεί εξαντλούνται οι ομοιότητες μεταξύ του Γκρίγκορι Ρασπούτιν και του Αλεξάντερ Ντούγκιν, παρότι κάποιοι στη Δύση αποκαλούν τον ιδεολόγο του Ευρασιανισμού “ρασπούτιν του Πούτιν”!

Το προσωνύμιο “ρασπούτιν” το απέκτησε ο κολασμένος καλόγερος Γκρέγκορι Εφίμοβιτς Πουρόφσκογιε από τους συγχωριανούς του πολύ πριν διεισδύσει στην τσαρική οικογένεια. Και “ρασπούτιν” στη ρωσική αργκό σημαίνει πόρνος, μοιχός, άσωτος, ρέμπελος και άλλα. Ο Ρασπούτιν, ωστόσο, βρήκε τον δρόμο του, μένοντας στην ιστορία μέσω της υπερδεκαετούς κυριαρχίας του στην πολιτική ζωή της τότε αυτοκρατορίας. Η δύναμή του έφτασε στο απόγειό της όταν ο τσάρος, έπειτα από δική του προτροπή, ηγήθηκε των ρωσικών στρατευμάτων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το αποτέλεσμα ήταν να αφήσει τον Ρασπούτιν πίσω, ο οποίος με τις ευλογίες της τσαρίνας διοικούσε σχεδόν τη χώρα από το παρασκήνιο.

Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν ούτε διορίζει, ούτε απολύει υπουργούς, ούτε καν μπαινοβγαίνει στο Κρεμλίνο, ούτε βάζει λόγια στο στόμα του Ρώσου προέδρου. Και πολύ περισσότερο δεν είναι ένας “ρασπούτιν”, μάλλον είναι το ακριβώς αντίθετο. Είναι ένας αυστηρός διανοούμενος, ιδεολογικός πατέρας της Μεγάλης Ρωσίας και του Ευρασιανισμού, που θέλει το Κρεμλίνο να υπηρετεί αυτό το ιδεολόγημα. Κι όταν κρίνει ότι δεν το υπηρετεί επαρκώς, η “γλώσσα” του γίνεται μαστίγιο, ακόμα και για τον Ρώσο πρόεδρο. Αυτός είναι, ίσως, ο λόγος που ο Βλαντιμίρ Πούτιν πριν περίπου μία δεκαετία είχε απομακρύνει τον Αλεξάντερ Ντούγκιν από την καθηγητική του έδρα στο πανεπιστήμιο της Μόσχας.

Από τότε, όμως, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Η φράση-κλειδί που τον συνδέει με τον Βλαντιμίρ Πούτιν είναι η “Russkiy Mir”. Αυτή σημαίνει ρωσικός κόσμος, κατά μία έννοια και ρωσική ειρήνη. Είναι αυτή που σε μεγάλο βαθμό βρίσκεται και πίσω από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στα μάτια των Δυτικών, το ιδεολόγημα αυτό είναι μια μορφή εθνοφυλετικού θρησκευτικού φονταμενταλισμού, που επικαλείται το αίμα, τη γη, την πίστη, το έθνος, τον λαό, τη γλώσσα και τον ηγέτη.

Αυτή, ωστόσο, είναι μία μάλλον χονδροειδής απεικόνιση της ιδεολογίας του Αλεξάντερ Ντούγκιν. Αυτός, όπως και ο Βλαντιμίρ Πούτιν σε πολιτικό επίπεδο, οραματίζονται τη “Μεγάλη Ρωσία”, η οποία να περιλαμβάνει τις γειτονικές με τη σημερινή Ρωσία περιοχές που μοιράζονται κοινή ιστορία, τον ρωσικό πολιτισμό και τη ρωσική Ορθοδοξία. Όσο ο Ρώσος πρόεδρος έτρεφε αυταπάτες ότι μπορούσε να βρει μία εταιρική σχέση με τη Δύση, οι ιδέες του Αλεξάντερ Ντούγκιν ηχούσαν παράφωνα στα αυτιά του. Τώρα πια, όμως, για την ακρίβεια ειδικά μετά τα γεγονότα στις αρχές του 2014 στο Κίεβο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν συγκλίνει ολοένα και περισσότερο, έστω κι αν διατηρεί τις αναγκαίες διπλωματικές ισορροπίες, με τον ιδεολόγο του Ευρασιανισμού.

Ντούγκιν: Ο “πατέρας” της εισβολής

Σύμφωνα με δυτικές πηγές, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν πραγματοποίησε από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 άτυπες διπλωματικές αποστολές στην Τουρκία, στο Ιράν και στην Κίνα το 2018. Το εάν είχε κινηθεί για λογαριασμό του Κρεμλίνου, ή στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής του ιδιότητας παραμένει αμφιλεγόμενο. Η ουσία είναι ότι προωθούσε με δυναμισμό το όραμά του για μία πολυπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, στην οποία η ισχύς των ΗΠΑ και των “λαών της θάλασσας” θα αντισταθμιζόταν και θα υποσκελιζόταν από τις “ηπειρωτικές δυνάμεις”, με κέντρο και ηγέτη τη Ρωσία. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και τα ταξίδια του στην Ελλάδα. Ο ίδιος, εξάλλου, θεωρεί ότι οι Ρώσοι είναι οι “Έλληνες του Βορρά”.

Στην πορεία, όπως, προαναφέραμε, φάνηκε ο Αλεξάντερ Ντούγκιν να περιθωριοποιείται από το Κρεμλίνο. Ίσως, επειδή η ρητορική του ήταν αυστηρή και ο ίδιος αντιμετώπιζε τον Ρώσο πρόεδρο σαν άτολμο. Παρόλα αυτά, τα κείμενά του είχαν βαθιά επιρροή στη Ρωσία και ειδικά στην πτέρυγα του καθεστώτος που είχε πειστεί ότι η Δύση ήθελε να ταπεινώσει τη Ρωσία κι όχι να συνεργαστεί μαζί της.

Και εάν αυτό το ζήτημα πριν χρόνια ήταν ερώτημα, τώρα έχει σε πολύ μεγάλο βαθμό απαντηθεί. Και οι εξελίξεις που οδήγησαν στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν η πράξη που ολοκλήρωσε την επικράτηση του αντιδυτικού συνασπισμού, όχι μόνο στο επίπεδο του πολιτικού συστήματος, αλλά και της κρατικής γραφειοκρατίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Με άλλα λόγια, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν έχει εκ των πραγμάτων αναγορευθεί σε “ιδεολογικό πατέρα” της ρωσικής εισβολής, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ήταν ποτέ ένας κραυγαλέος και πολύ περισσότερο φτηνός προπαγανδιστής.

Αν και ποτέ δεν κατείχε κρατικό αξίωμα, η επιρροή που ασκούσε και ασκεί στις άρχουσες ελίτ της Ρωσίας πέρα από την ολίγον τί παράδοξη κι αντιφατική σχέση του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ενδεικτικό παράδειγμα, είναι ο όρος “Novorossiya” (Νέα Ρωσία) που χρησιμοποιεί για την Ανατολική Ουκρανία και ο οποίος το τελευταίο διάστημα έχει ενταχθεί στη ρητορική του Ρώσου προέδρου. Για όποιον έχει διαβάσει Ντούγκιν, οι απόηχοι της σκέψης του είναι εμφανείς στις πρόσφατες ομιλίες του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Μυστικισμός και Ντοστογιέφσκι

Οι ιδέες του Αλεξάντερ Ντούγκιν αντλούνται από διάφορες φιλοσοφικές και θρησκευτικές ευρωπαϊκές πηγές, με κορυφαία το έργο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ο μυστικισμός και η βαθιά πεποίθηση του κορυφαίου μυθιστοριογράφου για την εξαιρετική πνευματικότητα της Ρωσίας έχουν διαποτίσει βαθιά τον ιδεολόγο του Ευρασιανισμού. Αυτό που κάνει τον Αλεξάντερ Ντούγκιν διαφορετικό από πολλούς άλλους φιλοσόφους είναι ότι συνδέει τις μεταφυσικές ιδέες του με δύο συγκεκριμένους πολιτικούς ισχυρισμούς.

Ο πρώτος είναι ότι η Ρωσία έχει ένα αυτοκρατορικό κάλεσμα «βασισμένο στην ηπειρωτική της ταυτότητα και στην ανάγκη να αλληλεπιδρά, ώστε να ελέγξει τον στεπικό κόσμο». Ο δεύτερος είναι ότι μια μορφή θρησκευτικά υποστηριζόμενης δίκαιης απολυταρχίας αποτελεί τη φυσική μορφή διακυβέρνησης που ταιριάζει στη Ρωσία. Αυτό την καθιστά απόλυτα διαφορετική από τις δυτικές πολιτικές μορφές, που καθοδηγούνται από οποιαδήποτε μορφή οικονομικού ή πολιτικού φιλελευθερισμού.

Όταν ρωτήθηκε το 2008 για την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και των εκτός Ρωσίας πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν δεν άφησε περιθώριο παρερμηνείας. Υποστήριξε ότι η Ρωσία θα έπρεπε να αντιμετωπίσει αυτές τις σχέσεις ως «δήλωση ψυχολογικού, γεωπολιτικού, οικονομικού και ανοιχτού πολέμου». Σε άλλη συνέντευξή του, την ίδια χρονιά, είχε προειδοποιήσει ότι εάν η Ουκρανία επιχειρήσει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ή στην ΕΕ, «η Ρωσία θα έπρεπε να αντιδράσει, υποστηρίζοντας μια εξέγερση στις ανατολικές περιοχές και στην Κριμαία». Είχε, μάλιστα, προσθέσει ότι «δεν θα μπορούσα να αποκλείσω την είσοδο των ενόπλων δυνάμεων εκεί…».

Ένα χρόνο νωρίτερα, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν είχε εκδιωχθεί από την Ουκρανία και η “Ευρασιατική Ένωση Νέων” που είχε ιδρύσει εκεί το 2005, αντιμετώπισε αστυνομικές και δικαστικές διώξεις για (ιδεολογικές) ενέργειες, οι οποίες είχαν στόχο την υπονόμευση της ουκρανικής κυριαρχίας. Το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, έχασε τη θέση του στο πανεπιστήμιο της Μόσχας, επειδή από το Διαδίκτυο παρότρυνε τους οπαδούς του στη βία εναντίον της Ουκρανίας.

Δεν αιφνιδιάστηκε κανείς, λοιπόν, όταν ο Αλεξάντερ Ντούγκιν υποδέχτηκε με ενθουσιασμό την είδηση της ρωσικής εισβολής τον περασμένο Φεβρουάριο. Σύμφωνα με τον ίδιο, η εισβολή υποσχόταν μια οριστική “απελευθέρωση” της Ουκρανίας από τη δυτική επιρροή και μέσω αυτής «μια ολοκληρωτική αλλαγή στην αρχιτεκτονική ολόκληρης της παγκόσμιας τάξης». Το σχεδόν κοσμικό πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης από τον Αλεξάντερ Ντούγκιν απηχεί τον ισχυρισμό του Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλου ότι η εισβολή συνεπάγεται έναν «μεταφυσικό πόλεμο».

Ποιος είναι ο “Ρασπούτιν του Πούτιν”

Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν γεννήθηκε στη Μόσχα το 1962. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός και η μητέρα του γιατρός. Ξεκίνησε σε ηλικία 17 ετών σπουδές στη Σχολή Μηχανικών της Σοβιετικής Αεροπορίας. Δεν άργησε, όμως, να γυρίσει την πλάτη του στο κομμουνιστικό καθεστώς. Εντάχθηκε σε κύκλους διανοουμένων που καλλιεργούσαν μία μορφή ρωσικού μυστικισμού, ο οποίος απέρριπτε ταυτόχρονα και τον μαρξισμό, αλλά και τη “διεφθαρμένη Δύση”. Με αυτές τις ιδεολογικές αποσκευές δεν είναι περίεργο που ήταν σκληρός επικριτής του Μπόρις Γιέλτσιν.

Μέχρι τότε, είχε ήδη αναγορευθεί διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών και στη συνέχεια διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών. Ήταν από νωρίς αποφασισμένος να ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, αλλά με τους δικούς του όρους, χωρίς να υποστείλει την έντονη ιδεολογική και πολιτική σημαία του, γεγονός που τον διαφοροποιούσε από τους συναδέλφους του. Η θεωρία του έχει ρίζα που εντοπίζεται σε κείμενο του Πλάτωνα.

Κατ’ αυτόν, όλη η έκταση από την Πορτογαλία έως τον Βερίγγειο Πορθμό συνιστά μία και μόνη ήπειρο, την Ευρασία, η οποία από τη φύση της βρίσκεται σε αντίθεση με τους “Λαούς της Θάλασσας”, των οποίων ηγούνται οι Αγγλοσάξωνες. Το πρωτοποριακό του έργο ήταν το βιβλίο “The Foundations of Geopolitics: The Geopolitical Future of Russia” (1997) το οποίο έγινε τόσο δημοφιλές που τα σούπερ μάρκετ το τοποθετούσαν στα ταμεία τους.

Αποτέλεσε έναν οδηγό για το πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί η Δύση από τη Ρωσία. Μεταξύ άλλων, προτείνει δραστικές μεθόδους, ικανές να εξουδετερώσουν την υπονομευτική δραστηριότητα των Δυτικών εναντίον της Ρωσίας. Πριν 20 χρόνια ο Αλεξάντερ Ντούγκιν επιχείρησε να συνδυάσει το διανοητικό όραμά του με την πολιτική δράση. Έτσι, ίδρυσε το Κόμμα Ευρασίας. «Από εκείνο το κόμμα πολλοί κατευθύνθηκαν προς την κυβέρνηση του Πούτιν», έχει γράψει το Foreign Affairs.

Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν δημιούργησε ισχυρούς δεσμούς με τον Σεργκέι Γκλάζιεφ, ηγέτη του πατριωτικού πολιτικού μπλοκ Rodria και κορυφαίο σήμερα βοηθό του Ρώσου προέδρου για την “ευρασιατική ολοκλήρωση”. Η εμφάνισή του Αλεξάντερ Ντούγκιν, η οποία θυμίζει μοναχό, δεν είναι τυχαία. Παραπέμπει στη σχέση του με τους Ρώσους “Παλαιόπιστους”. Είναι οι Ορθόδοξοι, οι οποίοι είχαν απορρίψει τις μεταρρυθμίσεις που είχε επιβάλει στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, ο Πατριάρχης Μόσχας Νίκων.

Στο προσκήνιο επί Πούτιν

Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν και οι οπαδοί του συμμετείχαν σε κομβικές στιγμές της σύγχρονης ρωσικής ιστορίας. Δραστηριοποιήθηκαν στις αμφισβητούμενες περιοχές της Οσετίας κατά τη διάρκεια του πολέμου Ρωσίας-Γεωργίας το 2008 και συνεργάστηκαν με αυτονομιστές της Ουκρανίας το 2014. Πέντε χρόνια νωρίτερα, είχε διοριστεί πρόεδρος του τμήματος διεθνών σχέσεων του τμήματος Κοινωνιολογίας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, αλλά αργότερα εκδιώχθηκε.

Παραμένει ένας δημοφιλής σχολιαστής στη ρωσική τηλεόραση και ίσως ο κορυφαίος σε αποδοχή σύγχρονος Ρώσος φιλόσοφος. Το αν ασκεί επιρροή στον Βλαντιμίρ Πούτιν δεν μπορεί να απαντηθεί. Ας αρκεστούμε, όμως, σ’ αυτό που είχε πει ο ίδιος. Μιλώντας σε ιταλικό τηλεοπτικό δίκτυο είχε αρνηθεί ότι είναι πρεσβευτής-σύμβουλος του Ρώσου προέδρου. Είχε επιβεβαιώσει, όμως, δίχως δισταγμό, ότι οι γεωστρατηγικές του Κρεμλίνου αντικατοπτρίζουν τις θεωρίες του.

«Η επιρροή μου πάνω του είναι ισχυρή, αν και έμμεση… Στη Σοβιετική Ένωση με θεωρούσαν δεξιό αντιφρονούντα και την εποχή του Γέλτσιν μου απαγόρευσαν εντελώς τη δημόσια ζωή, κατηγορώντας με ότι ήμουν αριστερός εξτρεμιστής. Αλλά όταν ο Πούτιν ανέβηκε στην εξουσία, μου δόθηκε η ευκαιρία να επιστρέψω στην τηλεόραση και να διαδώσω ανοιχτά το μήνυμά μου».

Η δολοφονία της κόρης του μπροστά στα μάτια του αποτελεί τεράστιο προσωπικό πλήγμα, όπως θα συνέβαινε σε οποιονδήποτε. Ο ίδιος, εξάλλου, είχε κάποτε πει ότι πορεύεται με άξονα την οικογένεια, την πατρίδα και τον Θεό. Πόσο μάλλον, όταν η 30χρονη κόρη του ακολουθούσε με μεγάλη επιτυχία τα βήματα του πατέρα της, με αποτέλεσμα να είναι το καμάρι του.