Ο Γκουτέρες “ψήνει” επιδιαιτησία, η Άγκυρα θέλει μοιρασιά

Κρίσιμος θα είναι ο Δεκέμβριος καθώς θα ξεκαθαρίσει το τοπίο στο Κυπριακό, με τον καθορισμό των «όρων αναφοράς», ενώ αναμένονται τα πρώτα δείγματα από τις έρευνες της αμερικανικής ExxonMobil στο θαλασσοτεμάχιο 10. Την ίδια ώρα, η Άγκυρα κινείται σε διάφορα επίπεδα με στόχο την αποτροπή των ενεργειακών σχεδιασμών της Λευκωσίας, αν και τούτο θεωρείται πλέον δύσκολο.

Η τουρκική πλευρά κινείται σε μια λογική επιβολής τετελεσμένων τόσο στη θάλασσα όσο και την ξηρά. Η επί του εδάφους επιβολή τετελεσμένων, δια της δημιουργίας γκρίζων ζωνών, είναι ευκολότερη οδός για την τουρκική πλευρά, καθώς θα προκαλέσουν, όπως εκτιμάται, με αυτόν τον τρόπο περισσότερο κόστος στους Ελληνοκύπριους. Η εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, αναμένεται στην Κύπρο και την περιοχή για διαβουλεύσεις με όλους τους παίκτες εντός Δεκεμβρίου. Θα προσπαθήσει να διαμορφώσει τους «όρους αναφοράς», ώστε να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις.

Εγχείρημα ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς θα πρέπει να συμφωνηθούν ποιες είναι οι συγκλίσεις, ποιο από τις δύο εκδοχές του πλαισίου Γκουτέρες ισχύει, καθώς και στη μεθοδολογία. Η κ. Λουτ ενδέχεται να καταγράψει σε ένα εκτενές κείμενο όλα, συμφωνηθέντα και μη, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι θα καθορίσει και χρονοδιάγραμμα κατάληξης. Είτε με συμφωνία είτε με αδιέξοδο. Ο καθορισμός χρονοδιαγράμματος σημαίνει και επιδιαιτησία. Αυτό θέλει να κάνει η αξιωματούχος του ΟΗΕ, συμφωνεί επί τούτου η τουρκική πλευρά και διαφωνεί η Λευκωσία.

Είναι προφανές πως ενόψει όλων αυτών των διεργασιών έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να ενεργοποιούνται διάφοροι διεθνείς παράγοντες με στόχο να πιέσουν προς την κατεύθυνση να ξεκαθαρίσει το τοπίο στο Κυπριακό. Πλέον συζητείται το σενάριο της μη λύσης, με καθορισμό όμως των επόμενων βημάτων και για τις δυο πλευρές. Οι Τούρκοι θέτουν επίμονα το ζήτημα ποιο θα είναι το καθεστώς των Τουρκοκυπρίων μετά από μια νέα αποτυχημένη προσπάθεια.

Κωδικοποίηση της τουρκικής θέσης

Είναι ξεκάθαρο πως η Άγκυρα κινείται σε ένα άλλο πεδίο, αυτό που θεωρεί πως διαμορφώνεται μετά από δύο αποτυχημένες Πενταμερείς και επιχειρεί να καθορίσει το τοπίο μέσα στο οποίο θα κινηθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Η τουρκική θέση κωδικοποιείται ως εξής:

Πρώτον, σε ό,τι αφορά το θέμα της Ασφάλειας, οι Τούρκοι επιμένουν σε μιας μορφής εγγυήσεις, αλλά πρωτίστως συνέχιση της στρατιωτικής παρουσίας τους. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι έχουν προβάλλει τη θέση για δημιουργία μόνιμης στρατιωτικής βάσης, στην οποία να εδρεύει μια ταξιαρχία, και της οποίας το καθεστώς θα είναι ανάλογο των βρετανικών βάσεων (καθεστώς κυριαρχίας). Αυτό που αναφέρουν Τούρκοι αξιωματούχοι, κυρίως ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, είναι πως εκείνο που πρωτίστως τους ενδιαφέρει είναι η μόνιμη στρατιωτική παρουσία στο νησί. Όπως εξηγεί: «Έχουμε συμφέροντα στο νησί και θέλουμε να τα διασφαλίσουμε».

Δεύτερον, ως προς τη μορφή της λύσης, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι έχουν αφήσει οτιδήποτε συζητείτο στο παρελθόν και υποδεικνύουν ένα μοντέλο συνομοσπονδίας δύο κρατών.

Τρίτον, ενδιαφέρον έχει η τοποθέτηση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών πως η έναρξη της έρευνας της ExxonMobil στην Ανατολική Μεσόγειο, με την άδεια της κυπριακής κυβέρνησης, δεν συμβάλλει στη σταθερότητα στην περιοχή και ότι «θα διαταράξει ορισμένες ευαίσθητες ισορροπίες». Ποιες ισορροπίες θα διαταραχθούν δεν ξεκαθαρίζει. Είναι, όμως, σαφές πως εννοεί στο Κυπριακό ή και την επιβολή τετελεσμένων. Δεν αφήνει συχνά η Άγκυρα να αιωρούνται ερωτήματα με διατυπώσεις που χαρακτηρίζονται από ασάφεια. Αυτή τη φορά διατυπώνει μια απειλή, την οποία μπορεί να την κάνει πράξη είτε στο ένα πεδίο είτε στο άλλο. Σχεδιασμοί υπάρχουν για αμφότερα.

Νέες ιδέες

Σε σχέση με τα ενεργειακά η Άγκυρα θέλει μερίδιο και θα επιμένει με εκβιαστικές κινήσεις. Προτάσσει τον διαμοιρασμό ή με λύση ή χωρίς. Αυτό, σύμφωνα με ξένους διπλωμάτες, μπορεί να το πετύχει εάν –κάτω από το βάρος κινήσεων επιβολής, απειλών και εκφοβισμού– εξασφαλίσει τη συναίνεση της Λευκωσίας για συνδιαχείριση. Μια τέτοια εξέλιξη θα συνιστά αυτοχειρία για την Κυπριακή Δημοκρατία, ανεξάρτητα εάν η Τουρκία το εξασφαλίσει, τεντώνοντας το σχοινί μέχρι του σημείου που θα κοπεί.

Στην αντίπερα όχθη, η Λευκωσία θέλει να φρενάρει τις όποιες εξελίξεις μέχρι να γίνει γνωστό το μέγεθος των ανακαλύψεων στο θαλασσοτεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ. Αυτό θα ξεκαθαρίσει ενδεχομένως και τον Φεβρουάριο. Θέλει να έχει εικόνα καθώς εκτιμά πως θα μπορέσει να αξιοποιήσει το νέο αυτό εργαλείο στα χέρια της. Μέχρι τότε, η τακτική που υιοθετείται δημιουργεί σύγχυση τόσο για τις προθέσεις της Λευκωσίας όσο και για τις επιδιώξεις. Η ατζέντα των συζητήσεων στη δημόσια σφαίρα διευρύνεται με «νέες ιδέες», που προτάσσονται και στη συνέχεια κάποιες εγκαταλείπονται. Οι συζητήσεις για αποκεντρωμένη-χαλαρή ομοσπονδία, συνομοσπονδία, δύο κράτη και εσχάτως για ΝΑΤΟ, είναι αποτέλεσμα τακτικισμών και απουσίας σχεδιασμού.

Στη Λευκωσία επενδύουν στην εμπλοκή στις έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ των Αμερικανών και των Γάλλων. Οι δύο αυτές χώρες δεν πρόκειται ασφαλώς να ανεχθούν τα τουρκικά τερτίπια και θα απαντήσουν εάν επηρεασθούν συμφέροντά τους. Δεν φαίνεται, ωστόσο, διατεθειμένες να προσφέρουν ομπρέλα προστασίας στη Λευκωσία για τουρκικές προκλήσεις που είναι εκτός των περιοχών που δραστηριοποιούνται οι εταιρείες τους.

Είναι δε σαφές πως οι όντως πολύ κακές σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δεν θα κρατήσουν για πάντα και προφανώς και η Λευκωσία δεν μπορεί να επενδύει μόνο σε αυτό, αλλά σε μια αναβαθμισμένη σχέση, ανεξαρτήτως τι συμβαίνει μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας. Η πρόσφατη υπογραφή συμφωνίας ΗΠΑ-Κύπρου, όταν ήταν στην αμερικανική πρωτεύουσα ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, δείχνει πως οι Αμερικανοί μπορούν να αντιμετωπίσουν την Κύπρο και ως χώρα-συνεργάτη για περιφερειακά θέματα. Οι εξελίξεις θα τρέχουν τον Δεκέμβριο και το ζητούμενο είναι να μην προσπεράσουν τη Λευκωσία και να «παίξουν» οι υπόλοιποι με απουσία της.