Η βεντάλια ανθελληνικής προπαγάνδας του Ερντογάν

Ο υβριδικός πόλεμος του Ταγίπ Ερντογάν κατά της Ελλάδας, περιλαμβάνει και την σημαντική παράμετρο της επικοινωνιακής στρατηγικής, μέσω της οποίας ασκεί την τουρκική προπαγάνδα. Το γεγονός ότι αυτή περνάει αφιλτράριστη από την πλειοψηφία των ελληνικών media, εξυπηρετεί σε ένα βαθμό τους στόχους του Ερντογάν.

Ο Ερντογάν κάνει χρήση των “informative interventions” (ενημερωτικές παρεμβάσεις) που ορίζονται ως η επικράτηση της πολιτικής έναντι των κατευθυντήρων γραμμών της επαγγελματικής δημοσιογραφίας. Οι “ενημερωτικές παρεμβάσεις” επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη και τη διαμορφώνουν ανάλογα με τους πολιτικούς στόχους που έχουν τεθεί σε εσωτερικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο.

Σε αυτό εντάσσονται, μεταξύ άλλων, η καταστροφή/ υπονόμευση της εθνικής κυριαρχίας, η υπονόμευση/πτώση κυβερνήσεων και καθεστώτων. Επισημαίνεται, ότι ο Τούρκος πρόεδρος δημιούργησε το 2020 την Υπηρεσία Στρατηγικής Επικοινωνίας και Διαχείρισης Κρίσεων με αποστολή την αντιμετώπιση, ψυχολογικών επιχειρήσεων, προπαγάνδας, και ειδήσεων που πλήττουν το προφίλ της Τουρκίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Ερντογάν ελέγχει απόλυτα τα media και τα social media της χώρας.

Οι “informative interventions” έχουν τρεις στόχους: τη λήψη πληροφοριών, την αποτροπή, δηλαδή κάποιοι να μην ανακαλύψουν τις πραγματικές πληροφορίες και την αποδοχή, δηλαδή να κάνουν τον άλλο να αποδεχτεί τις ψεύτικες πληροφορίες. Η τουρκική προπαγάνδα επιδιώκει να έχει θετικό αντίκτυπο σε διπλωματία, κοινή γνώμη, επηρεασμό λήψης αποφάσεων και στο brand της χώρας. Ο Ερντογάν ασκεί και διπλωματική προπαγάνδα με αποστολή να επηρεάσει κυβερνήσεις κρατών και διεθνείς θεσμούς προς όφελος των τουρκικών συμφερόντων.

Η Ελλάδα έχει αναδειχθεί σε βασικό στόχο του. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί  media και social media για να πείσει ότι είναι “δίκαιες” οι τουρκικές παράνομες διεκδικήσεις σε Αιγαίο και  Ανατολική Μεσόγειο και ότι υπάρχει “τουρκική μειονότητα” στη Θράκη. Η τουρκική προπαγάνδα προσπαθεί να δημιουργήσει εσφαλμένες εντυπώσεις και να παρουσιάζει την Ελλάδα σαν μια χώρα που “προκαλεί” την Τουρκία και ότι αυτή “ευθύνεται” για την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις καθώς και  για ένα πόλεμο. Επιπλέον, η Τουρκία ξοδεύει χρήματα για πληρωμένα άρθρα σε εφημερίδες του εξωτερικού για την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων, και όχι μόνο.

Ο μηχανισμός του Ερντογάν

Στα πλαίσια άσκησης της προπαγάνδας, τo κρατικό κανάλι TRT που είναι στα αγγλικά διαθέτει και ελληνική έκδοση και το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu Agency εκδίδεται σε δώδεκα γλώσσες. Η ελληνική έκδοση του ΤRΤ αποτελεί ένα καλό case study για την άσκηση της τουρκικής προπαγάνδας εναντίον της Ελλάδας. Μόνο να δει κάποιος το infographic “5 ερωτήσεις- τι συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο; ” που αποκαλεί την ελληνική κυβέρνηση «ρωμαίικη διοίκηση», αντιλαμβάνεται αμέσως τους στόχους της τουρκικής προπαγάνδας που κάνουν εξόφθαλμη την αναθεωρητική στρατηγική του Ερντογάν.

Η τουρκική προπαγάνδα έχει διεισδύσει σε μεγάλο βαθμό και στην Θράκη. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του komotinipress «από τα “μαύρα ταμεία” του τουρκικού προξενείου διατίθενται, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, σε πάγια μορφή 300.000 ευρώ ετησίως για την συντήρηση 9 μέσων ενημέρωσης σε μειονοτική γλώσσα και 100.000 ευρώ για άλλου είδους “πληροφοριακές παρεμβάσεις” στην περιοχή της Θράκης (πληρωμένες καταχωρήσεις, προβολές, διαδίκτυο κοκ). Σε αρκετές περιπτώσεις, τα κείμενα που παρουσιάζονται στα τοπικά μειονοτικά μέσα προέρχονται από “μέσα”, από τους μηχανισμούς της Τουρκίας με το Προξενείο να εκτελεί ρόλους επιτήρησης κι επίβλεψης “ορθής δημοσιότητας”».

Επιπλέον, o Ερντογάν έχει στήσει και μηχανισμό προπαγάνδας στην πολιτιστική διπλωματία μέσω παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, τηλεοπτικών σειρών που προβάλλονται σε διεθνές επίπεδο. Στόχος είναι ο ενστερνισμός της τουρκικής συνείδησης σε κράτη της Μέσης Ανατολής και των Βαλκανίων. Η ελληνική περίπτωση αφορά την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και τους μουσουλμάνους μετανάστες.

Η προβολή όλων των παραπάνω εντάσσεται στο πλαίσιο της προώθησης της τουρκικής διπλωματίας διαστρεβλώνοντας ιστορικά γεγονότα. Όπως, για παράδειγμα οι ταινίες “τα  Rise of Empires: Ottoman”, Μωάµεθ: ο Κατακτητής του Κόσμου”,” Ανάσταση: Ερτογρούλ”,ο “Τελευταίος Αυτοκράτορας”. O Ερντογάν χρησιμοποιεί αυτή τη μορφή  “ήπιας ισχύος” ώστε να δείξει πως ο ίδιος αντιλαμβάνεται την τουρκική ιστορία πάντα με γνώμονα την ασκηση της πολιτικής και της εξωτερικής πολιτικής του.

Το επικοινωνιακό έλλειμμα

Ωστόσο, η τουρκική προπαγάνδα, δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά από την ελληνική πλευρά, καθώς υπάρχει σοβαρό έλλειμμα επικοινωνιακής στρατηγικής που να προωθεί τα εθνικά συμφέροντα σε διπλωματικό επίπεδο και να αντιμετωπίζει την τουρκική προπαγάνδα σε εσωτερικό επίπεδο (μηχανισμός media και social media). Η πλειοψηφία των ελληνικών media, κυρίως τα mainsteam media προσεγγίζουν τις ρητορικές επιθέσεις της Άγκυρας εναντίον της Ελλάδας από κομματική σκοπιά. Τα δευτεροκλασάτα και τριτοκλάσατα media με αντικείμενο τα εθνικά θέματα για να αποσπάσουν περισσότερα click, χρησιμοποιούν “εθνικιστές κορώνες”.

Το προφίλ μιας χώρας στη διεθνή σκηνή είναι ιδιαίτερα σημαντικό και απαιτεί διπλωματία που να δημιουργεί θετικούς συνειρμούς. Η Ελλάδα παραδοσιακά παρουσιάζει σοβαρό έλλειμμα στην προώθηση της εικόνας της στο εξωτερικό. Η υιοθέτηση για μια αποτελεσματική διπλωματία γίνεται ακόμα πιο αναγκαία από την στιγμή που η προπαγάνδα του Ερντογάν ολοένα και κορυφώνεται.

Το επικοινωνιακό έλλειμμα της ελληνικής διπλωματίας μπορεί να βελτιωθεί αν  η Ελλάδα υιοθετήσει μια ενιαία στρατηγική Δημόσιας Διπλωματίας. Ο συγκεκριμένος όρος παραπέμπει σε μια μορφή σύγχρονης διεθνoύς πολιτικής επικοινωνίας που επιδιώκει να επηρεάσει τη ξένη κοινή γνώμη με στόχο την ενίσχυση του διεθνούς προφίλ μιας χώρας. Διαφέρει από την παραδοσιακή διπλωματία καθώς απευθύνεται εκτός από τους κρατικούς φορείς σε μη κρατικούς φορείς, σε ΜΜΕ, σε social media και ακολουθεί μια προσέγγιση “two-way communication”.

Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας φαίνεται να έχει υιοθετήσει ένα μοντέλο που τον πρώτο λόγο τον έχει η διπλωματία και μετά η προβολή ισχύος. Ο δημόσιος διάλογος με την Τουρκία γίνεται μόνο σε επίπεδο υπουργείων Εξωτερικών των δυο χωρών και με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας όταν απαιτείται. Επιπλέον, τα γραφεία Τύπου θεωρούνται παρωχημένα και φαίνεται να ασκούν “προπαγάνδα” μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Η στελέχωση τους με άτομα τα οποία να είναι εξειδικευμένα, να έχουν σχέση με επικοινωνιακή στρατηγική και χρήση social media, να είναι εξωστρεφή και πολύγλωσσα, θα αποτελέσει σημαντική παράμετρο στην αντιμετώπιση της τουρκικής προπαγάνδας