Ανατράπηκε με πραξικόπημα ο Πρόεδρος Σι στην Κίνα;

Τις τελευταίες ώρες κυκλοφορούν φήμες στο διαδίκτυο για πιθανό στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κίνα και σύλληψη του προέδρου Σι Τζινπίνγκ (Xi Jinping), ο οποίος φημολογείται ότι έχει τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό. Οι φήμες άρχισαν από κοινωνικά μέσα δικτύωσης, κυρίως από λογαριασμούς δημοσιογράφων στο Twitter. Αν και δεν υπάρχει επιβεβαίωση των πληροφοριών αυτών, εντύπωση προκαλεί η σιγή που τηρούν τα επίσημα ΜΜΕ στην Κίνα, καθώς και η “εξαφάνιση” του Σι, μετά τη συμμετοχή του στη συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στη Σαμαρκάνδη.

Να σημειωθεί ότι τα μεγάλα ΜΜΕ δεν έχουν υιοθετήσει τη φήμη, ενώ υπάρχουν ειδικοί στην κινεζική πολιτική που δεν βλέπουν ενδείξεις ότι συμβαίνει ή έχει συμβεί πραξικόπημα. Επειδή είναι αδύνατο να έχω πρόσβαση σε αξιόπιστες πηγές πληροφοριών, εδώ θα αναφέρω το πλαίσιο μέσα από το οποίο το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας οδεύει προς το 20ο Συνέδριό του και τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην Κίνα την περίοδο διακυβέρνησης του Σι Τζινπίνγκ.

Η ανάδειξη του Σι σε διάδοχο του Χου Τζιντάο (Hu Jintao) επισφραγίστηκε στο 17ο Συνέδριο του 2007 και στην επιλογή του σημαντικό ρόλο φαίνεται πως έπαιξε ο προηγούμενος ηγέτης της Κίνας Τζιανγκ Τζεμίν (Jiang Zemin) και η πανίσχυρη κλίκα της Σαγκάης. Όμως η περίοδος της προεδρίας του Χου Τζιντάο χαρακτηρίστηκε από “υπερβολικό πλουραλισμό”, σε σημείο παράλυσης στα ανώτατα όργανα του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η Εκτελεστική Επιτροπή είχε εννιά μέλη χωρίς μια κυρίαρχη ομάδα. Αντίθετα υπήρχε μια μοιρασιά εξουσίας ανάμεσα σε αντιμαχόμενες “φράξιες”, όπως η ομάδα των Τουαν-πάι (tuanpai), δηλαδή των στελεχών που αναδείχτηκαν μέσω της νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος, η κλίκα της Σαγκάης, η ομάδα των “μικρών πριγκήπων” (δηλαδή των στελεχών που ήταν γόνοι γνωστών μεγαλοστελεχών του κόμματος) κτλ.

Συμφωνία για ισχυρή ηγεσία 

Σε γενικές γραμμές, ενώ η κλίκα της Σαγκάης φαίνεται πως επικρατούσε στα υψηλά όργανα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (Εκτελεστική Επιτροπή και Πολιτικό Γραφείο), η ομάδα του Χου Τζιντάο εμφανιζόταν αρκετά ισχυρή στην Κεντρική Επιτροπή και σε κυβερνήσεις επαρχιών. Μάλιστα πριν το συνέδριο του 2017, οι Τουάν-Πάι εκπροσωπούνταν από σημαντικό αριθμό νέων σε ηλικία στελεχών στην Κεντρική Επιτροπή: Φαίνονταν έτοιμοι να αναλάβουν και πάλι την εξουσία το 2022 (μετά από δύο θητείες του Σι).

Όμως η αίσθηση της “αδύναμης” κυβέρνησης του Χου Τζιντάο και η συνειδητοποίηση ότι το διεθνές περιβάλλον παρουσίαζε νέες προκλήσεις που απαιτούσαν στιβαρή ηγεσία, οδήγησαν την ελίτ του Κομμουνιστικού Κόμματος μακριά από τον πλουραλισμό. Το σκάνδαλο με το πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου, Μπο Σιλάι (Bo Xilai) κλυδώνισε το ΚΚΚ. Το καλοκαίρι του 2012 επιδεινώθηκαν και οι σχέσεις με την Ιαπωνία, όταν η τελευταία αγόρασε τα νησιά Σενκάκου/Ντιαογιού (Senkaku/ Diaoyu) από τον Ιάπωνα ιδιοκτήτη τους.

Οι διαδηλώσεις στην Κίνα συχνά ενθαρρύνθηκαν από την αστυνομία, όπου ο Μπο είχε ισχυρές διασυνδέσεις, με σκοπό την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης του Χου, καθώς και το “στρίμωγμα” του ηγέτη εν αναμονή Σι. Αν ο Σι υποστήριζε τους διαδηλωτές θα έδινε αρνητική εντύπωση στο εξωτερικό, ενώ, αν τις καταδίκαζε θα προκαλούσε τη λαϊκή οργή. Τελικά ο Σι “εξαφανίστηκε” για κάποιες μέρες, μέχρι να κοπάσει η οργή του κόσμου. Σε αυτό το διάστημα είναι δεδομένο ότι έγιναν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις ισχυρές κλίκες του Κομμουνιστικού Κόμματος και φαίνεται πως αποφασίστηκε η στροφή προς μια ισχυρή ηγεσία υπό τον Σι.

Τη μέθοδο της εξαφάνισης ο Σι τη χρησιμοποίησε, τόσο στη μεγάλη κρίση του χρηματιστηρίου της Σαγκάης το 2016, όσο και στην αρχή της πανδημίας του COVID-19, όταν η κατάσταση στη Γουχάν δεν ήταν υπό έλεγχο. Η σημερινή “μίνι εξαφάνιση” του Σι θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ένδειξη διαπραγματεύσεων μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα, ενόψει του 20ου Συνεδρίου, ή ως ένδειξη μιας κρίσης στο εσωτερικό του ΚΚΚ, πιθανότατα συνδεδεμένη με τη καταδίκη σε θάνατο ενός πρώην υφυπουργού Δημόσιας Τάξης και ενός πρώην υπουργού Δικαιοσύνης μαζί με την καταδίκη σε ισόβια άλλων τεσσάρων υψηλόβαθμων στελεχών. Δεν είναι βέβαιο ότι αυτό συμβαίνει, αλλά δεν είναι κάτι απίθανο.

Εντάσεις στο ΚΚΚ;

Γιατί όμως η κατάσταση στο ΚΚΚ σήμερα είναι τεταμένη, ενώ το 2012 υπήρξε συμφωνία μεταξύ των φραξιών σχετικά με την ισχυρή ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ; Πιθανότατα οι κινήσεις του Σι μετά το 19ο Συνέδριο (2017) όπου επισφράγισε την κυριαρχία του και δεν όρισε διάδοχο, αποξένωσαν στελέχη στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στον στρατό. Είναι πιθανό ότι και η σκληρή εκστρατεία κατά της διαφθοράς εξόργισε αντίπαλες ομάδες, όταν στοχοποίησε στελέχη τους.

Με βάση το ηλικιακό κριτήριο για “απόσυρση” από θέσεις εξουσίας (68 έτη) και με βάση το συνέδριο του 2007, αναμενόταν να προωθηθούν στην Εκτελεστική Επιτροπή τουλάχιστον δύο στελέχη, με ηλικίες από 57 και κάτω. Έτσι θα μπορούσαν να “μαθητεύσουν” για πέντε χρόνια και το 2022 σε ηλικία κάτω από 62 να είναι σε θέση να αναλάβουν την Προεδρία και τον Πρωθυπουργία για δύο θητείες (5+5): Μετά την πρώτη θητεία, σε ηλικία από 67 και κάτω, θα μπορούσαν να ανανεώσουν για άλλα πέντε χρόνια.

Τα μόνα μέλη του Πολιτικού Γραφείου που πληρούσαν τα ηλικιακά κριτήρια ήταν ο Χου Τσουνχουά (Hu Chunhua), της ομάδας του Χου Τζιντάο, και ο Σουν ΤΖενγκτσάι (Sun Zengcai) της ομάδας του Τζιανγκ. Ο δεύτερος καθαιρέθηκε λίγο πριν το συνέδριο και αποβλήθηκε από το Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο πρώτος παρέμεινε στάσιμος στο Πολιτικό Γραφείο (αν και έχει ελπίδες προαγωγής στο 20 συνέδριο). Ταυτόχρονα ο Σι προώθησε δύο-τρεις πιστά σε αυτόν στελέχη σε νεαρή ηλικία στο Πολιτικό Γραφείο προαλείφοντάς τους για πιθανή άνοδο στην Εκτελεστική Επιτροπή.

Η αλλαγή του συντάγματος το 2018 ώστε να μπορεί ο Σι να επεκτείνει την προεδρεία του πέρα από δύο θητείες, αν και αναμενόμενη, προκάλεσε αναστάτωση στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Πολλοί που εξέφρασαν τη διαφωνία τους δημόσια καθαιρέθηκαν, όμως και άνθρωποι του Σι δέχτηκαν επιθέσεις σε τοπικό αρχικά επίπεδο. Ειδήσεις τα τελευταία χρόνια κάνουν λόγο για στοχοποίηση μεγάλων στελεχών της κλίκας της Σαγκάης από τον Σι, καθώς και επιχειρηματίες συνδεδεμένους με αυτή την ομάδα.

Η πανδημία και η πολιτική μηδενικών κρουσμάτων με τα σκληρά λοκντάουν έφεραν δημόσια δυσαρέσκεια και έδωσαν ελπίδα σε αντιπάλους του Σι. Πιο πρόσφατα η επίσκεψη Πελόσι στην Ταϊβάν εξόργισε Κινέζους εθνικιστές που περίμεναν πιο σκληρή απάντηση από την κυβέρνησή τους. Όλα αυτά έχον δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μίγμα στην κινεζική πολιτική. Ακόμα και αν οι φήμες αποδειχτούν ψεύτικες ή υπερβολικές (που είναι το πιο πιθανό σενάριο), οι σχέσεις στην ελίτ του Κομμουνιστικού Κόμματος θα παραμείνουν τεταμένες.