Ιταλική Αριστερά: Το στοίχημα της επανίδρυσης

Μετά το μοιραίο 2011, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέτρεψε πραξικοπηματικά τον Μπερλουσκόνι και επέβαλε για πρωθυπουργό της Ιταλίας τον τεχνοκράτη Μάριο Μόντι, το Δημοκρατικό Κόμμα κυβέρνησε για μια δεκαετία. Η πορεία του, όμως, ήταν κατηφορική. Το 2008 είχε πάνω από 12.000.000 ψήφους, το 2018 μειώθηκαν κατά το ήμισυ και την Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου μειώθηκαν κατά 800.000, φτάνοντας τα 5.200.000, δηλαδή το 19% των ψήφων, με αποτέλεσμα η ιταλική Αριστερά να περιέλθει σε οξεία κρίση.

Ο γραμματέας Ενρίκο Λέτα υπέβαλε την παραίτηση του και δήλωσε πως δεν θα θέσει ξανά υποψηφιότητα για την ηγεσία. Ξεκίνησαν έτσι οι διαδικασίες για έκτακτο συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος, η ημερομηνία του οποίου πρέπει ακόμη να οριστεί. Η συζήτηση όμως έχει ήδη ξεκινήσει και διεξάγεται σε πολύ υψηλούς τόνους. Πολλά ενδιάμεσα στελέχη, κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο, επισημαίνουν πως η εκλογική ήττα δεν είναι αποτέλεσμα της ηγεσίας του Λέτα, παρόλο που και ο υπό παραίτηση ηγέτης έχει τις ευθύνες του.

O Λέτα εκλήθη εσπευσμένα από τη Γαλλία, όπου διδάσκει στο πανεπιστήμιο, προκειμένου να αναλάβει την ηγεσία σε μια κατάσταση πλήρους σύγχυσης του πολιτικού συστήματος, η οποία τελικά κατέληξε στην δοκιμασμένη συνταγή της τεχνοκρατικής κυβέρνησης, αυτή τη φορά με τον τραπεζίτη Μάριο Ντράγκι. Έχοντας παραμείνει εκτός πολιτικής για περίπου μια δεκαετία,  αντιμετώπισε το κόμμα του, κάνοντας ένα νοητικό άλμα στο χριστιανοδημοκρατικό παρελθόν της νιότης του. Προσπάθησε, δηλαδή, να διαχειριστεί το κόμμα της Κεντροαριστεράς, διατυπώνοντας τη θεωρία του “ευρέως πεδίου”, ώστε να συνενώνει το Κέντρο με την Αριστερά. Προσπάθησε έτσι να επαναφέρει στο κόμμα τον πρώην ηγέτη Ματέο Ρέντσι, ο οποίος έχει ιδρύσει ένα προσωπικό κόμμα, ονόματι “Ζωντανή Ιταλία”, το οποίο κινείται στο χώρο του κέντρου.

Παράλληλα, ο Λέτα συμφώνησε με το επίσης μικρό κόμμα της Ιταλικής Αριστεράς και τους Πράσινους για τις μονοεδρικές περιφέρειες, ενώ δεν θέλησε να κάνει την ίδια συμφωνία και με το “Κίνημα 5 Αστέρων” του Τζουζέπε Κόντε, με τον οποίο συγκυβερνούσε πριν αναλάβει ο Μάριο Ντράγκι. Προεκλογικά δεν πρόβαλε κανένα πρόγραμμα, αλλά επέμεινε στην ταύτισή του με το κυβερνητικό πρόγραμμα του Ντράγκι. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό, όπως φάνηκε στις εκλογές: Ένα άμορφο σχήμα, χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα, που οι ψηφοφόροι τιμώρησαν για ακόμη μια φορά.

Ο εκλογικός νόμος

Στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου οι εκλογικές συμμαχίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, καθώς το εκλογικό σύστημα προβλέπει το ένα τρίτο των εδρών του Κοινοβουλίου να αποδοθεί με πλειοψηφικά κριτήρια, τα οποία θα ισχύσουν και στις μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες. Είναι ένας φριχτός εκλογικός νόμος, η πολυπλοκότητα του οποίου αποδεικνύεται από το γεγονός και μόνον ότι την επόμενη Κυριακή μετά τις εκλογές δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμη η καταμέτρηση των ψήφων και η απόδοση όλων των πλειοψηφικών εδρών.

Ο άδικος και πολύπλοκος αυτός εκλογικός νόμος είναι έργο του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο τότε πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι έθεσε, μάλιστα, και θέμα εμπιστοσύνης στο σχετικό νομοσχέδιο. Ο σκοπός ήταν να περιορίσουν την άνοδο του “Κινήματος 5 Αστέρων” και της Λέγκας του Σαλβίνι στις εκλογές του 2018. Όπως ξέρουμε δεν τα κατάφεραν, αλλά ο εκλογικός νόμος παρέμεινε.

Ιταλική Αριστερά και Δημοκρατικό Κόμμα

Εν όψει του συνεδρίου, φούντωσε η συζήτηση για το μέλλον του Δημοκρατικού Κόμματος. Πρώτα ο πρώην πρόεδρος Ματέο Ορφίνι και αμέσως μετά η Ρόζι Μπίντι, κορυφαία εκπρόσωπος της καθολικής αριστεράς πτέρυγας του κόμματος, έθεσαν θέμα επανίδρυσης του κόμματος και όχι απλώς ανάδειξη νέας ηγετικής ομάδας. Η Μπίντι κυκλοφόρησε μάλιστα και πολιτικό ντοκουμέντο, που εξασφάλισε την υποστήριξη μεγάλου μέρους των κομματικών στελεχών.

Το ντοκουμέντο ξεκινά από την ίδια την ίδρυση του Δημοκρατικού Κόμματος το 2007, όταν ο τότε ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος της Αριστεράς Βάλτερ Βελτρόνι οδήγησε στη συγχώνευση του με το καθολικό Κόμμα της Μαργαρίτας, που αποτελείτο από την αριστερά πτέρυγα της πάλαι ποτέ Χριστιανοδημοκρατίας. Ήδη από τότε, ορισμένα πρώην ηγετικά στελέχη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος είχαν μιλήσει για «ψυχρή χύτευση», καθώς δεν είχε προηγηθεί καμία συζήτηση περί της ταυτότητας του νέου κόμματος. Σε ό,τι αφορά τα αίτια της κρίσης που διαπερνά το Δημοκρατικό Κόμμα, η λέξη που αυτές τις ημέρες ακούγεται πιο συχνά μέσα στο κόμμα είναι «κυβερνητισμός».

Με άλλα λόγια, οι πρώην κομμουνιστές και οι αριστεροί χριστιανοδημοκράτες κατηγορούνται πως δεν έβλεπαν την ώρα να καταλάβουν εκείνη την κυβερνητική πολυθρόνα, στην οποία για πάνω από μισό αιώνα δεν είχαν πρόσβαση, οι κομμουνιστές για λόγους γεωπολιτικής και οι αριστεροί χριστιανοδημοκράτες εξ αιτίας της περιορισμένης επιρροής τους εντός του μεγάλου καθολικού κόμματος. Όταν αυτά τα φράγματα έπεσαν, οι δύο αυτές συνιστώσες έθεσαν ως κύριο στόχο τους να κυβερνήσουν πάση θυσία.

Ένα «απωθητικό» κόμμα

Το αποτέλεσμα είναι εκείνο που ο Ορφίνι αποκάλεσε «απωθητικό» κόμμα. Ως απόδειξη ανέφερε τι συνέβη σε μια ογκώδη διαδήλωση υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση, που διοργάνωσαν γυναικείες οργανώσεις λίγες ημέρες μετά τις εκλογές. Η Λάουρα Μπολντρίνι, πρώην υπεύθυνη του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και αργότερα πρόεδρος της Βουλής, γυναίκα με πολλούς αγώνες στο ενεργητικό της και κορυφαία εκπρόσωπος της αριστεράς πτέρυγας του κόμματος, αμφισβητήθηκε έντονα από τις διαδηλώτριες. Όταν εκείνη προσπάθησε να προβάλει την πρωτοβουλία της να νομιμοποιηθεί η άμβλωση με χάπι, οι διαμαρτυρόμενες γυναίκες της απάντησαν οργισμένες πως τα χάπια αυτά είναι πανάκριβα και δεν διατίθενται από το σύστημα υγείας.

Ο Ορφίνι υιοθέτησε αυτή την ταξική οπτική και θεωρεί πως το Δημοκρατικό Κόμμα πρέπει να αποφύγει την κατηφόρα που έχει παρασύρει τα υπόλοιπα κόμματα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Για να το καταφέρει αυτό πρέπει το κόμμα να επανέλθει μέσα στην κοινωνία, από την οποία αποκόπηκε και να επανασυνδεθεί με τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, αλλά και με τα συνδικάτα.

Και η Ρόζι Μπίντι υπογράμμισε τη λαϊκή διάσταση που πρέπει να έχει το κόμμα, τονίζοντας ιδιαίτερα τα θέματα μεγάλης επικαιρότητας, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κούρσα εξοπλισμών, αλλά και το θέμα του περιβάλλοντος. Για την Μπίντι το Δημοκρατικό Κόμμα πρέπει να είναι το κόμμα που περιλαμβάνει όλη την Αριστερά, εννοούμενη ως “δημοκρατική και προοδευτική παράταξη” που περιλαμβάνει από τους μαρξιστές έως το χώρο της κεντροαριστεράς. Με την παρέμβαση της αυτή η Μπίντι επιβεβαίωσε την μακρά παράδοση, οι αριστεροί καθολικοί να είναι κατά κανόνα πιο ριζοσπάστες από τους πρώην κομμουνιστές.

Ο ίδιος ο Λέτα δεν πήρε θέση, αλλά στενοί συνεργάτες του εξέφρασαν άποψη, που αντιμετωπίζει την ταξική προσέγγιση του Ορφίνι με επιφυλάξεις. Σύμφωνα με αυτούς, η ταυτότητα του Δημοκρατικού Κόμματος δεν πρέπει να αναζητηθεί στην Αριστερά, όπου ακόμη «επικρατεί σύγχυση τακτικής και στρατηγικής». Προφανώς, αναφέρονται στην θεαματική στροφή προς τα αριστερά που έκανε το “Κίνημα 5 Αστέρων”, υπό την καθοδήγηση του Τζουζέπε Κόντε. Στροφή που το έσωσε εκλογικά, αναδεικνύοντάς το τρίτο κόμμα της Ιταλίας με 15%. Ταυτόχρονα, σηματοδότησε και μια σιωπηλή διαφοροποίηση από το λαϊκίστικο πρότυπο του “ψηφιακού κόμματος” που έχει κατά νου ο ιδρυτής Μπέπε Γκρίλο.

Το “ανασυγκροτημένο” Δημοκρατικό Κόμμα

Για τους συνεργάτες του Λέτα η ταυτότητα του Δημοκρατικού Κόμματος πρέπει να αναζητηθεί κυρίως στο χώρο της Κεντροαριστεράς και του “δημοκρατικού Κέντρου”. Δεν είναι σαφές αν αναφέρονται στον Ρέντσι, το κόμμα του οποίου συμμάχησε με άλλα δύο μικρά κόμματα του Κέντρου, εξασφαλίζοντας το 7% στις εκλογές. Ο απερχόμενος γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος κάνει μεγάλη προσπάθεια, ώστε το συνέδριο να μην χαρακτηριστεί από την αντιπαράθεση των δυο τάσεων και όλες οι απόψεις να έχουν χώρο έκφρασης εντός του “ανασυγκροτημένου” Δημοκρατικού Κόμματος.

Ο νέος προσανατολισμός θα εξαρτηθεί και από το νέο ηγέτη που θα αναδειχτεί. Δυο ονόματα κυκλοφορούν με επιμονή και τα δυο προερχόμενα από την περιφέρεια Αιμιλίας Ρωμανίας, κάποτε απόρθητο φρούριο των Ιταλών κομμουνιστών. Ο πρώτος είναι ο Στέφανο Μπονατσίνι, δημοφιλής περιφερειάρχης κομμουνιστικής προέλευσης. Ο δεύτερος υποψήφιος είναι η Έλλυ Σλάιν, η επίσης δημοφιλέστατη αντιπεριφερειάρχης στην ίδια περιφέρεια. Γνώρισα προσωπικά την Σλάιν όταν ήταν ευρωβουλευτής των Πράσινων και μού έκανε εξαιρετικά καλή εντύπωση: Νέα γυναίκα με ευρύτατους ορίζοντες και σοβαρή πολιτική παιδεία.

Το γεγονός ότι δεν είναι μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος, ίσως να αποτελέσει σοβαρό πρόβλημα. Αλλά αν υπερισχύσει η άποψη της Μπίντι, τότε το ανασυγκροτημένο Δημοκρατικό Κόμμα θα έχει ηγέτη γυναίκα, Πράσινη και το κυριότερο, ενδιαφερόμενη λιγότερο για τη διακυβέρνηση και περισσότερο για τα πραγματικά προβλήματα της Ιταλίας αλλά και της Ευρώπης. Ας ελπίσουμε…