Κύπρος: Πολιτικές δολοφονίες, ιστορίες του σκότους και αιχμάλωτο κράτος

Τα πολιτικά εγκλήματα, οι πολιτικές δολοφονίες, στην Κύπρο δεν εξιχνιάζονται. Παραμένουν μέρος της σκοτεινής ιστορίας του τόπου. Οι φάκελοι είναι καταχωνιασμένοι σε κλειστές, διπλοκλειδωμένες, αποθήκες του σκότους. Οι ισορροπίες σε μια κοινωνία ανεχτική αλλά κατά βάθος και συνένοχη, οδηγούν ενίοτε στη συγκάλυψη.

Ο «Φιλελεύθερος» δημοσίευσε σε τρεις συνέχειες έρευνα για δολοφονίες, που διαπράχθηκαν στις 16 Αυγούστου 1961. Δυο αγωνιστές της ΕΟΚΑ, ο Νεοκλής Παναγιώτου από την Παραμύθα και ο Ευριπίδης Νούρος από την Απαισιά, δολοφονήθηκαν μέσα στο αυτοκίνητό τους με το οποίο επέστρεφαν από τη Λευκωσία στη Λεμεσό. Ο συνάδελφος Γιώργος Καλλινίκου επανέφερε το θέμα της δολοφονίας των Παναγιώτη και Νούρου, με αφορμή και τις ενέργειες των οικογενειών τους για να αποκατασταθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία η μνήμη των δολοφονηθέντων «εν τη εννοία της ηθικής δικαίωσης και αποκατάστασης της μνήμης τους» (επιστολή του δικηγόρου Αχιλλέα Αιμιλιανίδη προς τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, ημερομηνίας 1.12.2021).

Κανένα έγκλημα δεν παραγράφεται όσα χρόνια και να περάσουν. Στην προκειμένη περίπτωση -όπως συνάγεται και από την επιστολή του ανώτερου αξιωματικού της Αστυνομίας Γεώργιου Λαγοδόντη, προς τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο- στη δολοφονία εμπλεκόταν το παρακράτος, που είχε έντονη δράση εντός των μηχανισμών του κράτους. Ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης ανέφερε στον «Φ» ότι στην παρούσα φάση αυτό που διεκδικείται είναι η ηθικής φύσης δικαίωση και πολιτικής φύσης αναγνώριση, σημειώνοντας ότι «δεν αποκλείεται προφανώς η λήψη νομικών μέτρων». Με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.

Εξήντα ένα χρόνια μετά η υπόθεση δεν έχει κλείσει και προφανώς η οικογένεια των δολοφονηθέντων ζητά δικαίωση. Και δεν είναι μόνο η αποκατάσταση της μνήμης των δολοφονηθέντων, αλλά και η ανάληψη της ευθύνης από το κράτος για τα όσα έπραξε και για εκείνα που δεν έκανε.

Δώρος Λοϊζου

Προσωπικά έχω ερευνήσει τη δολοφονία του Δώρου Λοΐζου (30.8.1974). Πρόκειται για μια δολοφονία που διαπράχθηκε την ώρα κατά την οποία οι Τούρκοι εισβολείς προέλαυναν. Η ΕΟΚΑ Β’ έστησε δολοφονικό καρτέρι στον Βάσο Λυσσαρίδη και τον Δώρο Λοΐζου. Κανείς δεν έχει κατηγορηθεί για τη δολοφονία μέχρι σήμερα και αυτό βαρύνει το κυπριακό κράτος. Η Αστυνομία, τότε, έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να καλύψει το έγκλημα, τους δράστες, δολοφόνους, συμπέρασμα που αναφέρεται στο πόρισμα του θανατικού ανακριτή.

Μετά τη δημοσιοποίηση της έρευνας (“Δώρος Λοΐζου: Οι δολοφόνοι κυκλοφορούν ελεύθεροι”, εκδόσεις Hippasus, Λευκωσία, 2019) είχα απευθυνθεί δις προς τη Νομική Υπηρεσία για να ανοίξει ο φάκελος της υπόθεσης. Αρχικά προς τον τέως Γενικό Εισαγγελέα, Κώστα Κληρίδη, ο οποίος όμως ήταν προς το τέλος της θητείας του και δεν είχε χρόνο να το εξετάσει. Και όντως ήταν παραμονές της αποχώρησής του και δεν μπορούσε να ξεκινήσει την όποια διαδικασία, εάν και εφόσον τούτο αποφάσιζε.

Επιστολή έχει διαβιβασθεί προς τον νέο Γενικό Εισαγγελέα, τον οποίο και συνάντησα μαζί με τον Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα. Ήταν της άποψης πως ήταν δύσκολο να ανοίξει εκ νέου η υπόθεση, επειδή είχε διαρρεύσει αρκετός χρόνος και πολλοί από τους μάρτυρες και εμπλεκόμενους δεν βρίσκονται στη ζωή. Το θέμα παραπέμφθηκε σε συνεργάτες τους για να μελετηθεί το αίτημα. Υπήρξε η ίδια προσέγγιση. Δεν αμφισβητώ την άποψή τους, τη σέβομαι, καθώς αυτοί είναι οι ειδικοί.

Οι μάρτυρες τότε είχαν αναφερθεί σε τρία πρόσωπα, που εμπλέκονταν στη δολοφονική επίθεση, κατά την οποία σκοτώθηκε ο Δώρος, αλλά και ο Χρυσήλιος Μαυρομμάτης, που βρισκόταν σε κατάστημα κοντά στη σκηνή του  εγκλήματος και δέχθηκε σφαίρα από τα πυρά των δραστών. Τα τρία πρόσωπα κατονομάστηκαν από τον Βάσο Λυσσαρίδη στη διάρκεια συζήτησης του θέματος στη Βουλή.

Το κράτος ατάραχο και συνένοχο δεν ασχολήθηκε με τις αναφορές αυτές, ούτε και “ενόχλησε” όσους φέρονται να εμπλέκονται στην υπόθεση. Οι πολιτικές δολοφονίες στην Κύπρο μπαίνουν στα αζήτητα. Η διερεύνηση δεν φθάνει μέχρι το τέλος κι αυτό καθιστά υπεύθυνο το κράτος. Πολιτικές δολοφονίες έγιναν πριν την ανεξαρτησία, στη μετα-ανεξαρτησιακή περίοδο και την εποχή της ΕΟΚΑ Β’. Η διερεύνησή τους μέχρι τέλους παραμένει ταμπού.