Τα περιστατικά, οι πληροφορίες και η προειδοποίηση του αρχηγού ΓΕΕΘΑ

Παρακολουθώντας τις εκατέρωθεν δηλώσεις Αθήνας-Άγκυρας ένας τρίτος που δεν είναι εξοικειωμένος με τα ελληνοτουρκικά, θα πίστευε ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα πολεμικής σύγκρουσης. Όσοι, ωστόσο, παρακολουθούν πολλά χρόνια τον ιδιότυπο αυτό ψυχρό πόλεμο, διαπιστώνουν πως οι δύο πλευρές έχουν εκπαιδευτεί στο να παίζουν στη γραμμή του “άουτ”, χωρίς παρ’ όλα αυτά, να βγαίνουν έξω από το διπλωματικό γήπεδο και να βυθίζονται στη δίνη στρατιωτικής σύγκρουσης. Η δήλωση του Έλληνα αρχηγού ΓΕΕΘΑ, ωστόσο, είναι κάτι νέο.

Όταν, πάντως, για πολύ χρόνο παίζεις κοντά στη γραμμή του “άουτ” δεν αποκλείεται η δυναμική της αντιπαράθεσης να οδηγήσει εκεί που ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά επιθυμεί, η καθεμία για τους δικούς της λόγους. Η Ελλάδα, επειδή είναι χώρα status quo και επιπλέον επειδή, ειδικά αυτή την περίοδο, είναι αδύναμη για τους γνωστούς λόγους. Η δε Τουρκία επειδή έχει ανοικτά μέτωπα στα ανατολικά της. Όχι μόνο έχει εμπλακεί σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία, αλλά και απειλεί να κλιμακώσει την εμπλοκή της, εισβάλλοντας στην περιοχή που ελέγχουν οι Κούρδοι, ανατολικά του Ευφράτη. Επιπρόσθετα, η κρίση στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ υποχρεώνει τον Ερντογάν να είναι προσεκτικός.

Ο νέος κύκλος αναζωπύρωσης της έντασης άρχισε, όταν ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ έκανε την επίμαχη δήλωση στους στρατιωτικούς συντάκτες. Μετά τον θόρυβο που προκλήθηκε και από την πλευρά του Γενικού Επιτελείου και από την πλευρά ορισμένων παραγόντων έγινε προσπάθεια να υποβαθμιστεί η σημασία της δήλωσης του ναυάρχου, με το επιχείρημα ότι είπε το αυτονόητο. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι διαφορετική. Όπως αποδείχτηκε στην κρίση των Ιμίων το 1996, η κατάληψη ελληνικής βραχονησίδας από Τούρκους δεν σημαίνει αυτόματα βομβαρδισμό της από τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και πολύ περισσότερο ισοπέδωσή της.

Ο ναύαρχος Αποστολάκης είναι γνωστό ότι μετράει τα λόγια του. Δεν ανήκει στη σχολή Καμμένου και γι’ αυτό το Μέγαρο Μαξίμου έχει ανοικτή γραμμή μαζί του, με σκοπό να εξισορροπεί τον εκρηκτικό πολιτικό του προϊστάμενο. Στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ είναι γνωστό ότι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, με τις πλάτες του πρωθυπουργού, λειτουργούσε ως ο άλλος πόλος στο υπουργείο Άμυνας. Ως εκ των παραπάνω, η δήλωσή του δικαιολογημένα ερμηνεύτηκε σαν έκφραση του ελληνικού αμυντικού δόγματος κι όχι σαν μία κουβέντα του αέρα και πολύ περισσότερο σαν λεονταρισμός.

Κόκκινη γραμμή από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ

Αυτό, εξάλλου, προκύπτει και από τα συμφραζόμενα. Η ακριβής δήλωσή του είναι ότι «εάν ανέβουν σε βραχονησίδα θα την ισοπεδώσουμε. Κι αυτή είναι μια κόκκινη γραμμή που την ενστερνίζεται και η κυβέρνηση». Το γεγονός ότι ο ίδιος διευκρίνισε πως αυτή είναι μια κόκκινη γραμμή που ενστερνίζεται η κυβέρνηση σημαίνει πως το ζήτημα της απάντησης σε ενδεχόμενη τουρκική επιχείρηση σε ελληνική βραχονησίδα έχει συζητηθεί με τον ίδιο τον πρωθυπουργό κι ότι αυτός έχει δώσει την έγκρισή της.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις λειτουργούν στη βάση επιτελικών σχεδίων, τα οποία έχουν εκπονηθεί στη βάση των πιθανών σεναρίων. Ειδικά με την κρίση στα Ίμια, όπου και υπήρξε αιφνιδιασμός, με την έννοια ότι δεν υπήρχαν εγκεκριμένα επιτελικά σχέδια, στο γενικό Επιτελείο έχουν εκπονήσει τέτοια σχέδια με βάση την επιλογή, την οποία έχει κάνει η στρατιωτική ηγεσία και έχει εγκρίνει η κυβέρνηση. Έτσι γίνεται κι αυτό είναι το νόημα της δήλωσης Αποστολάκη.

Το γεγονός ότι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ δεν μιλούσε επιπόλαια, φάνηκε και από τα άλλα που είπε στους στρατιωτικούς συντάκτες. Υπενθυμίζουμε την αναφορά του ότι «οι ΗΠΑ ψάχνουν τρόπους ώστε να εξασφαλιστεί η ισορροπία στην περιοχή», ότι κανείς δεν θα πολεμήσει στο πλευρό της Ελλάδας, αλλά ότι «ο άξονας της Ελλάδας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο αντισταθμίζει την πίεση που εξασκείται από την Τουρκία». Υπενθυμίζουμε πως αυτές οι δηλώσεις έγιναν μετά την επιστροφή της ελληνικής αντιπροσωπείας από την Ουάσινγκτον, όπου είχε μεταβεί για την έναρξη του διμερούς Στρατηγικού Διαλόγου. Ο ρόλος, μάλιστα, του ναυάρχου Αποστολάκη σε αυτόν τον διάλογο ήταν πρωταγωνιστικός.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το ζήτημα της ελληνικής αντίδρασης σε περίπτωση κατάληψης ελληνικής βραχονησίδας από Τούρκους αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στην Ουάσινγκτον. Και ο ναύαρχος εξέθεσε την ελληνική θέση, την οποία και μερικές ημέρες αργότερα δημοσιοποίησε με τον γνωστό τρόπο. Είναι, εξάλλου, η πρώτη φορά που με τόσο καθαρό τρόπο η Ελλάδα ορίζει την κόκκινη γραμμή της, επιδιώκοντας να στείλει το μήνυμα στην Άγκυρα και κατ’ αυτόν τον τρόπο να λειτουργήσει η αποτροπή.

Ως εκ τούτου, η δήλωση του κατά τα άλλα προσεκτικού αρχηγού ΓΕΕΘΑ αποκτά βαρύνουσα σημασία, για την ακρίβεια αποτελεί κεντρικό στοιχείο του ελληνικού αμυντικού δόγματος. Απλά, το Μέγαρο Μαξίμου τρόμαξε και από τον θόρυβο που προκλήθηκε και από την τουρκική αντίδραση. Γι’ αυτό και στη συνέχεια προσπάθησε να την υποβαθμίσει και να ρίξει τους τόνους. Στη σύνοδο του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής, που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, μάλιστα, ο Γιώργος Κατρούγκαλος απέδωσε τη δήλωση Αποστολάκη στην ανάγκη να δοθεί μία απάντηση στις τουρκικές παραβιάσεις.

Υπερπτήσεις σε ακριτικά νησιά

Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι οι τουρκικές παραβιάσεις πλήθυναν μετά τη δήλωση του αρχηγού ΓΕΕΘΑ. Η Άγκυρα, σε μία προσπάθεια να ακυρώσει την κόκκινη γραμμή που αυτός έθεσε με την παρέμβασή του, έστειλε τα μαχητικά της όχι μόνο να παραβιάσουν μαζικά τον ελληνικό εναέριο χώρο, αλλά και να πραγματοποιήσουν υπερπτήσεις πάνω από ακριτικά νησιά, κυρίως πάνω από το Καστελόριζο, τη Ρω, τις Οινούσσες και την Παναγιά (ανατολικά της Χίου).

Στην ίδια σύνοδο, ο Γιώργος Κατρούγκαλος ενημέρωσε τους εκπροσώπους των κομμάτων της αντιπολίτευσης ότι ο αρμόδιος για την περιοχή μας Αμερικανός υφυπουργός, Γουές Μίτσελ, προειδοποίησε την ελληνική πλευρά πως η Ουάσινγκτον δεν μπορεί να ασκήσει αξιόλογη επιρροή στην Άγκυρα. Επίσης, ότι ο μόνος με τον οποίο αξίζει να συζητάει κανείς είναι ο ίδιος ο Ερντογάν. Γι’ αυτό και προέτρεψε τους Έλληνες συνομιλητές του να κάνουν κάποια κίνηση για να αξιοποιήσουν τον διμερή ελληνοτουρκικό δίαυλο.

Η σχετική παρατήρηση, κατά πάσα πιθανότητα, έγινε, προκειμένου να προετοιμαστεί το έδαφος για την επίσκεψη του πρωθυπουργού στην Τουρκία. Αν και οι σχετικές διαβουλεύσεις συνεχίζονται κανονικά, η ημερομηνία δεν καθορίζεται. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, απέφυγε να αναφερθεί σε αυτό το θέμα στο Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής. Προφανώς, η κυβέρνηση έκρινε ότι δεν προσφέρεται επικοινωνιακά, λόγω του κλίματος έντασης.

Σύμφωνα, πάντως, με πληροφορίες, η δήλωση Αποστολάκη, με την οποία δημοσιοποίησε αυτή την πτυχή του ελληνικού αμυντικού δόγματος, έγινε, επειδή υπήρξε σοβαρός λόγος. Πριν έναν περίπου χρόνο είχε λάβει χώρα απόπειρα Τούρκων να αποβιβαστούν σε ελληνική βραχονησίδα. Πιθανότατα, μάλιστα, να μην πρόκειται για ένα μόνο περιστατικό. Τελικά, η κρίση είχε τότε αποτραπεί και σε αυτό είχαν παίξει ρόλο και οι Αμερικανοί.

Αξιόπιστες πηγές, μάλιστα, δεν αποκλείουν στο Γενικό Επιτελείο να έχουν περιέλθει πληροφορίες και για ενδεχόμενη νέα τουρκική πρόκληση τέτοιου χαρακτήρα. Οι ίδιες πηγές συνδέουν αυτό το ενδεχόμενο με το αδιέξοδο, στο οποίο έχει περιέλθει η Άγκυρα στην κυπριακή ΑΟΖ. Η αδυναμία της να εμποδίσει –λόγω της αμερικανικής προειδοποίησης– τη γεώτρηση της ExxonMobil στο θαλασσοτεμάχιο 10, προκαλεί εκνευρισμό στον Ερντογάν. Εξ ου και οι διαρροές για κατασκευή ναυτικής βάσης στην κατεχόμενη Κύπρο, εξ ου και οι διαρροές ότι το νέο τουρκικό σκάφος-γεωτρύπανο θα τρυπήσει μη αδειοδοτημένο θαλασσοτεμάχιο στην κυπριακή ΑΟΖ, πιθανότατα στα δυτικά της Κύπρου.

Αυτοί που εισηγούνται θερμό

Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα με φόντο την προσπάθεια του προέδρου Τραμπ να τα βρει με τον Ερντογάν και να επαναφέρει την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο. Προσπάθεια, η οποία εκ των πραγμάτων συνδέεται με την απόφασή του να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στην ελεγχόμενη από τους Κούρδους βορειοανατολική Συρία. Απόφαση, η οποία προκάλεσε την παραίτηση του Αμερικανού υπουργού Άμυνας και η οποία ουσιαστικά θα αφήσει ελεύθερο το πεδίο στον Ερντογάν να εξαπολύσει επίθεση για να καταλύσει το πρόπλασμα κρατιδίου, το οποίο έχουν εγκαθιδρύσει εκεί οι Κούρδοι.

Οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας επανέλαβαν τη γνωστή ρητορική για την ετοιμότητα του τουρκικού στρατού να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Χουλουσί Ακάρ, μάλιστα, πρόσθεσε και τα περί «γαλάζιας πατρίδας». Το στίγμα, όμως, το έδωσε ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ότι από την κρίση στα Ίμια μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει τίποτα στο Αιγαίο. Στο υπουργείο Εξωτερικών ερμηνεύουν αυτή τη δήλωσή του ότι στο Αιγαίο μπορεί η “θερμοκρασία” κάθε τόσο να ανεβαίνει, αλλά η αντιπαράθεση παραμένει ελεγχόμενη.

Στις αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες, ωστόσο, έχουν φθάσει πληροφορίες ότι σε αντίθεση με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στο περιβάλλον του Ταγίπ Ερντογάν υπάρχει μία ομάδα, η οποία θεωρεί πως η Τουρκία θα υποστεί ήττα εάν παραμείνει αδρανής. Γι’ αυτό και ερωτοτροπεί με την ιδέα η αδυναμία αντίδρασης στην κυπριακή ΑΟΖ να εξισορροπηθεί με την πρόκληση θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο, όπου ο συσχετισμός δυνάμεων κρίνεται ευνοϊκός για την τουρκική πλευρά. Προς το παρόν δεν είναι σαφές προς τα πού κλίνει ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος είναι κι αυτός που θα αποφασίσει. Πιθανότατα ήταν αυτές οι πληροφορίες, οι οποίες εξώθησαν τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ να προβεί στην επίμαχη δήλωσή του.