Δεν έχουμε 100 ευρώ για ψυχίατρο, διάγνωση στο ΤikTok!

Με την έλλειψη, έως και κατά περιοχές παντελή απουσία, στήριξης ψυχικών δομών και, παράλληλα, την οικονομική δυσπραγία των περισσότερων οικογενειών, πολλοί νέοι και έφηβοι στρέφονται για αυτοδιάγνωση στο διαδίκτυο και στο TikTok ειδικότερα. Αυτή η τάση, να αναζητεί κανείς λύσεις για σοβαρά ζητήματα πνευματικής υγείας στα λεγόμενα “κοινωνικά δίκτυα” έχει  υπερ-μεγεθυνθεί με την πανδημία, λόγω της απομόνωσης. Πολλοί εύλογα ανησυχούν για το πού θα μπορούσε να καταλήξει αυτή η ανεύθυνη επί της ουσίας αυτοδιάγνωση.

Άτομα που δεν έχουν την δυνατότητα να πιάσουν σειρά σε κέντρο ψυχικής υγείας χιλιόμετρα μακριά από το χωριό τους ή να πληρώνουν 50 έως 150 ευρώ για μια συνεδρία ιδιωτικά, μπαίνουν σε πλατφόρμες για να διαπιστώσουν εάν έχουν ή όχι υπερκινητικότητα, διαταραχές προσοχής ή κατάθλιψη και μανιοκατάθλιψη. Και αυτοί οι “χώροι” του διαδικτύου έχουν πλημμυρίσει από τυχάρπαστους που βρίσκουν ακολούθους αφελείς ή ανήμπορους εφήβους. Όμως, η φάμπρικα αυτή απειλεί σοβαρά την ψυχική υγεία.

Στο TikTok μια influencer πλασάρεται ως πάσχουσα από το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Υποστηρίζει ότι ονομάζεται Katie Sue, δίνει “αβέρτα κουβέρτα” συμβουλές. Ταυτόχρονα, έχει και έναν σύνδεσμο για όποιον θέλει να κάνει δωρεά. Η συγκεκριμένη γυναίκα ειρωνεύεται όσους λένε στους ακολούθους της ότι δεν έχουν τη συγκεκριμένη διαταραχή, ενώ κατά τη γνώμη της, ασφαλώς και την έχουν. Το βιντεάκι της επί του θέματος, έχει συγκεντρώσει μέχρι στιγμής 1,7 εκατομμύρια likes!

Οι ειδικοί έχουν αρχίσει να ανησυχούν πλέον με αυτή την ευκολία με την οποία ανεύθυνα άτομα παριστάνουν τους ειδήμονες και ένα σωρό παιδιά ή νεαρά άτομα, ακόμα και ενήλικες με περιορισμένες γνώσεις, γίνονται ακόλουθοι και παρασύρονται σε δράσεις που είναι τελικά εις βάρος τους. Πολλά άτομα παρασύρονται στο να πιστέψουν ότι πάσχουν από διάφορες διαταραχές, ενώ δεν πάσχουν από καμία ή πάσχουν από κάτι ολότελα διαφορετικό –από κάτι που απαιτεί και πολύ διαφορετική φαρμακευτική ή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.

Βομβαρδισμός από βιντεάκια στο TikTok

Κάποιοι νομίζουν ότι το TikTok είναι μια πλατφόρμα για μικρά βιντεάκια με χορούς και τραγούδια και σύντομες εξυπνάδες, όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς. Περσινή έρευνα της Wall Street Journal έδειξε ότι δυστυχώς όπως γίνεται με τα cookies έτσι και στο TikTok η πλατφόρμα εντοπίζει τα ενδιαφέροντα των ατόμων, και τους προωθεί αυτομάτως συναφή βίντεο, με αποτέλεσμα να τους ανατροφοδοτεί ένα πρόβλημα ή και να δημιουργεί ένα πρόβλημα εκεί που δεν υπάρχει.

Αν π.χ. έχει τυχαία δει κάποιος κάτι για μανιοκατάθλιψη, η πλατφόρμα του στέλνει κάθε μέρα συναφή βίντεο και τον βυθίζει ουσιαστικά σε μια σκουληκότρυπα από την οποία δύσκολα ξεφεύγει, μια που σταθερά βομβαρδίζεσαι από βιντεάκια παρεμφερούς περιεχομένου. Στην έρευνα του προαναφερομένου εντύπου, το ΤikTok απάντησε μέσω εκπροσώπου του ότι «η εταιρεία ψάχνει τρόπος να αποφύγει την προώθηση βίντεο πανομοιότυπου περιεχομένου, ειδικά για θέματα όπως οι ακραίες δίαιτες, η κατάθλιψη και τα διαζύγια». 

Αυτή η ιστορία με τις προωθήσεις βέβαια δεν έχει λυτρωμό, αφού όλοι έχουμε διαπιστώσει πολύ δυσάρεστες προωθήσεις και από άλλες πλατφόρμες λόγω των cookies, όπως π.χ. να βλέπουμε κάθε μέρα διαφημίσεις για καύσεις νεκρών επειδή έτυχε να ψάξουμε το θέμα όταν χάσαμε έναν συγγενή μας ή αηδιαστικές εικόνες από έλκη με διαφημίσεις φαρμάκων επειδή έτυχε κάποια στιγμή να ψάξουμε τις παρενέργειες ενός αντιμηκυτησιακού σκευάσματος.

Πρόχειρες αυτοδιαγνώσεις στο ΤikTok

Επανερχόμενοι στο σοβαρό θέμα των ψυχιατρικών νοσημάτων, αυτές οι πρόχειρες αυτοδιαγνώσεις παρασύρουν άτομα σε εσφαλμένα συμπεράσματα επειδή π.χ. παρουσιάζουν δύο από τα δέκα συμπτώματα μιας διαταραχής. Όπως καταθέτουν και ψυχίατροι, όμως δεν αρκούν δύο για διάγνωση. Μεταξύ των πολλών συμπτωμάτων της κατάθλιψης π.χ. είναι το αίσθημα κόπωσης ή οι εκρήξεις οργής. Και ποιος άνθρωπος όμως δεν έχει εκρήξεις οργής ή δεν νιώθει κόπωση; Το θέμα είναι αν η κόπωση είναι κάθε μέρα τέτοια που επί εβδομάδες να μην θέλεις το πρωί να σηκωθείς από κρεβάτι και αν η οργή σου είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Όμως αυτή η διευκρίνηση δεν αναφέρεται πουθενά σε αυτές τις πλατφόρμες ευκολίας.

Επιπλέον, υπάρχουν και ιώσεις που κρατάνε εβδομάδες καθώς υπάρχουν και άνθρωποι που είναι απλώς οργίλοι. Δηλαδή ακόμα κι αν κάποιος έχει και τα δύο συμπτώματα επι μακρόν, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι είναι καταθλιπτικός. Σε αυτό να προσθέσουμε παρεμπιπτόντως ότι οι εκρήξεις οργής οφείλονται συχνά σε διαταραχές του θυρεοειδούς, όπως και η χρόνια κόπωση. Με την “διάγνωση” των κοινωνικών δικτύων περί κατάθλιψης, όμως, το άτομο δεν πάει ποτέ σε γιατρό και η θυρεοειδίτιδα μένει αθεράπευτη.

Η Corey Basch, καθηγήτρια δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο William Paterson έκανε με τους συναδέλφους τους μια έρευνα επί του θέματος, σε εκατό βιντεάκια του TikTok που είχαν δίεση (hashtag) #mentalhealth. Αυτά είχαν συνολικά ένα δισεκατομμύριο προβολές! Εκείνο όμως που βρήκε ακόμα πιο ανησυχητικό ήταν ο όγκος και η ένταση των σχολίων σε αυτά.

Στο πολύ ευαίσθητο θέμα του συμπτώματος να κάνει κάποιος χαρακιές στο δέρμα του, υπήρχε ανεβασμένο ένα βίντεο που προτείνει στους ομοιοπαθείς να σφίγγουν με λάστιχο το βραχίονα και να ρίχνουν κόκκινη μπογιά στον καρπό, ώστε αυτή να μιμείται τρόπον τινά το αίμα. Δεκάδες τον ευχαριστούν από κάτω στα σχόλια για την σύστασή του. Θα μπορούσε να είχε “πεταχτεί” εκεί ένας ψυχίατρος ή ειδικός και να πει τη γνώμη του, αλλά κανείς δεν ξέρει αν θα εισακουγόταν. Εδώ ο ψυχίατρος κανονικά συστήνει σε όσους έχουν τέτοιες τάσεις να αναζητήσουν με την βοήθεια ειδικού τη ρίζα του προβλήματος και να βρουν μαζί εναλλακτικές μεθόδους αντιμετώπισης σε φάσεις άγχους.

Σε ένα άλλο βίντεο που μια κοπέλα αναφέρει ότι η μητέρα της, της προκαλεί κατάθλιψη, διαβάζεις από κάτω εκατοντάδες σχόλια τύπου “είναι τοξική”, “βγάλ’ την απ΄τη ζωή σου”, “απαίσια άτομα που δεν αξίζει να τα κρατάς κοντά σου” και άλλα παρεμφερή, χωρίς ίχνος προβληματισμού επί της ουσίας. Δηλαδή σχόλια που δεν μπαίνουν διόλου στο “γιατί”, ούτε εξετάζουν το ενδεχόμενο η μητέρα να προσπαθεί απλώς να βοηθήσει την κόρη της που έχει ίσως κάποια προβλήματα, ή και το ενδεχόμενο η ίδια η μητέρα να έχει π.χ. καρκίνο ή κατάθλιψη και να χρειάζεται βοήθεια η ίδια. Και μένουν όλοι ευχαριστημένοι με την επιφανειακή ανατροφοδότηση του “εγώ έχω δίκιο” – τόσο η κοπέλα που έχει κακές σχέσεις με τη μητέρα της, όσο και οι “ακόλουθοι” που τυχαίνει εκείνη την περίοδο να καβγαδίζουν με τους γονείς τους.

Τί δεν συνειδητοποιούν ευάλωτοι συμπολίτες μας

Πολύς κόσμος δεν συνειδητοποιεί στο TikTok και σε όλες τις “κοινωνικές” πλατφόρμες εν γένει, ότι στην ουσία είναι σαν να ανεβαίνει σε ένα σκαμπό στο Σύνταγμα, να λέει τις σκέψεις του και εν συνεχεία να κάθεται να ακούει τη γνώμη όλων ανεξαιρέτως των περαστικών, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Όχι μόνον αυτός απευθύνεται σε απολύτως αγνώστους, αλλά εν συνεχεία όλοι αυτοί οι τυχαίοι περαστικοί που θεωρούν ότι μπορούν να έχουν άποψη, αρχίζουν να συζητούν και μεταξύ τους (στα σχόλια κάτω από την ανάρτηση).

Μια άλλη κοπέλα ανέβασε βίντεο όπου άκουγε μουσική και χόρευε, δηλώνοντας ως ειδήμων ότι όποιος ακούσει συνέχεια το ίδιο τραγούδι έχει αυτισμό. Αυτό για τους περισσότερους ηχεί γελοίο, καθώς όλοι μας έχουμε αγαπημένα τραγούδια. Όμως ένα ευάλωτο ψυχικά άτομο ή ένας έφηβος ή ένας νέος άνθρωπος που τυχαίνει να περνά μια δύσκολη περίοδο, αν δει την “αυθεντία” να μιλά για συμπτώματα αυτισμού και μάλιστα κατά σύμπτωση εκείνη την περίοδο ακούει συχνά ή συνέχεια το ίδιο τραγούδι ο ίδιος, μπορεί να δει το βίντεο ως “επιφοίτηση”, να το πάρει στα σοβαρά και να αρχίσει να ψάχνεται ή –ακόμα χειρότερα– να πεισθεί ότι κάτι δεν πάει καλά μαζί του και να βουλιάξει στην ανησυχία του χωρίς καν να ψαχτεί.

Με ξηλωμένο τον κοινωνικό ιστό στις αποξενωμένες πλέον κοινωνίες μας, τάση που εντάθηκε και με τις καραντίνες, ο κόσμος ψάχνει μια ομάδα στην οποία να αισθάνεται ότι ανήκει. Παράλληλα το άτομο που νιώθει πολύ μόνο, προσπαθεί να καταλάβει “τι του φταίει” για τη μοναξιά του, θαρρώντας την εξαίρεση του κανόνα και με όλες αυτές τις τραγικά αφελείς “διαγνώσεις” μπορεί να καταλήξει να αισθάνεται μειονεκτικά, ή απεναντίας να κατηγορεί το περιβάλλον του. Δηλαδή στη μία περίπτωση θα νιώσει εχθρικά απέναντι στον εαυτό του και στην άλλη θα αρχίσει να νιώθει εχθρικά προς το περιβάλλον –ένα περιβάλλον που κατά κανόνα “πάσχει” μάλλον από την ίδια μοναξιά.

Οι ανασφαλείς και ευάλωτοι τείνουν μάλιστα να εναγκαλίζονται ακόμα πιο εύκολα αυτές τις διαγνώσεις και σε έναν κόσμο που όντως παρέχει πληθώρα διαταραχών, ο καθένας μπορεί να βρει και μια που να του κάνει. Το TikTok έχει εξελιχθεί εν προκειμένω σε ένα μαγαζί που έχει μια “ετικέτα” για όλα τα γούστα.