Ο πόλεμος της Ουκρανίας στη Σκάλα εναντίον του… Μπόρις Γκοντούνωφ

Η όπερα που θα παίξει στη φετινή σαιζόν η Σκάλα του Μιλάνου είναι ο “Μπόρις Γκοντούνωφ” του Μουσόργκσκι. Είναι η ιστορία ενός ιστορικού προσώπου που τον 16ο αιώνα αναδείχτηκε διάδοχος του Ιβάν του Τρομερού και κατέλαβε το ρωσικό θρόνο. Ο Πούσκιν έγραψε σε στίχους την ιστορία του και στα τέλη του 19ου αιώνα ο επίσης Ρώσος Μουσόργκσκι ανέλαβε να την μετατρέψει σε λυρική όπερα.

Μια ρωσική ιστορία λοιπόν, στην Σκάλα του Μιλάνου. Κάτι που εξόργισε την ουκρανική κυβέρνηση και την οδήγησε σε συμπεριφορές που ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια της διπλωματίας. Την αρχή την έκανε ο πρόξενος της Ουκρανίας στο Μιλάνο, ο οποίος έγραψε επιστολές στον περιφερειάρχη Λομβαρδίας Ατίλιο Φοντάνα, τον δήμαρχο του Μιλάνου Τζουζέπε Σάλα και τον επιστάτη της Σκάλας Ντομινίκ Μαιγιέρ.

Παράλληλα επιστολή έστειλε και ο Oυκρανός πρέσβης στον υπουργό Πολιτισμού Τζενάρο Σαντζουλιάνο. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο πρόξενος, το περιεχόμενο των επιστολών ήταν το εξής: πρώτα οι διπλωμάτες ευχαρίστησαν την Ιταλία για την «εμφανή υποστήριξη της προς την Ουκρανία και τους Ουκρανούς, ήδη από την έναρξη εκείνου του πολέμου που θέλησε η Ρωσική Ομοσπονδία, και ο οποίος εξακολουθεί να μας πλήττει, στερώντας μας πολύτιμες ανθρώπινες ζωές με τρόπους όλο και πιο φρικτούς».

Συνεχίζει μετά λέγοντας πως «με μεγάλη απογοήτευση και θλίψη», οι Ουκρανοί της Ιταλίας πληροφορήθηκαν για το πρόγραμμα της Σκάλας για τη σαιζόν 2023-2023. Οι διπλωματικές αρχές ζήτησαν να αλλάξει το πρόγραμμα της Σκάλας, καθώς «η αλλαγή αυτή είναι αναγκαία». «Εσείς δεν το αντιλαμβάνεστε αλλά οι Ρώσοι εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία, ακόμη κι αν αφορά τον πολιτισμό ή τον αθλητισμό, προκειμένου να προπαγανδίσουν το καθεστώς του Πούτιν και το πόλεμο τους στην Ουκρανία». Ο ίδιος πρόσθεσε πως πριν ενεργοποιηθεί η ουκρανική πρεσβεία 23 ιταλό-ουκρανικοί σύλλογοι είχαν απευθύνει έκκληση στον Ιταλό πρόεδρο Σέρτζο Ματαρέλα ζητώντας να αναθεωρηθεί το πρόγραμμα της σαιζόν «ώστε να μην προσφέρεται σε πιθανή προπαγανδιστική εκμετάλλευση».

Μέχρι και η Σκάλα… στράβωσε

Η πρωτοφανής και χονδροειδής αυτή παρέμβαση των Ουκρανών, πέρα από κάθε διπλωματική πρακτική, δεν άρεσε καθόλου στους υπεύθυνους της Σκάλας. «Δεν έχω καμία πρόθεση να κρύβομαι όταν διαβάζω τον Πούσκιν» απάντησε κοφτά ο επιστάτης της Σκάλας Μαίγιερ. Ενώ ο διευθυντής της μουσικής της Σκάλας Ρικάρντο Σαιγί σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Μιλάνο με θέμα “Ενοχή και μοναξιά της εξουσίας”, θύμισε ότι πριν λίγες εβδομάδες στη Σκάλα είχε εκτελεστεί το Stabat Mater του Ροσίνι στα πλαίσια της μεγάλης διαδήλωσης υπέρ της ειρήνης που πραγματοποιήθηκε την ίδια ημέρα στη Ρώμη: «Ήταν μια πρωτοβουλία που κάναμε ολόψυχα όλοι μας, καθώς δεν θελήσαμε καμία αμοιβή αλλά διοχετεύσαμε όλα τα έσοδα στους Ουκρανούς».

Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει κι ένα άλλο στοιχείο που καθιστά τις διαμαρτυρίες των Ουκρανών εντελώς αδικαιολόγητες: ο Μπόρις Γκοντούνωφ είναι «έργο που περιγράφει τον ίλιγγο της βάναυσης βίας, υπό τη μορφή του φόνου ενός αθώου νήπιου. Ο Γκοντούνωφ δολοφονεί τον τσάρεβιτς, (τον διάδοχο), Δημήτρη για να γίνει βασιλιάς στη θέση του, αλλά, το τραύμα του φόνου ενός μικρού παιδιού βαραίνει επάνω στην ψυχή του Μπόρις σε όλη την όπερα και στο τέλος τον οδηγεί στην τρέλα».

Ο Ματαρέλα στην πρεμιέρα

Οι θεσμικοί παραλήπτες των ουκρανικών επιστολών διαμαρτυρίας φρόντισαν να μην απαντήσουν και να μην κάνουν το παραμικρό σχόλιο. Με μόνη εξαίρεση τον νεοδιορισμένο υπουργό Πολιτισμού της Τζόρτζα Μελόνι. Ο Σαντζουλιάνο, που μέχρι προχθές ήταν διευθυντής του δευτέρου προγράμματος της RAI, σχολίασε το γεγονός παραπέμποντας σε παλιές και μάλλον συγκεχυμένες αναμνήσεις του για την όπερα του Μουσόργκσκι.

Η ιταλική κοινή γνώμη παρακολούθησε την ουκρανική επέμβαση με διαφορετικά αισθήματα. Οι περισσότεροι χλεύασαν τους Ουκρανούς διπλωμάτες που αγνοούν την αυτονομία της Σκάλας και θεωρούν πως και στην Ιταλία, όπως στην Ουκρανία, οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί καθορίζουν το πρόγραμμα τους ακολουθώντας τις υποδείξεις του υπουργείου Πολιτισμού. Άλλοι θεώρησαν την ουκρανική παρέμβαση εκδήλωση θράσους. Σαν να παρερμηνεύτηκε η αλληλεγγύη της Ιταλίας, όπως και όλης της Ευρώπης, και η χώρα που υπέστη την εισβολή για κάποιο λόγο να θεωρεί πως έχει λόγο και σε θέματα που δεν την αφορούν.

Το τέλος αυτής της παράξενης διπλωματικής παρέμβασης ήταν προβλεπόμενο. Οι ιταλικές αρχές δεν έλαβαν καθόλου υπ’ όψη τους τα αιτήματα της ουκρανικής πρεσβείας. Εάν ο πρόξενος στο Μιλάνο δεν έκανε δημόσιες δηλώσεις πιθανώς η όλη υπόθεση να μην γινόταν γνωστή. Αλλά τελικά οι αδέξιες ουκρανικές πιέσεις δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα. Στις 7 Δεκεμβρίου θα εγκαινιαστεί η νέα σαιζόν με κοσμικότατη τελετή, παρουσία του Ιταλού προέδρου και μελών της κυβέρνησης.