Η Μεγάλη Έκρηξη – Από τη Στρογγύλη στη Σαντορίνη

Ο Αλμπέρ Καμύ έγραψε ότι «το μυθιστόρημα είναι ένα ψέμα, μέσα από το οποίο μαθαίνεις την αλήθεια». Η ρήση του Καμύ επιβεβαιώνεται από ιστορικούς ερευνητές, όσον αφορά την ελληνική Μυθολογία. Αποδεικνύεται δηλαδή ότι πολλοί μύθοι περιγράφουν ίσως με κάποια υπερβολή διανθισμένη με παραγωγική φαντασία, γεγονότα που πραγματικά συνέβησαν στο απώτερο παρελθόν και η μνήμη τους διατηρήθηκε με τον προφορικό λόγο, μέχρι να καταγραφούν εκατοντάδες ίσως χρόνια αργότερα.

Τα πραγματικά γεγονότα μεταφερόμενα από γενεά σε γενεά με τον προφορικό λόγο, διανθίστηκαν με φαντασιώσεις και “τέρατα”, διατηρώντας όμως  την πραγματική βάση από την οποία προήλθε ο μύθος. Τι σχέση όμως μπορεί να έχει το όμορφο Οροπέδιο του Λασιθίου στην Κρήτη με την έκρηξη του ηφαιστείου της νήσου Στρογγύλης, σημερινής Σαντορίνης, που συνέβη την Μινωική εποχή;

Το νησί της Σαντορίνης πήρε αυτό το όνομα πολύ μεταγενέστερα, από παραφθορά του ονόματος της εκκλησίας της Αγίας Ειρήνης (Santa Irene = Σανταρίνη ή Σαντορίνη) που είχαν οι Ενετοί στο νησί. Ήταν γνωστό επίσης και ως Θήρα, από το όνομα ενός Σπαρτιάτη που αναφέρετε ότι αποίκησε πρώτος το νησί.

Από Καλλίστη και Στρογγύλη σε Σαντορίνη

Η Σαντορίνη ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με το όνομα Στρογγύλη λόγω του σχήματος που είχε πριν την έκρηξη του ηφαιστείου το 1630 πΧ, οπότε το δυτικό μέρος του νησιού βυθίστηκε και παρέμεινε μόνο η νησίδα Θηρασιά, που είναι και η κορυφή του ηφαιστείου. Αναφέρεται επίσης με το όνομα Καλλίστη στον Όμηρο που έζησε περίπου το 800 πΧ. και περιέγραψε στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια γεγονότα που εκτιμάτε ότι συνέβησαν κοντά στο έτος 1194 πΧ, δηλαδή πριν περίπου 400 χρόνια.

Στο νότιο μέρος του νησιού στην περιοχή Ακρωτήρι, όπως αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη υπήρχαν σπίτια από την Μινωική εποχή που ήταν αρχιτεκτονικά θαύματα της εποχής. Δηλαδή ήταν τριώροφα με εντυπωσιακό δίκτυο εσωτερικής ύδρευσης και αποχέτευσης, με εξαιρετικές τοιχογραφίες και άλλες τεχνολογικές καινοτομίες. Επίσης στην περιοχή υπήρχαν πλατείες και λιθόστρωτοι δρόμοι. Ο οικισμός αυτός, όπως εκτιμάτε από τους αρχαιολόγους, καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το έτος 1630 πΧ, δηλαδή πριν περίπου 3.650 χρόνια από το σήμερα.

Δικταίο ιερό και Δαιδάλειο

Στην Μινωική Κρήτη, μία ιερή περιοχή ήταν το Οροπέδιο Λασιθίου. Εκεί βρίσκεται το Δικταίο Άνδρο, όπου σύμφωνα με τον Ησίοδο (730 πΧ) στο έργο του “Θεογονία”, η Ρέα έκρυψε  το μωρό της τον Δία για να τον γλυτώσει από τον παιδοφάγο πατέρα του τον Κρόνο. Όπως περιγράφεται στους στοίχους 481 έως 484 της Θεογονίας, η Ρέα πρέπει να περπάτησε από την αρχαία Λύκτο που βρίσκεται κοντά στο Κράσι στα κράσπεδα του Οροπεδίου, μέχρι το Δικταίο Άνδρο όπου έκρυψε το ιερό μωρό της τον Δία.

Η διαδρομή αυτή από τη Λύκτο έως το Δικταίο Άνδρο έχει χαρακτηριστεί ως Μινωική Διαδρομή και διοργανώνονται εκδηλώσεις σε ανάμνηση των μυθολογικών γεγονότων που προαναφέρθηκαν. Οι Δήμοι Μινώα Πεδιάδος και Οροπεδίου Λασιθίου συνδιοργανώνουν τις εκδηλώσεις μυθολογικής μνήμης.

Σε πήλινη πινακίδα με γραμμική γραφή Β΄ που ανακαλύφθηκε στην Κνωσό και χρονολογήθηκε ότι κατασκευάστηκε το 1380 πΧ αναφέρονται τα ιερά του Δικταίου Δία και το Δαιδάλειο, που όπως συμπεραίνεται από την πινακίδα ήταν τα πιο απομακρυσμένα από την Κνωσό, δηλαδή ψηλά στο ιερό Οροπέδιο του Δία.

Στη σκιά του Δικταίου Άνδρου

Το 1630 πΧ το ηφαίστειο της Στρογγύλης άρχισε να ενεργοποιείται με έντονα φαινόμενα. Ισχυρές σεισμικές δονήσεις έγιναν αισθητές και στο νησί της Κρήτης. Κτίρια άρχισαν να παθαίνουν ζημιές ή και να καταρρέουν. Οι Μινωίτες τρομοκρατημένοι έτρεξαν στους ναούς να προσφέρουν θυσίες και να παρακαλέσουν τους θεούς να τους προστατεύσουν.

Μεγάλο πλήθος θα πρέπει να ακολούθησε το Μινωικό μονοπάτι από την Λύκτο προς το Δικταίο Άνδρο και να προσευχήθηκε στον Δικταίο Δία στο Οροπέδιο Λασιθίου, το  ιερό σπήλαιο που από μωρό μεγάλωσε ο πατέρας των θεών, ο Δικταίος Δίας που ήταν και πατέρας του βασιλιά Μίνωα. Το Δικταίο Άνδρο βρίσκεται στο ιερό Οροπέδιο που ήταν η παιδική αυλή του Δία. Στη μέση του Οροπεδίου υπήρχε λίμνη με ένα μικρό νησάκι, που σήμερα είναι ο λόφος της Κρουσταλλένιας. Γύρο από την λίμνη υπήρχε πυκνό δάσος, κυρίως από βελανιδιές.

Καθώς τα υπερκόσμια φαινόμενα που προκλήθηκαν από την ισχυρότατη έκρηξη του ηφαιστείου στη νήσο Στρογγύλη ήταν σε εξέλιξη, οι τρομοκρατημένοι Μινωίτες εκλιπαρούσαν τον Δία στο Δικταίο Άνδρο να τους βοηθήσει.  Εκτιμάτε ότι το τσουνάμι που δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου είχε ύψος 30 μέτρων. Υπολογίζεται ότι χτύπησε σε μισή ώρα μετά την έκρηξη την βόρεια Κρήτη, σπέρνοντας τρόμο και ολοκληρώνοντας την καταστροφή που είχε προηγηθεί από τους ισχυρούς σεισμούς με τους υποχθόνιους ήχους.

Το θαύμα του Δικταίου Δία

Και τότε ο Δικταίος Δίας έκανε ένα υπερκόσμιο θαύμα, δίνοντας ελπίδα ζωής στους τρομοκρατημένους Μινωίτες. Μπροστά στα έκπληκτα μάτια των προσκυνητών, έλαβε χώρα ένα μοναδικό φαινόμενο, ένα θαύμα, που μόνο ο πατέρας των Θεών και του Μίνωα, ο Δικταίος Δίας μπορούσε να πραγματοποιήσει. Το νερό της λίμνης του Οροπεδίου, άρχισε να εξαφανίζεται μέσα στη γη στα δυτικά, προς την περιοχή του χώνου. Οι καταβόθρες που δημιουργήθηκαν από τους ισχυρούς σεισμούς, οδήγησαν υπογείως τα νερά της λίμνης έξω από το ιερό Οροπέδιο.

Στην περιοχή που ήταν η λίμνη εμφανίστηκε ένας έφορος κάμπος με χώμα πλούσιο από φερτά υλικά και ιζήματα που με την πάροδο των αιώνων είχαν κατακαθίσει στον πυθμένα της. Οι Μινωίτες ευγνωμονώντας τον Δικταίο Δία, εγκαταστάθηκαν στο Οροπέδιο σε κτηριακές εγκαταστάσεις μεγαλύτερες από αυτές της Κνωσού που οικοδόμησαν κοντά στο Δικταίο Άνδρο.

Ήταν κοντά στην σημερινή περιοχή του χωριού Πλάτη, όπως πρόσφατα ανέδειξε η αρχαιολογική σκαπάνη. Υπό την σκιά του ιερού Δικταίου Άνδρου ένοιωθαν ασφάλεια, αφού ο ίδιος ο Δικταίος Δίας τους υπέδειξε με το θαύμα της απόσυρσης των υδάτων, ότι μετά την καταστροφή στη νήσο Στρογγύλη και στις βόρειες ακτές της Κρήτης, η ζωή συνεχίζεται στο Οροπέδιο. Έτσι, λοιπόν, η έκρηξη του ηφαιστείου της Στρογγύλης οδήγησε τους Μινωίτες μακριά από τις βόρειες ακτές του νησιού προς το Οροπέδιο του Λασιθίου. Οι Μινωικοί οικισμοί στην Πλάτη, στη Σπάθα και στο Καρφί είναι μία απόδειξη της μετακίνησης του Μινωικού πληθυσμού.

Για την ιστορία, την αποστράγγιση της λίμνης του Οροπεδίου συνέχισαν πολλούς αιώνες αργότερα οι Ρωμαίοι και την ολοκλήρωσαν οι Ενετοί με την κατασκευή ολοκληρωμένου αποστραγγιστικού δικτύου με τις λίνεες ή βάγγες που κατασκεύασαν και υπάρχουν μέχρι και σήμερα.

Συγκριτική μελέτη DNA που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Washington του Σιάτλ, αποφαίνεται ότι οι Μινωίτες ήταν ευρωπαϊκής καταγωγής και αξιοσημείωτο είναι ότι «η γενετική σήμερα δίνει απαντήσεις με την εγκυρότητα των μαθηματικών και η γενετική ανάλυση μας έδειξε ότι οι σημερινοί κάτοικοι του οροπεδίου στο Λασίθι είναι οι κοντινότεροι απόγονοι των Μινωιτών». (τovima.gr. 18/05/2013).