Στην οδό του σχεδίου Ανάν – Η διαρκής νόθευση της λαϊκής βούλησης

Πολλοί και διαχρονικά μιλούν εκ μέρους των πολιτών για να υποστηρίξουν μια πολιτική, να προωθήσουν θέσεις και επιδιώξεις. Επί της ουσίας δεν τους εκφράζουν. Βασικό κριτήριο είναι οι επιλογές των πολιτών στις εκλογές. Κάθε τέσσερα, πέντε χρόνια. Αυτό αποτελεί υπεραπλουστευμένη προσέγγιση γιατί όσα προεκλογικά εξαγγέλλονται ενίοτε δεν τηρούνται, ενώ προκύπτουν και νέα δεδομένα.

Στο Κυπριακό, για παράδειγμα, οι πολίτες στη μια φορά που κλήθηκαν να τοποθετηθούν ήταν ξεκάθαροι. Στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004 αποφάνθηκαν για το σχέδιο Ανάν, για τη μορφή της λύσης που τέθηκε ενώπιον τους. Αμέσως μετά, επιχειρήθηκε να υποβαθμιστεί η συντριπτική τοποθέτηση των πολιτών. Να ερμηνευθεί, όπως βόλευε τους πολιτικούς χειρισμούς.

Μεταβιβάσθηκε το βάρος των αποφάσεων στους πολίτες και στη συνέχεια υπήρξε μια συστηματική προσπάθεια νόθευσης του αποτελέσματος. Γι’ αυτό και ακούγαμε συνεχώς απόψεις και απόλυτες τοποθετήσεις, όπως «δεν είναι τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία που απέρριψαν οι πολίτες αλλά το συγκεκριμένο σχέδιο». Και από πού προκύπτει αυτός ο ισχυρισμός; Το σχέδιο Ανάν ήταν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο λύσης στη βάση του συγκεκριμένου μοντέλου και απορρίφθηκε.

Κανείς στη συνέχεια δεν διερωτήθηκε τι θέλουν οι πολίτες. Τους βόλευε, έκρυβε τα φοβικά τους σύνδρομα, να συνεχίσουν την πεπατημένη. Να βελτιώσουν το σχέδιο που απορρίφθηκε συντριπτικά, να συζητούν τις πλείστες πρόνοιές του. Δεν λαμβανόταν υπόψη το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Η λαϊκή κυριαρχία καταπατήθηκε και μπήκε στο συρτάρι. Ασφαλώς και δεν ήταν ενιαία η αντίληψη, η προσέγγιση όσων απέρριψαν το σχέδιο. Όμως, δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα.

Τότε οι πολίτες έδωσαν μεγάλη ευκαιρία, άναψαν πράσινο φως για αλλαγή πλεύσης αλλά δεν αξιοποιήθηκε ποσώς. Ούτε να κρυφτούν πίσω από το αποτέλεσμα δεν κατάφεραν. Όλα αυτά αναφέρονται όχι για την ιστορία, αλλά επειδή το Κυπριακό έχει φθάσει σήμερα σε κομβικό σημείο. Όχι, δεν είμαστε μπροστά σε μια ακόμη «τελευταία ευκαιρία». Είναι, όμως, προφανές πως το υπό συζήτηση μοντέλο έχει φθάσει στα όρια του.

Κάθε συνέχιση της συζήτησης στο ίδιο μοντέλο ενισχύεται το δυσανάγνωστο, μη λειτουργικό του περιεχόμενο. Οι διαπραγματεύσεις διαχρονικά οδήγησαν στη διαμόρφωση ενός πλαισίου με έντονα διαχωριστικά στοιχεία και δυσλειτουργικότητα. Από τον τρόπο λήψης αποφάσεων, τους μηχανισμούς διαιτησίας μέχρι τα δικαιώματα των πολιτών: Από απλά δημοκρατικά δικαιώματα μέχρι τα δικαιώματα στην περιουσία και την εγκατάσταση.

Η Κύπρος σε νέες περιπέτειες

Είναι σαφές πως εάν καταλήξουμε σε συμφωνία με βάση τα όσα σήμερα συζητούνται και που είναι στη βάση του σχεδίου Ανάν, τότε θα οδηγηθεί η Κύπρος σε νέες περιπέτειες. Κάποιοι παραπέμπουν στη βαλκανοποίηση της Κύπρου, υπενθυμίζοντας κυρίως στα όσα διαδραματίσθηκαν στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Αυτό, μάλλον, υπερβολικό φαντάζει. Δεν είναι, όμως, υπερβολή να αναφερθεί πως δεν θα λειτουργήσει το υπό συζήτηση μόρφωμα.

Επειδή φαίνεται να αναπτύσσεται ένας προβληματισμός για το τι μέλλει γενέσθαι, είναι χρήσιμο, απαραίτητο, να μην υποβαθμιστεί η βούληση των πολιτών. Οφείλουν οι διαχειριστές του Κυπριακού να αφουγκραστούν τη θέληση των πολιτών και να κινηθούν στη βάση αυτή. Απλά και χωρίς κινδυνολογίες, του τύπου πως εάν σκεφτούμε οτιδήποτε άλλο πλην της πεπατημένης θα μας πατήσει η διεθνής κοινότητα.

Το σίγουρο είναι πως η λεγόμενη διεθνής κοινότητα δεν αγχώνεται για το περιεχόμενο μιας συμφωνίας στην Κύπρο, αλλά θα ήθελε μια λειτουργική λύση. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι το εξής: θέλουμε λύση λειτουργική, δημοκρατική, ευρωπαϊκή, κυπριακή (και όχι τουρκική) με εφαρμογή των δικαιωμάτων που ισχύουν σε κανονικές χώρες, ή μια συμφωνία θνησιγενή, δυσλειτουργική, που θα διαιωνίζει τον διαχωρισμό και τον εθνικισμό;

Μπορούμε να κουβεντιάσουμε και να βρούμε το δρόμο. Οφείλουν οι διαχειριστές του Κυπριακού να κινηθούν με βάση αυτά που θέλει η κοινωνία και όχι η διεθνής κοινότητα, η ξεδοντιασμένη Βρετανία, το καθεστώς Ερντογάν και οι ελίτ στις ελεύθερες περιοχές και στα κατεχόμενα.