Signum: Ένα εργαστήριο όσμωσης στην εποχή της μετα-αλήθειας

Στην εποχή της απόλυτης κατίσχυσης της τεχνικής και της τεχνοκρατίας έναντι της καθαρής σκέψης, στην εποχή της μεταδημοκρατίας, της μετα-αλήθειας, του διωγμού των κλασικών σπουδών από τον πολιτικό καθωσπρεπισμό, αλλά και της επερχόμενης singularity της τεχνητής νοημοσύνης, κάθε απόπειρα διάσωσης του πνεύματος ή έστω αναζήτησης της σύμπραξης των ανθρωπιστικών και των θετικών επιστημών είναι αν μη τι άλλο παρήγορη.

Η επανέκδοση της θρυλικής Επιστημονικής Επιθεώρησης “Signum” για τις Ανθρωπιστικές, Κοινωνικές, Περιβαλλοντικές και Πολιτιστικές Επιστήμες από τον Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου (ΑΚΕΔ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) δεν αποτελεί μια ακόμη απόπειρα αναστοχασμού για τις επιπτώσεις της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή αλλά λειτουργεί – όπως σαφώς προκύπτει από τη θεματολογία των διπλών τευχών του 2021 και 2022 – ότι πρόκειται για ένα εργαστήριο όσμωσης των ανθρωπιστικών και των θετικών επιστημών.

Παράδειγμα, οι μελέτες “Ηθικές παράμετροι στο πρόγραμμα σπουδών ενός μηχανικού: Μια εμπειρική μελέτη” των Αλέξανδρου Χριστοδούλου και Σπυρίδωνα Στέλιου ή “Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση για την Αειφορία στην Ανθρωπόκαινο εποχή. Προσεγγίζοντας την πρόκληση μέσα από μια μετα-ανθρωπιστική και νέο-ματεριαλιστική οπτική” των Μαρία Δασκολιά και Ματρώνα Παππά.

Το εγχείρημα της έκδοσης και της διεύθυνσης της ετήσιας αυτή Επιθεώρησης έχει αναλάβει ο Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού ΑΚΕΔ της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών (ΣΕΜΦΕ) του ΕΜΠ, Κώστας Θεολόγου, με αρχισυντάκτη τον υποψήφια Δρ. ΣΕΡΜΦΕ Δημήτρη Καρακούλα και την στήριξη του Διονύση Βαλεριάνου της Ελληνοεκδοτικής.

Το “Signum” πρωτοεκδόθηκε από τον αείμνηστο καθηγητή Φιλοσοφίας του ΕΜΠ Δημήτρη Νιάνια που το διηύθυνε την περίοδο 1974-1983 και παρέδωσε 22 τεύχη. Τον Ιούνιο του 1991 υπήρξε μία επανέκδοση ως “Signum Novum”, ενώ η δεύτερη περίοδός του, ως “Εξαμηνιαία Επιθεώρηση για τις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες”, ξεκίνησε το 2011 (Τεύχος 1/2011, Τεύχος 2,3/2016) και από το 2021 έγινε ετήσια διπλή έκδοση υπό τον Θεολόγου. Όλα τα τεύχη έχουν ψηφιοποιηθεί και είναι διαθέσιμα στην επισυναπτόμενη διεύθυνση.

Η σημασία της έκδοσης του “Signum”

Το περιοδικό “Signum” αντλεί ουσιαστικά τα θέματά του από τα πεδία όλων των αντικειμένων που θεραπεύονται στο πλαίσιο ενός ευρέου φάσματος, από τη Φιλοσοφία, την Κοινωνιολογία, την Ιστορία της Επιστήμης και της Τεχνολογίας και του Πολιτισμού, τον Αστικό Χώρο, την Αρχιτεκτονική, τη Θεωρητική και Εφαρμοσμένη Οικονομία, την Οικολογία και το Περιβάλλον, την Τέχνη και την Αισθητική, το Δίκαιο, τη Φιλοσοφία της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, την Πολιτική Επιστήμη, τη Στατιστική, την Εκπαίδευση κ.ά. Κοντολογίς, απευθύνεται σε ερευνητές, συγγραφείς, σπουδαστές, μελετητές και ερευνητές των παραπάνω περιοχών ενώ μένει ανοικτό σε πλούσιες γονιμοποιήσεις.

Τα δύο τεύχη παρουσιάστηκαν στο βιβλιοπωλείο της “Ελληνοεκδοτικής” στις 13 Δεκεμβρίου 2022 από τους Φωτεινή Βάκη, Καθηγήτρια Ιστορίας της Φιλοσοφίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κώστα Κουκουζέλη, Καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, και Βασιλική Τσακίρη, Διδάσκουσα Φιλοσοφίας στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπίστημιο (ΕΑΠ).

Η Βασιλική Τσακίρη επεσήμανε την συμβολή του περιοδικού στην πρόκληση διαλόγου μεταξύ της φιλοσοφίας και της κοινωνιολογίας με τις τεχνοκρατικές επιστήμες, ο Κώστας Κουζέλης ανέλυσε δύο μελέτες για τη διαχείριση του HIV και τα διδάγματα που αντλήθηκαν για αυτή του Covid-19 και για την “Εποχή των Μαθηματικών” αναδεικνύοντας το ρόλο της διεπιστημονικότητας, ενώ η Φωτεινή Βάκη απέδειξε πως το “Signum” δεν αποτελεί ούτε συμπίλημα, ούτε παρατακτική παράθεση άσχετων μεταξύ τους θεμάτων, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της μελέτης “Μαθηματικά: Ανακάλυψη ή εφεύρεση”.

Αναμφίβολα, η έκδοση του “Signum” είναι καταλυτικής σημασίας αυτή την περίοδο του ακραίου σχετικισμού και της εξαντλητικής κατάχρησης της αθέμιτης λογικής, καθώς διαφαίνεται πως επίκεινται δομικές αλλαγές στην ελληνική αγορά με την έλευση των πολυεθνικών data centers και των συχνά αλόγιστων εφαρμογών της “πράσινης οικονομίας”, η διαχείριση των οποίων πρέπει να περάσει από κρησάρα των ανθρωπιστικών θεωρήσεων, έτσι ώστε να μην οδηγηθούμε στην περαιτέρω αλλοτρίωση της πολιτικής και του δημοσίου συμφέροντος…