Η μάχη του Σαντεπού – Ο εξευτελισμός των Ρώσων από τους Ιάπωνες

Η μάχη του Σαντεπού ήταν μια από τις σημαντικότερες μάχες του πολέμου Ρωσίας- Ιαπωνίας (1904-05) που δόθηκε στη Μαντζουρία, στο ομώνυμο χωριό κοντά στο Μούκντεν. Μετά την μεγάλη μάχη του Σάχο όπου οι Ρώσοι υπέστησαν τακτική ήττα από τους λιγότερους Ιάπωνες, οι δύο στρατοί αναπτύχθηκαν ο ένας απέναντι στο άλλο επί εκτεταμένου μετώπου.

Οι Ιάπωνες είχαν αναπτύξει την 1η, 2η και 4η Στρατιά απέναντι από το Μούκντεν μη αναμένοντας νέα σύγκρουση καθώς είχε έρθει πια ο ιδιαίτερα βαρύς μαντζουριανός χειμώνας. Οι Ρώσοι εκμεταλλεύτηκαν την ανάπαυλα για να μεταφέρουν επιπλέον δυνάμεις στην περιοχή. Αλλά και οι Ιάπωνες, μετά την πτώση του Πορτ Άρθουρ στις 2 Ιανουαρίου 1905, είχαν επίσης διαθέσιμη την 3η Στρατιά.

Η πτώση του Πορτ Άρθουρ ανησύχησε ιδιαίτερα τον Ρώσο αρχιστράτηγο στρατηγό Αλεξέι Κουροπάτκιν, ο οποίος αποφάσισε πως όφειλε να επιτεθεί στο εκτεθειμένο ιαπωνικό αριστερό πλευρό με την προοπτική να εξαπολύσει, σε δεύτερο χρόνο, γενική αντεπίθεση πριν επέμβει και η ιαπωνική 3η Στρατιά.

Οι Ρώσοι είχαν αναπτύξει στο δεξιό πλευρό τους τη 2η Μαντζουριανή Στρατιά (2η ΜΣ) υπό τον σουηδικής-φινλανδικής καταγωγής στρατηγό Όσκαρ Γκρίπενμπεργκ. Η στρατιά διέθετε το 8ο Σώμα Στρατού (ΣΣ), το 1ο Σιβηριανό Σώμα Στρατού (ΣΣΣ) και επιπλέον δύο ανεξάρτητες Μεραρχίες Πεζικού και σημαντικές δυνάμεις ιππικού.

Το πρώτο σφάλμα

Ο διοικητής της 2ης Μεραρχίας Πεζικού δεν ήταν πάντως αισιόδοξος για την έκβαση της αντεπίθεσης γενικώς και για τον ρόλο της στρατιάς του, ειδικότερα. Συμφώνησε με το σχέδιο του αρχιστρατήγου μόνο όταν απαίτησε και πέτυχε η επίθεση της στρατιάς του να εκτελεστεί σε συντονισμό με τις άλλες ρωσικές στρατιές.

Πάντως η ασφάλεια των πληροφοριών δεν ήταν το δυνατό χαρτί των Ρώσων και έτσι το σχέδιο της επίθεσης, το οποίο πιστώθηκε στον Γκρίπενγμπεργκ, διέρρευσε και παρουσιάστηκε στις σελίδες της πρώτης σε κυκλοφορία γαλλικής εφημερίδας στο Παρίσι και από εκεί σε όλον τον κόσμο! Φυσικά οι Ιάπωνες προετοιμάστηκαν όσο καλύτερα μπορούσαν.

Το δεύτερο σφάλμα

Σα να μην έφτανε αυτό ο Κουροπάτκιν διέπραξε και ένα δεύτερο λάθος διατάσσοντας ένα σώμα ιππικού του, υπό τον στρατηγό Μιστένκο, να καταλάβει τον στρατηγικής σημασίας σιδηροδρομικό σταθμό στο χωριό Νιουσάνγκ, που οι Ιάπωνες είχαν μετατρέψει σε βάση ανεφοδιασμού τους. Όμως ο χειμώνας στην Μαντζουρία δεν είναι η κατάλληλη εποχή για κινήσεις μαζών ιππικού, ειδικά αν δεν έχει φροντίσει κανείς για τον ανεφοδιασμό του.

Έτσι το ρωσικό ιππικό χρειάστηκε έξι ημέρες για να φτάσει στον στόχο του. Όταν δε έφτασε οι Ιάπωνες, που παρακολουθούσαν, πλέον, τις κινήσεις τους, είχαν ενισχύσει τα στρατεύματά τους εκεί με αποτέλεσμα τρεις ρωσικές επιθέσεις να καταλήξουν σε αποτυχία. Το ταλαίπωρο ρωσικό ιππικό πήρε τον δρόμο της επιστροφής, κινούμενο άλλες έξι ημέρες μέσα στη βαρυχειμωνιά.

Μια σειρά μοιραίων λαθών

Απτόητος ο Κουροπάτκιν, χωρίς καν να αλλάξει σχέδιο, στις 19 Ιανουαρίου διέταξε την 2η ΜΣ να επιτεθεί. Η στρατιά έριξε στη μάχη 75.000 άνδρες. Απέναντί της βρισκόταν η ιαπωνική 2η Στρατιά υπό τον στρατηγό Γισουκάτα Όκου, με 40.000 άνδρες. Ο Όκου είχε τη φήμη ενός άριστου τακτικού χειριστή, αλλά και του μοναχικού λύκου που δρούσε αυτόνομα αποφεύγοντας τις πολλές επαφές με τα ανώτερα κλιμάκια.

Η 2η ΜΣ ξεκίνησε την επίθεση στις 25 Ιανουαρίου 1905. Το 1ο ΣΣΣ επιτέθηκα στο χωριό Χέικουταϊ, το οποίο κατέλαβε μεν, με σοβαρές απώλειες δε. Η ρωσική 14η Μεραρχία Πεζικού που όφειλε να καταλάβει το χωριό Σαντεπού, δεν κατάφερε να συντονίσει τις κινήσεις της με το 1ο ΣΣΣ και τελικά επιτέθηκε με μια ημέρα καθυστέρηση (!) στις 26 Ιανουαρίου. Το χειρότερο δε ήταν ότι δεν επιτέθηκε καν στο χωριό Σαντεπού, αλλά στο διπλανό χωριό Πάοταϊτσού όπου ήταν ανεπτυγμένη ολόκληρη η ιαπωνική 5η Μεραρχία Πεζικού.

Κατά συνέπεια η ρωσική 14η Μεραρχία Πεζικού υπέστη τρομακτικές απώλειες. Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα ο Γκρίπενμπεργκ έστειλε μήνυμα στον Κουροπάτκιν ότι το Σαντεπού είχε καταληφθεί! Παράλληλα, προφανώς μη έχοντας γνώση της κατάστασης, διέταξε τους άνδρες του να αναπαυθούν την 27η Ιανουαρίου.

Όμως η περιοχή που όρισε ως τόπος ανάπαυσης και ανασυγκρότησης δεν είχε καταληφθεί, αλλά κρατείτο από τους Ιάπωνες. Έτσι ο επικεφαλής του 1ου ΣΣΣ, μη μπορώντας να κάνει κάτι άλλο, διέταξε… επίθεση! Η επίθεση απλώς προσέθεσε άλλες 6.000 απώλειες στην άμοιρη 2η Μεραρχία Πεζικού.

Μόνο στις 28 Ιανουαρίου ο Γκρίπενμπεργκ κατάλαβε ότι το Σεντεπού δεν είχε καταληφθεί και αντίθετα “έκοβε” στη μέση το μέτωπο της στρατιάς του. Έτσι αποφάσισε να συνεχίσει την επίθεση. Τότε όμως ήταν η σειρά του Κουροπάτκιν να κάνει ένα ακόμα λάθος διατάσσοντας παύση της επίθεσης και υποχώρηση, παρά το γεγονός ότι οι ρωσικές δυνάμεις υπερείχαν αριθμητικά, ακόμα, παρά τις απώλειες.

Οδυνηρές απώλειες 

Στο μεταξύ ο διοικητής του 1ου ΣΣΣ στρατηγός Στάκελμπεργκ, αγνοώντας τις διαταγές των ανωτέρων του, επιτέθηκε στο Σεντεπού, υποστηριζόμενος από το ιππικό και κατάφερε να κυριεύσει τμήμα του χωριού. Τότε ο Κουροπάτκιν, αντί να εκμεταλλευτεί την “αγία” (κατά τον Γκουντέριαν) ανυπακοή του υφισταμένου του, του αφαίρεσε τη διοίκηση… Μοιραία η 2η Μεραρχία Πεζικού άρχισε να υποχωρεί. Οι Ιάπωνες όμως αμέσως αντεπιτέθηκαν και ανέκτησαν όλο το χαμένο έδαφος.

Ο Γκρίπενμπεργκ απαλλάχθηκε από τη διοίκησή του από τον Κουροπάτκιν. Επιστρέφοντας όμως στη Ρωσία έδωσε συνέντευξη στην οποία χρέωνε στον Κουροπάτκιν την ήττα. Αυτή την τακτική συνέχισε για καιρό. Ο Στάκελμπεργκ κατηγορήθηκε επίσημα για ανυπακοή από τον Κουροπάτκιν, αλλά αντί να τιμωρηθεί… παρασημοφορήθηκε.

Η παλινωδίες είχαν στοιχίσει ακριβά σε ρωσικό αίμα. Η 2η Μεραρχία Πεζικού έχει απώλειες τουλάχιστον 12.000 σε νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους – άλλες πηγές κάνουν λόγο για 20.000 απώλειες. Οι Ιάπωνες είχαν 2.000 νεκρούς και 9.000 τραυματίες. Η ήττα στον πόλεμο Ρωσίας-Ιαπωνίας είχε σοβαρή επίδραση στο ηθικό του ρωσικού στρατού και λαού. Οι στρατιώτες δεν κατάλαβαν ποτέ γιατί διατάχθηκαν να υποχωρήσουν ενώ νικούσαν και αντελήφθησαν την απόλυτη ανικανότητα των ηγετών τους.