Τι είδα στην Αυστραλία των νέων καιρών

Είχα πολλά χρόνια, περισσότερα από δέκα, να επισκεφθώ την Αυστραλία. Βρέθηκα εκεί πρόσφατα προσκεκλημένος από τους Εργατικούς (Ελληνικούς) Συνδέσμους “Δημόκριτος” της Μελβούρνης, “Άτλας” του Σύδνεϋ, και την Ελληνική Κοινότητα της Αδελαίδας. Η χρονική απόσταση, ανάμεσα στις δύο επισκέψεις μου στην αχανή αυτή ήπειρο-χώρα των επτά εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, μου επέτρεψε να κάνω μερικές συγκρίσεις, μερικές σκέψεις αν προτιμάτε, για την κατάσταση στην χώρα αυτή, αλλά και για τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες του κόσμου – όπως αυτές φαίνονται από τους αντίποδες του δυτικού μας κόσμου.

Η πρώτη εντύπωση αφορούσε το ίδιο το ταξίδι. Με πρώτο σταθμό το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης ήδη ο “εκτός Ευρώπης κόσμος” έδειχνε κάτι από τις διαστάσεις του και το μέγεθός του. Δεν ήταν τόσο το φαραωνικό μέγεθος του αεροδρομίου που εντυπωσίαζε – παρά την εμπειρία μου σε ταξίδια κατάφερα να χαθώ, αμήχανος, σε αυτό. Σε αυτό είχες την αίσθηση ενός παγκόσμιου κόμβου στις αεροπορικές συνδέσεις ανάμεσα σε όλες τις ηπείρους της γης. Έδρα μιας ραγδαία αναπτυσσόμενης επιχείρησης αεροπορικών υπηρεσιών, της TurkishAirlines των 331 αεροσκαφών – χωρίς να υπολογίσουμε τις θυγατρικές της, το αεροδρόμιο ήταν καθόλα αντάξιο της μεγαλύτερης πόλης της Ευρώπης – μιλώ όντως για την Κωνσταντινούπολη.

Στα αεροπορικά ταξίδια ό,τι διαφεύγει από τους γείτονες Τούρκους, βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο άλλων μουσουλμανικών κρατών. Οι αεροπορικές εταιρείες του Κόλπου – Qatar, Etihad, Emirates κλπ – ανακάμπτουν εντυπωσιακά από την κρίση της πανδημίας, αποκτώντας μονοπωλιακό σχεδόν μερίδιο στις αεροπορικές μεταφορές. Τίποτε συγκρίσιμο πλέον με τις αντίστοιχες εταιρείες του δυτικού κόσμου.

Όσο δε και να μας ξενίζει η επίμονη αναφορά στην κατεύθυνση και την απόσταση της Μέκκα – στην διάρκεια των πολύωρων πτήσεων – πρέπει να παραδεχτούμε ότι αυτές είναι οι αξίες του νέου κόσμου και οι “δυτικοί” θα πρέπει να μάθουν να ζουν με αυτές. Αναλογίζομαι ότι, για πολλούς αιώνες η χριστιανική Ευρώπη προσπάθησε – χωρίς επιτυχία – να συντρίψει το δυσάρεστο για αυτήν μουσουλμανικό της περίβλημα. Μήπως, λέω μήπως, ήρθε ο καιρός το τελευταίο αυτό να συνθλίψει την περίκλειστη Ευρώπη;

Μήπως, κάτω από αυτήν την εκτίμηση ο πόλεμος στην Ουκρανία, που θα ανοίξει ίσως -σε περίπτωση θριάμβου του Ζελένσκι- τις πύλες της ανατολής διαμέσου της Μόσχας είναι μια υπαρξιακή ανάγκη – ή μια έσχατη απελπισμένη απόπειρα – για τους παλαιούς ηγεμονεύοντες την οικουμένη Ευρωπαίους. Τους άρχοντες φυσικά υπονοώ, τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό στις τρέχουσες ημέρες, οι πολλοί δεν παίζουν – ακόμα – στην γεωπολιτική σκακιέρα…

Κυρίαρχο το “Made in China”

Οι πρώτες βόλτες και ξεναγήσεις στην Αυστραλία – ευχαριστώ για αυτές τους φιλόξενους εκεί συμπατριώτες – ήρθαν να προσθέσουν σκέψεις στα προηγούμενα. Το φαινόμενο που εύκολα πλέον παρατηρεί κανείς μπορεί να εκφραστεί με μία λέξη: “ασιανοποίηση”. Θα είμασταν ίσως πιο ακριβείς εάν αντικαθιστούσαμε τον παραπάνω όρο με τον αντίστοιχο της “κινεζοποίησης”, θα περιορίζαμε όμως έτσι την έκταση του φαινομένου. Πραγματικά η Κίνα κατέχει δεσπόζουσα θέση στην διαδικασία αυτή. Πρώτον για οικονομικούς λόγους.

Η Αυστραλία – όπως και ο δυτικός κόσμος – έχει απεμπολήσει τις ιστορικές της επιδόσεις στην παραγωγή αγαθών. Το “Made in China“, είναι πλέον το σήμα κατατεθέν της κατανάλωσης στις αυστραλιανές πόλεις. Όλες οι μεγάλες παραγωγικές μονάδες της χώρας έχουν κλείσει και έχουν μεταφέρει το παραγωγικό τους τμήμα στις γύρω ασιατικές χώρες – στην Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, την Ταϋλάνδη, το Βιετνάμ κλπ.

Η βάναυση – δια της ασφυξίας – θανάτωση της μεγαλύτερης χημικής βιομηχανίας της Ευρώπης, της BASFστην Γερμανία (εργαζόταν με βάση τις ρωσικές πηγές ενέργειας και πρώτων υλών), είχε στην Αυστραλία πλήθος προηγούμενα. Ταυτόχρονα, η χώρα έχει μεταβληθεί σε απέραντο μεταλλείο, πηγή πρώτων υλών για την κινέζικη βιομηχανία. Τα καταναλωτικά αγαθά προέρχονται σε σημαντικό ποσοστό από την Κίνα – ακόμα και τα αναμνηστικά καλλιτεχνήματα των Aboriginies (των ιθαγενών της Αυστραλίας) έχουν κινεζική προέλευση!

Παντού οι Κινέζοι

Οι πυκνές οικονομικές σχέσεις δεν αποκαλύπτουν όλο το σκηνικό. Είναι πολύ δύσκολο να αποτιμήσει κανείς με συγκεκριμένους αριθμούς ετούτο το πλέγμα της προοδευτικής διείσδυσης Ασιατών στην Αυστραλία. Με πρωταγωνιστές τους Κινέζους, από την Ταϊβάν, την Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ, την ίδια την Κίνα, και κομπάρσους Βιετναμέζους, Μαλαισιανούς, Ινδονήσιους, Φιλιππινέζους και Ιάπωνες, χρόνο τον χρόνο πολλαπλασιάζονται στην Αυστραλία οι “εστίες” ασιατικής παρουσίας.

Η διαδικασία βασίζεται σε μια “συνταγή” μετανάστευσης που δεν εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση της Αυστραλίας. Οι πρώτες αφίξεις με τουριστική ή φοιτητική βίζα δημιουργούν θύλακες φθηνού – και ειδικευμένου – μαύρου εργατικού δυναμικού. Στις βιοτεχνίες, στις μικρές “οικογενειακές” μονάδες εστίασης ή “φιλοξενίας”, το αφεντικό παραμένει Αυστραλός, ή Ιταλός, ή Έλληνας, ενώ οι εργαζόμενοι προοδευτικά είναι αποκλειστικά Ασιάτες.

Το επόμενο κεφάλαιο περιλαμβάνει την εξαγορά αυτών των επιχειρήσεων από Κινέζους κυρίως επιχειρηματίες και η δια του ανταγωνισμού εκτόπιση των αντίστοιχων δραστηριοτήτων σε μια σεβαστή ακτίνα. Προοδευτικά ολόκληρες ζώνες του αστικού ιστού μετατρέπονται σε Chinatown, εκτοπίζοντας τους εκεί εγκατεστημένους – σε παλαιότερες εποχές – μετανάστες, Έλληνες και Ιταλούς βασικά.

Η “κυριαρχία” πάνω σε ζώνες του αστικού ιστού επιτρέπει την διεύρυνση των οικονομικών δραστηριοτήτων. Πρώτα με την εγκατάσταση εργαστηρίων και βιοτεχνιών, δεύτερο με το “εμπόριο ύπνου”, την εκμετάλλευση των νεοφερμένων που ψάχνουν εναγώνια για μια τρύπα να στεγαστούν. Το ένα στάδιο δε, οδηγεί στο επόμενο. Πολυκατοικίες έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους σε υποβαθμισμένες ζώνες των πόλεων, με ιδιοκτήτες Ασιάτες.

Εκεί θα στεγαστούν, με το αζημίωτο για τους ιδιοκτήτες, οι νέες στρατιές φτηνών εργαζόμενων που έρχονται πλέον με οργανωμένο τρόπο από τις μακρινές πατρίδες τους για να ενταχθούν με τη σειρά τους στο φθηνό εργατικό δυναμικό των πόλεων. Ο Αυστραλιανός καπιταλισμός επωφελείται μεν από ετούτη την προσφορά φθηνής εργασίας, ενοχλείται δε όταν, όλο και περισσότερο, οι αφίξεις αυτές αλλάζουν τις εσωτερικές ισορροπίες του καπιταλισμού προς όφελος των Ασιατών επιχειρηματικών και επιχειρήσεων.

Ανοχή στους Ινδούς μετανάστες

Η επίσημη πολιτική των κυβερνήσεων της Καμπέρα ευνοεί την αύξηση του πληθυσμού της χώρας και του μεγέθους των πόλεων – ήδη μεγάλες σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό. Σε 26 εκατομμύρια πληθυσμό δύο πόλεις, η Μελβούρνη και το Σύδνεϋ, υπερβαίνουν η κάθε μία τα πέντε εκατομμύρια κατοίκους ενώ, άλλες δύο πόλεις, το Περθ και το Brisbane είναι πάνω από τα δύο εκατομμύρια. Παλαιότερα κυβερνητικά σχέδια έκαναν λόγο για στόχο στα 60 εκατομμύρια κατοίκους. Σήμερα ο στόχος αυτός φαίνεται πολιτικά επισφαλής.

Η Ευρώπη και η βόρεια Αμερική, από τις οποίες θα επιθυμούσαν οι πολιτικοί της Καμπέρα να αντλήσουν νέους πληθυσμούς, δεν είναι πλέον εξαγωγείς ανθρώπων, είναι εισαγωγείς. Από δε τους υπάρχοντες εξαγωγείς ουδείς είναι επιθυμητός. Η υποδοχή ανθρώπων από την Αφρική θα περιέπλεκε το ζήτημα των πολιτιστικών ισορροπιών στην Αυστραλία, ενώ το πλεόνασμα πληθυσμών από τις γειτονικές χώρες – Ινδονησία, Βιετνάμ, Μαλαισία – θα επιτάχυνε την τάση προς “ασιανοποίηση”, ακριβώς αυτό το οποίο απεύχεται η αυστραλιανή (λευκή) αστική τάξη.

Παρατηρείται μια σχετική ανοχή προς νέες πηγές μεταναστών, την Ινδία, λόγου χάρη, ή τις αραβικές χώρες. Πρόκειται για μια ειρωνεία της ιστορίας: Δεν έχει κλείσει ένας αιώνας από τις εποχές που το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό καταδίωκε, αιχμαλώτιζε ή και κτυπούσε τα πλοία που επιχειρούσαν να μεταφέρουν Ινδούς μετανάστες στην Αυστραλία και τον Καναδά. Τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν οι κυβερνητικές επιλογές και πολιτικές ως προς την “ανάσχεση” του φαινομένου της “ασιανοποίησης” δημιουργούν ένα κλίμα που, σε λιγότερο οπωσδήποτε βαθμό, μοιάζει με το αντίστοιχο στο Ισραήλ.

Όπως το δεύτερο αισθάνεται – και είναι – προπύργιο της “Δύσης” σε ένα μη δυτικό περιβάλλον, έτσι και η Αυστραλία αισθάνεται ως προπύργιο του δυτικού κόσμου – και, προφανώς, του δυτικού καπιταλισμού – σε έναν κόσμο που βρίσκεται κυριολεκτικά στους αντίποδες, περικυκλωμένο από ανερχόμενες ασιατικές δυνάμεις. Η ιδέα του προπυργίου υπαγορεύει τις στρατηγικές επιλογές της Καμπέρα. Η προσήλωση στον εκάστοτε ηγεμόνα της Βρετανίας, βασίλισσα ή βασιλέα και η άρνηση πλήρους αποδέσμευσης από το αποικιακό παρελθόν, αποτελούν ένα είδος εξορκισμού της “ασιανοποίησης” μέσα από την επίκληση μιας εποχής, όπου οι ευρωπαϊκές μητροπόλεις, ιδιαίτερα το Λονδίνο, μοίραζαν τα χαρτιά στον κόσμο.

Aboriginies και εξοπλισμοί

Η “ανακάλυψη” των Aboriginies, των ιθαγενών κατοίκων της προ του λευκού εποικισμού Αυστραλίας, είναι μια δεύτερη – ιδεολογική, ας την ορίσουμε έτσι – παράμετρος. Η σημαία των ιθαγενών ανεμίζει πλέον στην γέφυρα του Σύδνεϋ, δίπλα σε εκείνη της Αυστραλίας. Η εικόνα είναι παράξενη, αν αναλογιστούμε την μεθοδική εξόντωση των ιθαγενών στα προηγούμενα χρόνια και τις πολιτικές απομόνωσής τους και εξώθησής τους σε κάθε είδους περιθώριο. Στην παρούσα περίπτωση όμως, όπως φάνηκε με την νομοθετική αναγνώριση της “ψιλής” κυριότητας της αυστραλιανής γης από τους ιθαγενείς, η παράμετρος προστίθεται σε αμυντικά μέτρα, θεωρητικά και πρακτικά, ενάντια στην “ασιανοποίηση”. Η επίκληση των δικαιωμάτων των ιθαγενών μπορεί, εν δυνάμει, να περιορίσει τις δυνατότητες των νέων, ασιανών, εποίκων.

Η δε πολεμική κινητοποίηση της Αυστραλίας είναι μια τρίτη παράμετρος. Η παραγγελία των δώδεκα πυρηνικών υποβρυχίων στις ΗΠΑ, η προμήθεια πολεμικών όπλων από την ίδια χώρα, η ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της Αυστραλίας και η πρόθυμη πρόσδεσή της σε κάθε “δυτική” πρωτοβουλία που στρέφεται ενάντια στην Κίνα ή προσπαθεί να ποδηγετήσει τα μικρά ή μεγάλα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού, είναι μια επιπλέον κίνηση στην ίδια κατεύθυνση. Οι παράμετροι που αναφέρθηκαν νωρίτερα δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια επιτυχίας και σε αυτή την επιλογή.

Σε τελευταία ανάλυση οι ίδιες οι αντιφάσεις της αυστραλιανής πραγματικότητας την υπονομεύουν. Η μετατροπή, λόγου χάρη, της γνώσης και της πανεπιστημιακής έρευνας σε εμπόρευμα, διαμέσου των ιδιωτικοποιημένων – με υψηλά δίδακτρα – Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, ακυρώνει την κάθε δυνατότητα διατήρησης μιας τεχνολογικής υπεροχής απέναντι στην Κίνα. Το μεγάλο πλήθος των Κινέζων φοιτητών που σπουδάζει στην Αυστραλία όχι μόνο μεταφέρει πίσω στην χώρα του τεχνολογικές αιχμές που ο δυτικός κόσμος μονοπωλιακά ως σήμερα κατείχε, αλλά και, σε μεγάλο βαθμό, προωθεί την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα προς όφελος της Κίνας σε αυστραλιανό έδαφος.

Σε τελευταία ανάλυση τα δώδεκα υπερ-υποβρύχια και οι εξοπλισμοί της Αυστραλίας δεν “τρόμαξαν” ούτε τα νησιά του Σολομώντα – παραδοσιακό πεδίο επιρροής της Αυστραλίας – που στράφηκαν προς την Κίνα για την επίλυση των προβλημάτων τους. Όσο για τους Έλληνες της Αυστραλίας θα συνεχίσουμε σε επόμενο άρθρο.

---

ΥΓ. Ευχαριστώ τον φίλο δημοσιογράφο Ηλία Διακολαμπριανό, τον συνάδελφο Γιώργο Βασιλακόπουλο, καθώς και όλους τους Έλληνες της Αυστραλίας που μου έδωσαν πολλά στοιχεία στις συζητήσεις μας για την χώρα, την κοινωνία της, τους ανθρώπους της.