Ο πληθωρισμός της δεκαετίας 1970 έχει διδάγματα για το σήμερα

Είναι γεγονός ότι η εμφάνιση του πληθωρισμού αποτέλεσε μια μεγάλη οικονομική έκπληξη (για άλλη μια φορά) τόσο για την ευρωπαϊκή, όσο και για την ελληνική οικονομία. Μετά από μια μακρά περίοδο πολύ μικρού πληθωρισμού (έπειτα από την δεκαετία 1970) ή ακόμα και αποπληθωρισμού, δεν περίμενε κανείς να κάνει την εμφάνιση του ένας απειλητικός πληθωρισμός. Ο αυστηρός έλεγχος της προσφοράς χρήματος, το προηγούμενο χρονικό διάστημα και η συνεπής αντιπληθωριστική πολιτική με οποιοδήποτε κόστος, αποτελούσαν την εγγύηση της μη επανεμφάνισης του πληθωρισμού.

Γι’ αυτό η πρώτη αντίδραση των αρχών μετά την έκδηλη αμηχανία ήταν η άποψη ότι πρόκειται περί ενός παροδικού φαινομένου. Αυτή η αντίδραση αποτέλεσε το άλλοθι, αλλά και την απαραίτητη δικαιολογία για την μη λήψη μέτρων. Εφόσον η αύξηση του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή θα σταματήσει τον Δεκέμβριο, “δεν χρειάζεται να λάβουμε κάποια μέτρα”. Όσο όμως περνάει ο καιρός καταλαβαίνουμε ότι δεν πρόκειται για ένα παροδικό φαινόμενο.

Και αυτό φαίνεται να δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι αιτίες που οδήγησαν στην αύξηση των τιμών δεν είναι περιστασιακές. Σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι έκδηλες οι πολιτικές του προστατευτισμού, ιδιαίτερα μεταξύ των μεγάλων οικονομιών και αντιστροφής της παγκοσμιοποίησης και της ανεμπόδιστης κίνησης των εμπορευματικών ροών.

Επιπλέον μόλις πρόσφατα συνειδητοποιήσαμε ότι το κόστος της πράσινης μετάβασης είναι υψηλό και τα σχέδια υποκατάστασης πλημμελώς δομημένα. Οι φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας δεν φαίνεται να μπορούν να καλύψουν επαρκώς την ζήτηση για ενέργεια. Επιπρόσθετα το κόστος υποκατάστασης των παραδοσιακών καυσίμων απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, που δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν από τους κρατικούς προϋπολογισμούς.

Τότε και σήμερα

Αν ρίξουμε μια ματιά στα ΜΜΕ του ’70 θα διαπιστώσουμε ότι, όπως τότε έτσι και σήμερα, η αρχική κυρίαρχη άποψη ήταν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ πρόσκαιρο φαινόμενο και σύντομα θα επανέρχονταν οι τιμές στην πρότερη κατάσταση. Όπως τότε έτσι και σήμερα, ο πληθωρισμός πυροδοτήθηκε από την αύξηση των τιμών της ενέργειας, αλλά σε μεταγενέστερο στάδιο οι πληθωριστικές προσδοκίες ήταν αυτές που συνετέλεσαν στην επιτάχυνσή του.

Αποδείχτηκε ότι ακόμα και αν εκλείψουν οι παράγοντες της προσφοράς ή και της ζήτησης που συνετέλεσαν στην αύξηση των τιμών, η άνοδος τροφοδοτείται από τις προσδοκίες. Τέλος, όπως τότε έτσι και σήμερα πριν την εκδήλωση του πληθωρισμού είχε προηγηθεί ένα μεγάλο πρόγραμμα νομισματικής επέκτασης των Κεντρικών Τραπεζών. Βέβαια υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ότι η τότε αντιπληθωριστική πολιτική είχε περισσότερους βαθμούς ελευθερίας, μιας και το χρέος της ελληνικής οικονομίας ήταν εξαιρετικά μικρό.

Όλα τα παραπάνω είχαν σαν αποτέλεσμα ο πληθωρισμός να μην αποδειχτεί ένα παροδικό φαινόμενο. Πρέπει να σημειωθεί ότι η ελληνική οικονομία το 1972 είχε μονοψήφιο πληθωρισμό (6,6%). Όταν άρχισε να επιταχύνεται η άνοδος των τιμών το 1973 (30,7%) όλοι πίστεψαν ότι επρόκειτο για ένα εφήμερο φαινόμενο. Σύμφωνα με την ειδησιογραφία της εποχής, οι ελπίδες για εξομάλυνση των σχέσεων ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας και για την βελτίωση της διάθεσης του σείχη Γιαμανί θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μείωση των τιμών του πετρελαίου.

Δυστυχώς για εμάς ο ελληνικός πληθωρισμός ήταν επίμονος και ξαναέγινε μονοψήφιος μετά από είκοσι δύο χρόνια το 1995 (7,9%) και αυτή η μείωση έγινε με μεγάλο κόστος για την οικονομία. Το 1987 χρειάστηκε να επιστρατευτεί, μεταξύ των άλλων, η πολιτική της “σκληρής δραχμής” που είχε σαν αποτέλεσμα την μεγάλη ελλειμματικότητα του εξωτερικού ισοζυγίου, την μείωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και την διόγκωση του τομέα της παραγωγής των μη εμπορεύσιμων αγαθών, δηλαδή των υπηρεσιών.

Εφόσον υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος ομοιοτήτων θα ήταν χρήσιμη μια αναδρομή στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν των δεκαετιών του 1970 και του 1980, προκειμένου να αντλήσουμε συμπεράσματα. Με αυτό τον τρόπο εντοπίζουμε τις ομοιότητες, τα λάθη και γενικότερα αυτό που αποκαλούμε στα οικονομικά εμπειρικές κανονικότητες.