Το αμερικανικό άρμα, οι “Πρέσπες” και η ρωσική σφήνα

Πρόταση για τη σύγκληση της επόμενης συνόδου της Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου (HLCC) Ελλάδας-ΗΠΑ έως τα τέλη Φεβρουαρίου έχει υποβάλει η Αθήνα προς την Ουάσινγκτον δια του νέου υπουργού Εθνικής Άμυνας, ναυάρχου ε.α. Ευάγγελου Αποστολάκη. Η πρόταση, σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, υπεβλήθη από τον κ. Αποστολάκη υπό την προηγούμενη ιδιότητά του, ως αρχηγού ΓΕΕΘΑ, κατά τις συζητήσεις του Στρατηγικού Διαλόγου των δύο χωρών στην Ουάσινγκτον, στις 13 Δεκεμβρίου.

Με δεδομένο ότι η προηγούμενη σύνοδος της ΗLCC είχε πραγματοποιηθεί στην ελληνική πρωτεύουσα στα τέλη Απριλίου του 2018, η πρόταση επανάληψης των συζητήσεων σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι ενδεικτική του αμοιβαίου ενδιαφέροντος για την ταχεία ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας προς αντιμετώπιση των απειλών και προς εδραίωση της ενεργειακής ασφάλειας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Η συγκεκριμένη περιοχή, ύστερα από μακρά περίοδο υποβάθμισής της στις στρατηγικές προτεραιότητες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου, ιεραρχείται και πάλι ως «γεωπολιτικό σύνορο» των ΗΠΑ. Επίσης, αν και η αμερικανική πλευρά δεν έχει δώσει ακόμα οριστική απάντηση, εκτιμάται ότι η σύγκληση της HLCC τον Φεβρουάριο -ή έστω τον Μάρτιο- θα λύσει σειρά επειγόντων ζητημάτων, πριν από το πάγωμα όλων των διαβουλεύσεων εν όψει των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα.

Κατά τις ίδιες πηγές, μείζον θέμα της διμερούς αμυντικής συνεργασίας παραμένει η αναθεώρηση ή μη του νομικού καθεστώτος και σειράς διατάξεων της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), που υπεγράφη τον Ιούλιο του 1990 και τα τελευταία χρόνια ανανεώνεται με ετήσιες (δημοσιοποιούμενες) ρηματικές διακοινώσεις.

Αναβαθμισμένο ενδιαφέρον

Ο απελθών υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμμένος είχε προτείνει διεύρυνση του περιεχομένου της MDCA και πανηγυρική υπογραφή νέας διακρατικής συμφωνίας, μαζί με τον Αμερικανό ομόλογό του, στο πλαίσιο της ΔΕΘ (με τιμώμενη χώρα τις ΗΠΑ) τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η Ουάσινγκτον, όμως, είχε απορρίψει την πρόταση με το σκεπτικό της μη επάρκειας χρόνου για την ολοκλήρωση των νομικών διαδικασιών.

Η αμερικανική πλευρά φέρεται ότι προτιμά τη συνέχιση της πρακτικής των ετήσιων ανανεώσεων δια της διπλωματικής οδού και ότι επικεντρώνεται στην εξέταση εναλλακτικών προτάσεων του ελληνικού ΓΕΕΘΑ και του Πενταγώνου των ΗΠΑ για την αξιοποίηση εγκαταστάσεων πέραν της βάσης της Σούδας. Προτάσεις κατά το πρότυπο της μεταστάθμευσης drones στη Λάρισα και της χειμερινής εκπαίδευσης πληρωμάτων ελικοπτέρων στο Στεφανοβίκιο.

Μόλις στις 15 Ιανουαρίου, ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος εξέφραζε, εν μέσω των σοβαρών πολιτικών εξελίξεων στην Αθήνα, τη βεβαιότητα ότι η διμερής αμυντική συνεργασία θα συνεχιστεί ομαλά, «καθώς οι μεταβολές στις κυβερνήσεις είναι φυσιολογικές και λειτουργούν οι θεσμοί». Ο ίδιος ανώτερος αξιωματούχος επιβεβαίωσε το αναβαθμισμένο ενδιαφέρον για τη νοτιοανατολική Μεσόγειο, επισημαίνοντας ότι λεπτομερής σχεδιασμός θα προκύψει μετά τις συσκέψεις του υπουργού Εξωτερικών Πομπέο με τους επικεφαλής των διπλωματικών αποστολών των ΗΠΑ σε όλον τον κόσμο, που πραγματοποιείται στην Ουάσινγκτον.

Συσκέψεις θα γίνουν και μεταξύ των Αμερικανών διπλωματών που είναι αρμόδιοι για κάθε περιοχή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις συναντήσεις του πρεσβευτή στην Αθήνα Τζ. Πάιατ με τον ομόλογό του στην Ιερουσαλήμ Ντ. Φρίντμαν και τον βοηθό υπουργό Εξωτερικών για θέματα ενεργειακών πόρων Φ. Φάνον. Ο πρώτος είχε παραστεί στην τριμερή σύνοδο των ηγετών Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ στις 20 Δεκεμβρίου, ενώ ο δεύτερος είχε πρόσφατα περιοδεύσει στην περιοχή. Οι συζητήσεις τους θα αφορούν θέματα ενεργειακής ασφάλειας, ενώ αναζητείται ημερομηνία για τη συμμετοχή του κ. Πομπέο στην επόμενη τριμερή σύνοδο κορυφής.

Εξωτερικές παρεμβάσεις για τις “Πρέσπες”

Η περαιτέρω σύσφιγξη των δεσμών Ελλάδας-ΗΠΑ σημειώνεται σε μια περίοδο αυξημένου ενδιαφέροντος και της Ρωσίας για τη νοτιοανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 14 Ιανουαρίου, ακριβώς την ώρα που ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος υποβάθμιζε τις προ μηνών ρωσικές προειδοποιήσεις για μπλοκάρισμα της Συμφωνίας των Πρεσπών στον ΟΗΕ, η Μόσχα επανερχόταν με νεότερη ανακοίνωσή της. Όπως είναι γνωστό, καταδίκασε τις «εξωτερικές παρεμβάσεις» και προανήγγειλε εξέταση του ζητήματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Το σχετικό δικαίωμα παρέχεται βάσει της Απόφασης 845 του Ιουνίου του 1993 (ως συνέχεια της Απόφασης 817 του Απριλίου του 1993, που καθιέρωνε τον όρο «ΠΓΔΜ»), καθώς ο γ.γ. του ΟΗΕ καλείται να ενημερώνει το Συμβούλιο Ασφαλείας για την πρόοδο στην επίλυση των διαφορών μεταξύ της Αθήνας και των Σκοπίων. Η αμερικανική πλευρά εμφανίζεται να μην ανησυχεί ούτε για το νομικό σκέλος του ζητήματος στον ΟΗΕ, «ούτε για τη συντριπτική πλειονότητα των κρατών» που θα στηρίξουν τη βούληση των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ.

Το αντικειμενικό γεγονός είναι, όμως, ότι η Συμφωνία των Πρεσπών έφερε ήδη αποσταθεροποίηση. Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διαλύθηκε και η προεκλογική περίοδος θα είναι μακρά και σκληρή. Επίσης, αντί των αυτάρεσκων δηλώσεων ότι «η Ελλάδα δεν θα είναι μέρος της κρίσης, αλλά της λύσης στα Βαλκάνια», η ελληνική εξωτερική πολιτική εγκλωβίζεται -ύστερα από χρόνια και με πάρα πολύ άσχημο τρόπο- μεταξύ των συμφερόντων των ισχυρών στο Συμβούλιο Ασφαλείας!

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, το θέμα της ΠΓΔΜ και γενικότερα των Βαλκανίων είχε συζητηθεί κατά τις συνομιλίες του πρωθυπουργού Τσίπρα με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν στη Μόσχα, στις 7 Δεκεμβρίου. Η ελληνική αντιπροσωπεία είχε σχηματίσει την εντύπωση για αλλαγή της ρωσικής πολιτικής προς το ηπιότερο, αλλά η προχθεσινή ανακοίνωση για το Συμβούλιο Ασφαλείας ανατρέπει τα πάντα.