Ο Πελέ μας δώρισε ποδόσφαιρο εξαιρετικής ομορφιάς

“Έφυγε” ο Πελέ, ο ένας και μοναδικός “βασιλιάς” του ποδοσφαίρου, που καθόρισε το τι σημαίνει ο αριθμός 10 στη φανέλα, που έβαλε στο χάρτη την εθνική Βραζιλίας, με εκατομμύρια οπαδούς σε όλο τον πλανήτη. Έπαιξε μπάλα, της “μιλούσε” και του “μιλούσε”, την έφερνε στο ένα πόδι και μετά στο άλλο για να την στείλει να αναπαυθεί στα δίχτυα. Ο Πελέ με την κίτρινη φανέλα της εθνικής του, μεγάλωσε, ενέπνευσε γενιές, ενώ η πρωτοκαθεδρία του δεν αμφισβητήθηκε ποτέ.

Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο, στο βιβλίο του «Το ποδόσφαιρο στον ήλιο και τη σκιά» έγραψε γι’ αυτόν: «Όσοι από εμάς ήμασταν αρκετά τυχεροί που τον βλέπαμε να παίζει, λάβαμε ελεημοσύνη εξαιρετικής ομορφιάς: στιγμές τόσο άξιες της αθανασίας, που κάνουν να πιστεύουμε ότι υπάρχει αθανασία». Δεν ήταν μόνο ο Βραζιλιάνος “μάγος” της μπάλας, που δοξάστηκε διεθνώς, είχε δράσεις και έξω από το γήπεδο. Κυρίως πρέσβης καλής θέλησης του ΟΗΕ και της ΟΥΝΕΣΚΟ. Όσο, πάντως, στα γήπεδα ο Πελέ ανέδειξε το πάθος για το ποδόσφαιρο και την αγάπη στη φανέλα, που δεν υπάρχει στις μέρες.

Οι καιροί αλλάζουν, αλλάζουν και τα δεδομένα στον αθλητισμό, πρωτίστως στο ποδόσφαιρο. Τα τελευταία χρόνια, τα γήπεδα, οι διαφημίσεις και τα τηλεοπτικά δικαιώματα αποτελούν εργαλεία κέρδους. Σύμφωνα με τον διεθνολόγο Πασκάλ Μπονιφάς το ποδόσφαιρο έχει καταστεί το «ανώτατο στάδιο της παγκοσμιοποίησης, παρά το γεγονός ότι οι ομάδες παραμένουν εκφράσεις τοπικών κοινωνιών, τοπικισμού, εθνικών οντοτήτων, πολιτικών ιδεολογικών και ταξικών διαφορών».

Η απόλυτη, δηλαδή, αντίθεση, που κατάφερε να συνυπάρξει, γιατί υπάρχει μια απόσταση θεμελιακής σημασίας από τους διαχειριστές του ποδοσφαίρου από τους οπαδούς. Η ιστορία του ποδοσφαίρου δείχνει, από τότε που εμφανίσθηκε και εξαπλώθηκε παγκόσμια, ότι ήταν ένα μόνιμο πεδίο αντιπαραθέσεων. Ταξικών και εθνικών. Δοκιμαζόταν η λογική της νίκης του δυνατού επί του αδύνατου, του νέου επί του παλιού και η δίψα για… εκδίκηση.

To ποδόσφαιρο ως φαινόμενο 

Έκτοτε, βέβαια, πολλά άλλαξαν στο ποδόσφαιρο και όχι μόνο γιατί τις αλάνες αντικατέστησαν γήπεδα με χορτοτάπητα και κερκίδες, αλλά επειδή μπήκε και σε επαγγελματική βάση. Συστάθηκαν εταιρείες και διακινούνται εκατομμύρια ευρώ, δολάρια, λίρες. Ποδοσφαιριστές ινδάλματα αλλάζουν φανέλες και επιδιώκουν πέρα από το γκολ και το καλύτερο συμβόλαιο. Στα πρωταθλήματα παίζονται πολλά περισσότερα από ότι μια αγνή ιδεολογική προσέγγιση του αθλήματος.

Το γεγονός ότι οι ποδοσφαιρικές ομάδες είναι μέσα παραγωγής κερδών και φορείς πολιτικών εκφράσεων επιτρέπει σε επιχειρηματίες να χρησιμοποιούν τους ποδοσφαιρικούς συλλόγους ως εφαλτήρια της πολιτικής τους δραστηριότητας, ως μέσα υποστήριξης των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων ή και ως πρότυπα επιχειρηματικής, αλλά και κοινωνικής οργάνωσης.

Δεν είναι, λοιπόν, το σημερινό ποδόσφαιρο το ίδιο με εκείνο της εποχής που πρωτοξεκίνησε ο Πελέ. Τότε έπαιζαν ξυπόλητοι ή με δανεικά παπούτσια. Ο Πελέ δεν ήξερε από συστήματα, έπαιζε όπως στις αλάνες. Γι’ αυτό και στην αρχή της καριέρας του, υπήρξαν προπονητές, που δεν τον καλοέβλεπαν. “Υποτάχθηκαν”, όμως, στο ταλέντο του και την αποτελεσματικότητά του μέσα στο γήπεδο.

Σήμερα προφανώς και λείπει -στις πλείστες περιπτώσεις- το πάθος για τη φανέλα. Ποδοσφαιριστές αλλάζουν φανέλες, ομάδες, με ταχύτητα που δεν προλαβαίνουν οι φίλαθλοι να τους γνωρίσουν και να τους αγαπήσουν. Σήμερα ασχολείται με τους ποδοσφαιριστές το λάιφ στάιλ γιατί “πουλάνε”. Φωτογραφίζονται ως μοντέλα μόδας, αφήνουν την προσωπική τους ζωή να μπει στο κάδρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και βρίσκονται μονίμως στην… επικαιρότητα.

Το σημερινό ποδόσφαιρο εάν δεν ελεγχόταν πρωτίστως από το χρήμα (κάποιες φορές και από τον υπόκοσμο), θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα αξιακό σύστημα. Την ίδια ώρα, από κάποιους χρησιμοποιείται ενίοτε ως όχημα αποπροσανατολισμού. Ο θάνατος του Πελέ έδωσε την ευκαιρία για συγκρίσεις, αλλά και για να αναδειχθεί το προφανές: Ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο πεδίο κέρδους, αλλά άθλημα που ενώνει, είναι οι παρέες που έχουν ρίζες στον τόπο, που οι οπαδοί ενίοτε πιστεύουν στην τύχη και τη μοίρα, ενώ κάποιοι προσφεύγουν σε “μαντεία των Δελφών” πριν από τα παιχνίδια. Αυτό είναι το ποδόσφαιρο, όπως τότε με τον Πελέ.