Η ώρα της κρίσης για την Ούρσουλα – Το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο στην ΕΕ

Πριν από λίγες μέρες, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε για το σκάνδαλο του “Qatargate”: «Γνωρίζουμε ότι αυτές οι κατηγορίες, προκαλούν μεγάλη ανησυχία σχετικά με την εμπιστοσύνη που έχουν οι άνθρωποι στα ευρωπαϊκά μας θεσμικά όργανα. Χρειαζόμαστε τα υψηλότερα πρότυπα και χρειαζόμαστε ανεξαρτησία και ακεραιότητα σε αυτά τα υψηλότερα πρότυπα».

Εν τω μεταξύ οι ευρωβουλευτές που ηγούνται της επιτροπής Covid του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αποφάσισαν να ζητήσουν από την πρόεδρο της Κομισιόν να εμφανιστεί δημόσια και να δώσει εξηγήσεις σχετικά με το ρόλο της στη διαπραγμάτευση της τρίτης και μεγαλύτερης σύμβασης με την Pfizer, αλλά και για τα γραπτά μηνύματα (SMS) που αντάλλαξε με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας Άλμπερτ Μπουρλά, για την εξασφάλιση δόσεων εμβολίων κατά του κορoνοϊού για την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Αυτό αναφέρεται σε άρθρο των “New York Times” και σε δήλωση της προέδρου της επιτροπής, Βελγίδας ευρωβουλευτού Κάθλιν βαν Μπρεμπτ. Όσον αφορά για τη τύχη των μηνυμάτων «σβήστηκαν τα sms, γιατί ήταν σύντομα», είχε απαντήσει η Κομισιόν τον Ιούνιο! Η εν λόγω συμφωνία, για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου BioNTech/Pfizer, έχει ήδη τεθεί υπό ενδελεχή έλεγχο. Νωρίτερα αυτό το έτος, μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σημείωσε την άρνηση της Επιτροπής να δημοσιοποιήσει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες σχετικά με τον ρόλο της Φον ντερ Λάιεν στις διαπραγματεύσεις.

Ποια είναι η διαδικασία

Σύμφωνα με τον κανονισμό της Ευρωβουλής η κλήση για εξηγήσεις θα σταλεί στην Πρόεδρο του Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, η οποία θα αποφασίσει στη συνέχεια εάν θα ζητήσει από τη φον ντερ Λάιεν να παραστεί στην ακρόαση. Η Μέτσολα είναι μέλος της κεντροδεξιάς ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της ίδιας που επέλεξε την ντερ Λάιεν. Η πρόσκληση, δεν έχει νομική ισχύ. Όπως και ο Άλμπερτ Μπουρλά έτσι και η φον ντερ Λάιεν μπορεί να αρνηθεί να εμφανιστεί.

Αλλά με τις εκκλήσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια να γίνονται όλο και πιο δυνατές, καθώς το σκάνδαλο διαφθοράς του Qatar Gate κατακλύζει τις Βρυξέλλες, φαίνεται δύσκολο να αρνηθεί την πρόσκληση. Υπενθυμίζεται ότι ο Μπουρλά δύο φορές είχε αρνηθεί, να καταθέσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την ειδική επιτροπή για την Covid-19 να ζητά την επιβολή κυρώσεων κατά της φαρμακευτικής εταιρείας αναστέλλοντας την πρόσβασή της, καθώς και του Μπουρλά, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η έκθεση κόλαφος 

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο δημοσίευσε μια έκθεση, κατηγορώντας την Επιτροπή ότι αρνείται να αποκαλύψει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες σχετικά με τον προσωπικό ρόλο της προέδρου της Κομισιόν ντερ Λάιεν στις συνομιλίες. Ειδικότερα, η εποπτική αρχή διαπίστωσε ότι η επικεφαλής της ΕΕ δεν ακολούθησε το υφιστάμενο εγχειρίδιο κανόνων για να καταλήξει σε μια προκαταρκτική συμφωνία με την πολυεθνική των ΗΠΑ, ανοίγοντας τον δρόμο για την υπογραφή σύμβασης για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου.

Για όλα τα άλλα εμβόλια και τις συμφωνίες που συνήφθησαν από την ΕΕ μεταξύ 2020 και 2021, μια κοινή ομάδα αποτελούμενη από αξιωματούχους από την Επιτροπή και επτά χώρες μέλη διεξήγαγε διερευνητικές συνομιλίες.. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δεν ακολουθήθηκε στην περίπτωση της μεγαλύτερης σύμβασης της ΕΕ, υποστηρίζει το Ελεγκτικό Συνέδριο. Αντίθετα, η ίδια η ντερ Λάιεν διεξήγαγε προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για τη σύμβαση τον Μάρτιο και παρουσίασε τα αποτελέσματα στο Συμβούλιο τον Απρίλιο.

Εν τω μεταξύ, μια προγραμματισμένη συνάντηση επιστημονικών συμβούλων, που οργανώθηκε για να συζητηθεί η στρατηγική εμβολίων της ΕΕ για το 2022, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, γράφει το δικαστήριο. Σε αντίθεση με τις άλλες διαπραγματεύσεις για τις συμβάσεις, η Επιτροπή αρνήθηκε να παράσχει αρχεία των συζητήσεων με την Pfizer, υπό μορφή πρακτικών, ονομάτων εμπειρογνωμόνων που παρείχαν συμβουλές, συμφωνηθέντων όρων ή άλλων αποδεικτικών στοιχείων.

«Ζητήσαμε από την Επιτροπή να μας παράσχει πληροφορίες σχετικά με τις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για αυτή τη συμφωνία», γράφουν οι συντάκτες της έκθεσης, «ωστόσο, δεν υπήρχε καμία». Ένας ανώτερος ελεγκτής που βοήθησε να ηγηθεί της έρευνας είπε στο Politico ότι η άρνηση της Επιτροπής να αποκαλύψει πληροφορίες είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη. «Αυτό δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ. Δεν είναι μια κατάσταση που αντιμετωπίζουμε συνήθως», είπε υπό τον όρο της ανωνυμίας.

Η συμφωνία-μαμούθ

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η οποία είναι οπλισμένη με νομικές εξουσίες που στερούνται οι άλλες υπηρεσίες εποπτείας, ξεκίνησε έρευνα για τις συμβάσεις εμβολίων, εξετάζοντας ιδιαίτερα την τρίτη και μεγαλύτερη σύμβαση που υπογράφηκε με την Pfizer και τον γερμανικό εταίρο της BioNTech. Το συμβόλαιο ήταν σημαντικό τόσο σε όγκο όσο και σε τιμή. Σύμφωνα με στοιχεία που διέρρευσαν, οι δόσεις κόστιζαν αρχικά 15,50 ευρώ η μία, με την τιμή στη συνέχεια να ανεβαίνει στα 19,50 ευρώ σύμφωνα με τους Financial Times, κάτι που σημαίνει ότι η αξία θα φτάσει τα 35 δισεκατομμύρια ευρώ εάν ασκηθεί πλήρως.

Η Επιτροπή δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό και η γραπτή απάντησή της στην έκθεση ελέγχου δεν κάνει καμία αναφορά στις επαφές της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με την Pfizer. Σε αντίθεση με το Qatargate, αυτό το σκάνδαλο αγνοήθηκε επιμελώς από τα μέσα ενημέρωσης της Ευρώπης, παρά τα ιλιγγιώδη χρηματικά ποσά (δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι σήμερα για την αγορά έως και 1,8 δισεκατομμυρίων εμβολίων COVID-19).

Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά που η πρόεδρος της Κομισιόν αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω των “εξαφανιζόμενων” μηνυμάτων. Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργού Αμύνης της Γερμανίας, σε μια κοινοβουλευτική έρευνα για καλοπληρωμένες συμφωνίες με εξωτερικούς συμβούλους αναφέρθηκε ότι μια υφιστάμενη της είχε κατά λάθος διαγράψει μηνύματα από το επίσημο τηλέφωνό της, ενώ και η φον ντερ Λάιεν είχε διαγράψει η ίδια μηνύματα από τη δική της συσκευή. Το δις εξαμαρτείν ουκ “γυναικός” σοφής!

Ποια είναι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι κόρη του Ερνστ Άλμπρεχτ, υψηλόβαθμου πολιτικού της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU). Μεταξύ 1988 και 1992 εργάστηκε ως βοηθός γιατρός στο γυναικολογικό τμήμα της Ιατρικής Σχολής του Ανόβερου. Ωστόσο, το 2016 η Ιατρική Σχολή του Ανόβερου έλεγξε τη διδακτορική της διατριβή για λογοκλοπή και σημείωσε τις “προφανείς ελλείψεις” της. Έχοντας μεγαλώσει επτά παιδιά, συχνά αναφέρεται ανεπίσημα στην πατρίδα της ως «η μητέρα της Γερμανίας».

Η πολιτική της καριέρα ξεκίνησε το 1990, όταν εντάχθηκε στο CDU της Άνγκελα Μέρκελ, ενώ το 2005 διορίστηκε στην πρώτη της υπουργική θέση, ως υπουργός Οικογενειακών Υποθέσεων και Νεολαίας στην κυβέρνηση Μέρκελ. Το 2009 διορίστηκε Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και το 2013 Υπουργός Άμυνας, θέση την οποία κατείχε για έξι χρόνια, κατά τα οποία ενεπλάκη σε σκάνδαλα και θεωρήθηκε υπεύθυνη για αμφιλεγόμενες αποφάσεις.

Σύμφωνα με δηλώσεις των τριών βασικών κομμάτων της Γερμανίας (το Κόμμα των Πρασίνων, το Αριστερό Κόμμα και οι Σοσιαλδημοκράτες), πολλές από τις 3,800 συμβάσεις που συνήφθησαν κατά τη διάρκεια της “διαχείρισής” εκ μέρους της, των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων από το 2014 και μετά, φαίνεται ότι έχουν ανατεθεί στους “σωστούς ανθρώπους”, συμπεριλαμβανομένων συγγενών και φίλων.

Πίσω στο 2017 η γερμανική εφημερίδα, Bild, επικαλούμενη έκθεση της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ελέγχου, κατηγόρησε την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ότι ήταν εντυπωσιακά ανίκανη κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργός Άμυνας, όταν αποκαλύφθηκε ότι ούτε ένα γερμανικό υποβρύχιο δεν ήταν επιχειρησιακό και λιγότερες από τις μισές φρεγάτες και άρματα μάχης και μόλις το ένα τρίτο των στρατιωτικών ελικοπτέρων, ήταν σε κατάσταση λειτουργίας.

Πολιτικές αντιδράσεις

Η εκλογή της ως προέδρου της Κομισιόν ήταν ιδιαίτερα επικριτέα, ακόμη και στη γενέτειρά της Γερμανία, τόσο μεταξύ των πολιτικών, όσο και της κοινότητας των ειδικών. Για παράδειγμα, ο Μάρκους Σόντερ, τότε επικεφαλής της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης, περιέγραψε τις απόψεις του στο πρακτορείο τύπου DPA ως εξής: «Ο Μάνφρεντ Βέμπερ θα ήταν νόμιμος πρόεδρος της Κομισιόν, η εκλογή του θα ήταν δημοκρατική. Είναι κρίμα που η δημοκρατία απέτυχε και ο νικητής επιλέχθηκε σε μια παρασκηνιακή συμφωνία».

Οι αρχηγοί του συνασπισμού υπό την ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (SPD), που βρισκόταν τότε στην κυβέρνηση, αντιτάχθηκαν επίσης στην υποψηφιότητά της στην υψηλότερη θέση στην ΕΕ. «Η απόφαση να ανατεθεί η προεδρία της Κομισιόν στην υπουργό Άμυνας αναιρεί όλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει για την ενίσχυση της δημοκρατίας στην Ευρώπη, για να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των πολιτών και να υποστηριχθεί ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου», είχαν ισχυριστεί οι ηγέτες του SPD σε δήλωση τους.

Για την Ουάσιγκτον, ωστόσο, η οποία δεν ενδιαφέρεται να ηγείται η ΕΕ από ισχυρούς πολιτικούς που ακολουθούν τη δική τους γραμμή, ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ, η απόφαση να δοθεί στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν η προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2019 ήταν ευπρόσδεκτη και επιδιωκόμενη…