Έπιασαν στο στόμα τους τη Μελίνα για τις Πρέσπες!

Η αφορμή για το παρόν σχόλιο είναι μια αναφορά του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης, βουλευτή A’ Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Παρασκευόπουλου και ομότιμου καθηγητή Ποινικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, κατά την αγόρευσή του στη Βουλή, την Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2019. Ανέφερε, λοιπόν, μεταξύ άλλων ο πρώην υπουργός, σύμφωνα με τα Πρακτικά της συνεδρίασης της Βουλής:

«Όλη η συζήτηση για τη συνθήκη των Πρεσπών έχει γίνει υπό τη σκέπη ενός ιδεολογήματος, το οποίο ασπάζονται οι πολέμιοι της συνθήκης των Πρεσπών, ‘Tο όνομά μας είναι η ψυχή μας’. Θέλω να υποστηρίξω ακριβώς το αντίθετο. Θέλω να πω ότι είμαι Θεσσαλονικιός, είμαστε Μακεδόνες για λόγους ιστορικούς, κοινωνικούς, για λόγους ψυχής. Όπως και αν μας ονομάσει οποιοσδήποτε και πολύ περισσότερο όπως και αν ονομάσει τον εαυτό του κάποιος άλλος, Μακεδόνες είμαστε και δεν φοβόμαστε τις μετονομασίες.

»Ο ελληνισμός στην ιστορία του δεν φοβήθηκε την αλλαγή των ονομάτων. Ξέρετε τι θυμήθηκα; Θυμήθηκα τη Μελίνα Μερκούρη. Ευτυχώς έχει σωθεί η συνέντευξή της, όπου θύμισε ότι ένα βράδυ την ξύπνησαν κατά τη δικτατορία από την Daily Mirror και της είπαν: ‘Ξέρετε, ο Παττακός σας στέρησε την ιθαγένεια. Δεν είστε Ελληνίδα’. Τι απάντησε η Μελίνα; Οι περισσότεροι θα το θυμάστε. Απάντησε: ‘Εγώ Ελληνίδα γεννήθηκα, Ελληνίδα θα πεθάνω. Εκείνοι φασίστες γεννήθηκαν, φασίστες θα πεθάνουν’».

Σε αυτό το σημείο, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ χειροκρότησαν. Στη συνέχεια ο κ. Παρασκευόπουλος συμπλήρωσε: «Αυτή είναι η υπεροχή της ψυχής απέναντι στο όνομα. Η ψυχή προηγείται του ονόματος. Το είπε και ο Αλέξης Τσίπρας χθες. Η ουσία μας είναι η Ιστορία μας, δεν είναι το όνομά μας».

Η φράση της Μελίνας

Πρώτον, να ενημερωθεί ή να θυμηθεί ο Νίκος Παρασκευόπουλος ότι η φράση «Γεννήθηκα Ελληνίδα» της Μελίνας, δεν είναι μόνον μια αναφορά σε μια τηλεοπτική συνέντευξη. Είναι κυρίως ο τίτλος ενός αυτοβιογραφικού κατά βάση βιβλίου της που κυκλοφόρησε το 1971 στο εξωτερικό κατά την περίοδο της δικτατορίας.

Αντίστοιχο αυτοβιογραφικό πολιτικό βιβλίο είχε συγγράψει το 1972 και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ήταν το περίφημο η “Δημοκρατία στο απόσπασμα” (κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1974 από τις εκδόσεις Καρανάση), όταν η Μελίνα πρωτοστατούσε στις κινητοποιήσεις των δημοκρατικών Ελλήνων που ζούσαν στο εξωτερικό για την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης με σκοπό την απομόνωση της Χούντας.

Είναι, συνεπώς, ένα σημαντικό βιβλίο, που τιτλοφορείται με μια εμβληματική φράση από ένα πρόσωπο σχεδόν μυθικό που φώλιασε στις καρδιές των Ελλήνων, αλλά και πολλών αγωνιζόμενων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, συμπυκνώνοντας μια αντιστασιακή παράδοση και κληρονομιά. Καλό, λοιπόν, είναι ο κ. Παρασκευόπουλος να το έχει υπ’ όψιν του.

Το υιοθέτησε ο Παπανδρέου

Δεύτερον, η φράση-σύνθημα «Το όνομά μας είναι η ψυχή μας», το οποίο καταγγέλλει ο κ. Παρασκευόπουλος είναι μια εμβληματική φράση της Μελίνας Μερκούρη. Για την ακρίβεια είναι η κατάληξη της γνωστής από 28-3-1992 ανοιχτής επιστολής των 6 (Ελύτης, Γεωργάκης, Γλύκατζη-Αρβελέρ, Μάνεσης, Μερκούρη, Τσάτσος) προς την τότε ΕΟΚ. Η επιστολή μάλιστα καταλήγει με τη φράση «Για μας η ψυχή μας είναι το όνομά μας».

Ο Ανδρέας Παπανδρέου το υιοθέτησε, μετατρέποντάς το στη φράση «Το όνομά μας είναι η ψυχή μας» την περίοδο 1992-1993 και ιδίως στις εκλογές του 1993, τη μοναδική εκλογική διαδικασία μέχρι σήμερα για την οποία ρωτήθηκε ο ελληνικός λαός για το Μακεδονικό. Και έγινε όντως σύνθημα με πολύ ισχυρό συμβολισμό, με την κυριολεκτική έννοια του ρήματος συμβάλλω, δηλαδή ενώνω.

Τονίζοντας ακριβώς η Μελίνα Μερκούρη και οι άλλοι πολύ σημαντικοί Έλληνες τη διαλεκτική σχέση ονόματος και ψυχής, ακυρώνεται απολύτως η αποφθεγματική διατύπωση του κ. Παρασκευόπουλου (και του πρωθυπουργού σύμφωνα με την επίκληση του πρώην υπουργού) περί πρωτείου της ψυχής έναντι του ονόματος. Σε μια ουσιοκεντρική θεώρηση της Ιστορίας αντιπαραβάλλεται με το εντελώς υποτιμημένο ζήτημα του ονόματος κατά τη θεώρηση Παρασκευόπουλου. Ούτε η ίδια η Συμφωνία των Πρεσπών δεν είναι τόσο επιθετική ως προς αυτό.

Στον Σβορώνο

Υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο που επιβεβαιώνει τη γενικότερη πεποίθηση ότι μεγαλύτερο πρόβλημα και από την αρνητική Συμφωνία των Πρεσπών είναι οι παραδοχές που οδήγησαν σ’ αυτήν. Παραδοχές που, βέβαια, δεν είναι καθόλου ξεκομμένες από το διπλωματικο-πολιτικό προϊόν τους. Αναφέρομαι στην όλη επιχειρηματολογία που προηγήθηκε και υποστήριξε τη Συμφωνία των Πρεσπών και αυτήν που θα ανατροφοδοτήσει η επικύρωσή της. Αλλά σ’ αυτό θα επανέλθουμε.

Τα ονόματα για τον ελληνικό κόσμο, σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς και τις παραδοχές του κ. Παρασκευόπουλου είναι διεκδικήσεις μιας πολιτισμικής σφαίρας, ενός χώρου και χρόνου, που αγωνίστηκε για την επαναφορά του στην Ιστορία, με τη μορφή ενός σύγχρονου έθνους-κράτους, μέσα από ένα πολύ επώδυνο εθνικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

Το αποδίδει εξαιρετικά ο Νίκος Σβορώνος στο περίφημο απόσπασμά του για τον αντιστασιακό χαρακτήρα του ελληνικού έθνους στο βιβλίο του “Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορία”. Πιο πρόσφατα, ο Κώστας Βεργόπουλος, ένας επίσης σημαντικός οικουμενικός Έλληνας, στις πρώτες σελίδες του αυτοβιογραφικού βιβλίου του “Οι Αμετανόητοι” μιλούσε για τη σημασία των ονομάτων στην επαναφορά ενός λαού-έθνους στην ιστορική διαδικασία.

Φορέας του νεοφιλελευθερισμού

Τρίτον, ο κ. Παρασκευόπουλος και κυρίως το κόμμα του οποίου είναι βουλευτής, λόγω ιδεολογικής καταγωγής του συγκεκριμένου πολιτικού σχηματισμού, θα έπρεπε αφενός να κατανοεί την πολιτική λειτουργία της γκραμσιανής συγκινησιακής ηγεμονίας του ονόματος. Όπως επίσης να κατανοεί και τη ρήση «αρχή παιδεύσεως η των ονομάτων επίσκεψις» του αρχαίου κυνικού φιλοσόφου Αντισθένη, που αναφέρει ο Κ. Θ. Δημαράς σε σημαντικά έργα του, όπως ο “Ελληνικός Ρωμαντισμός” ή στο “Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος Δ.“.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, όμως, δεν είναι ένας συλλογικός διανοούμενος και πολιτικός οργανωτής των σχέσεων κοινωνικής εκπροσώπησης των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων. Αυτές στην πράξη τις περιφρονεί, τις απαξιώνει, τους αρνήθηκε το δικαίωμα στον λόγο, στην έκφραση, στο αίτημα για δημοψήφισμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εκφραστής των σχέσεων νομιμοποίησης του αποικιακού κράτους και των επικυρίαρχων. Έχει μεταμορφωθεί σε κόμμα-φορέα του νεοφιλελεύθερου και υπεριμπεριαλιστικού χωροχρόνου, που απαξιώνει τις παραδόσεις, τα σχήματα, τις ιστορικές κατηγορίες, τις αφηγήσεις ενός λαού, ως παρωχημένες, ψευδείς, μυθώδεις και κατασκευασμένες.

Τέταρτον, η Μελίνα Μερκούρη κινούνταν στην ιδεολογική-πολιτική ατμόσφαιρα του εθνικού-λαϊκού κοινωνικού μπλοκ, της ενότητας εθνικού-κοινωνικού, του εθνικού-διεθνικού, της ιθαγένειας-εθνικότητας και, ταυτόχρονα, του κοσμοπολιτισμού, του αφετηριακού ΠΑΣΟΚ. Ήταν με λόγο και πράξη απολύτως ξένη και εχθρική απέναντι στις θεωρήσεις του έθνους ως ψευδούς συνείδησης, ως κατασκευής και ιδεολογήματος με όρους αποκλειστικότητας μιας ιδεολογίας της αστικής τάξης, του εθνικισμού. Ήταν απέναντι στις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που αποικιοποιούν τη χώρα. Ήταν απέναντι στους επικυρίαρχους και τους (υπερ)ιμπεριαλιστές. Η σύγχρονη κυβερνώσα «αριστερά» είναι απέναντι σ’ αυτή την παράδοση, την κληρονομιά, τόσο στο επίπεδο της θεωρίας της, όσο στο λόγο και στις πράξεις της.