Μικρά βήματα για να λυθεί το αίνιγμα "Γραμμική Α"

Γεμάτη μυστήρια είναι η Ελλάδα μας! Τι να πρωτοπιάσει και τι να αφήσει κανείς… Την πυραμίδα που αδρομερώς διαγράφεται στην κορυφή του Ταΰγετου; Τους Δροσουλίτες της Κρήτης; Τον ποταμό ο οποίος πηγάζει στην Πελοπόννησο και εκβάλλει στη Σικελία; Τα σπήλαια που η λαϊκή μας παράδοση περιβάλλει με θρύλους, πολλοί από τους οποίους πότε-πότε αποδεικνύονται αληθινοί; Τα περίεργα που, όπως λέγεται, συμβαίνουν στο Αγκίστρι του Σαρωνικού; Τα παράδοξα που, σύμφωνα με επανειλημμένες μαρτυρίες, γίνονται στον Υμηττό;

Και αυτά, βέβαια, αφορούν την τωρινή Ελλάδα. Υπάρχουν όμως και άλλα, πολλά και εξ ίσου περίεργα που αφορούν την Αρχαία. Πώς εξηγείται η φοινικιά που, κατά τον Όμηρο, ήτανε φυτεμμένη στη Δήλο, ακριβώς δίπλα στον βωμό του Απόλλωνα; Πώς εξηγείται η άλλη φοινικιά, από χαλκό αυτή, που τόσο παραξένεψε τον Πλούταρχο, στο Μαντείο των Δελφών; Τι ακριβώς συμβαίνει με τον Δίσκο της Φαιστού;

Πώς ερμηνεύεται το ότι οι παραστάσεις πάνω στην ασπίδα του Αχιλλέα, όπως περιγράφονται στην Ιλιάδα, μπορούν να θεωρηθούν ως “αντιγραφή” ταφικών μνημείων της Αρχαίας Αιγύπτου; Πώς απέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος την τεχνολογική υπεροχή, χάρη στην οποία συνέτριψε την ισχύ του Μεγάλου Βασιλέως των Περσών;

Τέλος πάντων… Δεν πρόκειται, εδώ και τώρα, να βρεθεί η λύση σε όλα αυτά. Ας ασχοληθούμε λοιπόν με άλλο “αίνιγμα”, η διαλεύκανση του οποίου έχει επιτευχθεί μεν, αλλά έχει περάσει ουσιαστικώς απαρατήρητη δε: Πρόκειται για την περίφημη γραφή που προσφυώς ονομάζεται Γραμμική Α.

Η “μυστήρια” Γραμμική Α

Βέβαια, υπάρχει και η Γραμμική Β. Αυτήν όμως μπόρεσε να την αποκρυπτογραφήσει ο -πρόωρα και άδικα χαμένος- ταλαντούχος Βρετανός αρχιτέκτονας Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris [1922-1956]), αποδεικνύοντας μάλιστα πως η γλώσσα αυτών που τη χρησιμοποιούσαν, συγκεκριμένα των Μυκηναίων, ήταν η ελληνική. Ωραία! Το συγκεκριμένο πρόβλημα λύθηκε. Τι γίνεται όμως με το προηγούμενο σύστημα γραφής, το γνωστό ως Γραμμική Α;

Αυτό είχε χρησιμοποιηθεί κυρίως στην Κρήτη, από τη “γραφειοκρατία” του λαού που συμβατικώς καλείται “Μινωίτες” και, μέχρι σήμερα, παραμένει “ακατανόητο”. Ακατανόητο! Ανερμήνευτο! Μη αναγνώσιμο! Συζητήσεις επί συζητήσεων ακαταπαύστως διεξάγονται και όλες τους καταλήγουν στο -επιστημονικώς νοητό!- κενό. Και όμως… κατά πάσα πιθανότητα η εν λόγω μινωική γραφή έχει “αποκρυπτογραφηθεί” και συνεπώς μπορεί να διαβαστεί.

Τα γεγονότα; Ιδού αυτά: Το Κόνγκσμπεργκ (Kongsberg) είναι πόλη της Νορβηγίας, όχι μακριά από το Όσλο, που ιδρύθηκε από τον βασιλιά της Δανίας και Νορβηγίας Χριστιανό Δ΄ κατά το πρώτο ήμισυ του 17ου αιώνα. Η πόλη είναι γνωστή για τα αργυρωρυχεία της, η εκμετάλλευση των οποίων, μέχρι προσφάτως πιστευόταν πως δεν άρχισε παρά μετά την ίδρυσή της. Και ξαφνικά… έκπληξη! Το 1995 ανακαλύφθηκαν πολύ κοντά της ορυχεία αργύρου προϊστορικά καθώς και προχειροφτιαγμένος βωμός, πάνω στον οποίο υπήρχαν επιγραφή σε άγνωστο αλφάβητο και σκαρίφημα αρχαίου πλοίου.

“Το μαλακόν αμιγές”

Όπως θα μπορούσε να προΐδει κανείς, μεγάλη αναταραχή επικράτησε στους ανά την Ευρώπη επιστημονικούς κύκλους και οι συνακόλουθες – συχνά οξείες έως οξύτατες- διαμάχες κράτησαν καιρό. Τελικώς το πρόβλημα λύθηκε: Τα πέντε γράμματα, όλα τους σύμφωνα, ήτανε της Γραμμικής Α και μπορούσαν να διαβαστούν μέσω αρχαίας μορφής της αραβικής γλώσσας. Ηχητικώς, μάλιστα, μπορούσαν να αποδοθούν ως we tu yu pi ti και η μετάφρασή τους στα ελληνικά είναι: “Το μαλακόν αμιγές”.

Φυσικά, πρόκειται για οδηγία σχετική με το ασήμι της περιοχής: Το εν λόγω μέταλλο όσο πιο μαλακό ήτανε τόσο και πιο καθαρό. Και εδώ απαιτούνται ορισμένες διευκρινίσεις. Το κλίμα της βόρειας Ευρώπης δεν ήταν, κατά τους προϊστορικούς και -πιθανώς- τους πρωτοϊστορικούς χρόνους όμοιο με το τωρινό. Κατά πάσα πιθανότητα, οι εκεί θερμοκρασίες ήταν αρκετά μεγαλύτερες, από όσο οι σημερινές.

Επιπλέον, για λόγους που δεν έχουν ακόμη πλήρως διευκρινιστεί, έως το -συμβατικώς νοητό- έτος 1500 π.Χ. τα ταξίδια των λαών της Μεσογείου ήταν πολύ μεγαλύτερα από εκείνα των απογόνων τους. Αυτό το δήλωσε πρώτος ο Στράβων (63 π.Χ.-23 μ.Χ.), ο περίφημος γεωγράφος των χρόνων της “Ρωμαϊκής Ειρήνης”. Ο ίδιος επίσης διαπίστωσε ότι η Οδύσσεια του Ομήρου διαδραματίστηκε στον Ατλαντικό ωκεανό. Επιπλέον, η Αργοναυτική εκστρατεία, όπως ήδη έχει αποδειχθεί, δεν σταμάτησε στον Εύξεινο Πόντο, αλλά εκτυλίχθηκε σε εδάφη της τωρινής Ουκρανίας, Ρωσίας, Πολωνίας, Γερμανίας, Ολλανδίας, στη Βόρεια θάλασσα και τον Ατλαντικό.

Ο ιδιοφυής Σπυρίδων Μαρινάτος (1901-1974), αρχαιολόγος μας κορυφαίος, έδωσε την προσφυέστερη εξήγηση για όλα αυτά: Η έκρηξη του ηφαίστειου της Θήρας, περί τα μέσα της δεύτερης π.Χ. χιλιετίας, κατέστρεψε πολιτισμούς και ανέκοψε τα μεγάλα ταξίδια των λαών της Μεσογείου. Η ανάμνηση πάντως των υπερπόντιων εγχειρημάτων συνέχισε να υφίσταται και, κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Ειρήνης, γλαφυρώς διατυπωνόταν η ελπίδα ότι κάποια στιγμή ο Ατλαντικός ωκεανός θα έλυνε τα δεσμά με τα οποία είχε περικλείσει τους λαούς της Μεσογείου και θα τους άφηνε ξανά να ταξιδεύουν στα νερά του.

Και ακόμη κάτι το ενδιαφέρον: Οι Μινωίτες, την κοινωνία των οποίων διείπε χάρη σχεδόν ανεπανάληπτη, υπήρξαν έμποροι επιδέξιοι και ναυτικοί ιδιαιτέρως τολμηροί. Επιπλέον, το ασήμι, έως και τους ιστορικούς χρόνους, είχε αξία μεγαλύτερη από το χρυσάφι. Το πώς, τώρα, ο χρυσός καθιερώθηκε ως το κατ’ εξοχήν πολύτιμο μέταλλο είναι κάτι η ανάλυση του οποίου κείται πέρα από τα όρια του εν όψει βραχέος άρθρου.

Τα σχετικά με τη σε Γραμμική Α επιγραφή στη Νορβηγία λεπτομερώς εκτίθενται σε πόνημα του Ανδρέα Παναγόπουλου (1940-2009), καθηγητή Κλασσικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Η μικρή έκταση του βιβλιδαρίου του (Παρουσία Μινωιτών στην Νορβηγία την εποχή του Χαλκού) είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τη σπουδαιότητά του. Δυστυχώς, έχει περάσει απαρατήρητο. Στο κείμενό του, μάλιστα, ευχερώς εντοπίζεται υπαινιγμός του ότι, σε περιοχές της Κρήτης, εξακολουθούν να ακούγονται και εν πολλοίς να γράφονται προτάσεις που πρέπει να συνιστούν κατάλοιπα της γλώσσας των Μινωιτών. Όθεν, να που και πάλι επιτέλλει το αμείλικτο ερώτημα: Γιατί όλα αυτά δεν συναποτελούν αφετηρία συστηματικής μελέτης; Γιατί;