Στον τζόγο του χρηματιστηρίου η επικουρική ασφάλιση

Στο πλαίσιο της κυβερνητικής πρότασης για την εφαρμογή της κεφαλαιοποίησης στην επικουρική κοινωνική ασφάλιση, υποστηρίζεται, μεταξύ των άλλων, από κυβερνητικούς παράγοντες, ότι ο κίνδυνος των χρηματιστηριακών αγορών είναι μικρότερος από όσο θεωρείται από την σχετική έρευνα και την διεθνή και ευρωπαϊκή βιβλιογραφία. Κι’ αυτό γιατί, όπως λανθασμένα υποστηρίζεται, στον μακροχρόνιο ορίζοντα θα υπάρχει διαφοροποίηση του κινδύνου και επαγγελματική διαχείριση.

Όμως, πριν εξετασθεί πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος των αγορών, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ισχυρισμός της διαφοροποίησης του κινδύνου είναι αβάσιμος. Κι αυτό από την στιγμή που οι κυβερνητικοί παράγοντες ισχυρίζονται ότι, τα κεφάλαια που θα συσσωρεύονται από τις αποταμιεύσεις των εργαζομένων της νέας γενιάς θα επενδύονται στην χώρας μας, αυξάνοντας τις επενδύσεις, τις θέσεις εργασίας, την παραγωγικότητα της εργασίας και την αύξηση του ΑΕΠ.

Δηλαδή θα επενδύονται στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά. Αυτός ο συστηματικός κίνδυνος της αγοράς, δεν θα μπορεί να διαφοροποιηθεί, σύμφωνα με την σύγχρονη θεωρία χαρτοφυλακίου. Από την άποψη αυτή αξίζει να σημειωθεί ότι, οι βασικές διαφορές μεταξύ του υπάρχοντος οικονομικού συστήματος λειτουργίας της επικουρικής κοινωνικής ασφάλισης και του προτεινόμενου από την κυβέρνηση συστήματος είναι οι εξής: α) το υπάρχον σύστημα είναι διανεμητικό, ενώ το προτεινόμενο σύστημα είναι κεφαλαιοποιητικό και β) το ποσό της σύνταξης στο υπάρχον σύστημα προκύπτει από την συσσώρευση των εισφορών των ασφαλισμένων με ένα συντελεστή, ο οποίος προκύπτει από την ανάπτυξη της οικονομίας.

Δηλαδή, το τελικό ποσό της σύνταξης εξαρτάται από την πορεία της πραγματικής οικονομίας. Αντίθετα, στο προτεινόμενο κεφαλαιοποιητικό σύστημα το τελικό ποσό της σύνταξης προκύπτει από την συσσώρευση των εισφορών των εργαζομένων και την απόδοση των επενδύσεων. Στην προκειμένη περίπτωση από την απόδοση της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς αφού τα χρήματα θα επενδύονται στην χώρα μας.

Έτσι, η διερεύνηση του εάν πράγματι είναι μικρός ο κίνδυνος των αγορών και δεδομένου ότι ο χρονικός ορίζοντας είναι μακροχρόνιος, όπως υποστηρίζεται από τους κυβερνητικούς παράγοντες, η μεθοδολογική προσέγγισή μας συνίσταται ως ακολούθως: Στην σύγκριση των ετήσιων αποδόσεων του Γενικού Δείκτη (ΓΔ) του Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΧΑ) με τον ετήσιο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ στην χώρα μας κατά την χρονική περίοδο 1985-2019 (για 35 έτη όσο ένας μέσος εργασιακός βίος).

Ύψος σύνταξης

Παράλληλα, στην έρευνα μας εξετάζεται ένα παράδειγμα του ύψους της σύνταξης που θα ελάμβανε ένας ασφαλισμένος με κάθε ένα από τα δύο συστήματα (κεφαλαιοποιητικό, διανεμητικό). Έτσι, το παράδειγμα μας αναφέρεται σ’ ένα εργαζόμενο που θα είχε ξεκινήσει την εργασία του το 1985 και θα συνταξιοδοτούνταν το 2020.

Σ’ αυτά τα 35 χρόνια εργασίας θεωρείται ότι έχει μέσο μισθό 1.000 ευρώ τον μήνα και εισφέρει 6% από τον μισθό του στην επικουρική ασφάλιση. Στην πρώτη περίπτωση οι εισφορές του εργαζόμενου συσσωρεύονται με την ετήσια απόδοση του Γενικού Δείκτη (ΓΔ) του Χρηματιστηρίου, ενώ στην δεύτερη περίπτωση οι εισφορές του συγκεκριμένου εργαζόμενου συσσωρεύονται με τον ετήσιο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ (βλ. Γράφημα 1).

Γράφημα 1

Στην περίπτωση που ίσχυε η κυβερνητική πρόταση του κεφαλαιοποιητικού συστήματος, ο μέσος ασφαλισμένος του παραδείγματός μας μετά από 35 έτη εργασίας θα ελάμβανε επικουρική σύνταξη ύψους 42 ευρώ τον μήνα, δεδομένου ότι θα είχε συσσωρεύσει 8.714 ευρώ στον ατομικό του λογαριασμό (κουμπαρά).

Αντίθετα, στην περίπτωση που ίσχυε το σημερινό διανεμητικό σύστημα, που η απόδοση του στηρίζεται στην ανάπτυξη της οικονομίας, θα ελάμβανε επικουρική σύνταξη 322 ευρώ τον μήνα, αφού θα είχε στον νοητό ατομικό του λογαριασμό 66.730 ευρώ. Στο Γράφημα 2 παρουσιάζεται η διαχρονική πορεία της συσσώρευσης των εισφορών του ασφαλισμένου, συγκριτικά με τον συντελεστή συσσώρευσης των αποδόσεων του ΓΔ του ΧΑ και του ΑΕΠ.

Γράφημα 2

Επενδυτικός κίνδυνος

Ουσιαστικά από το Γράφημα 2 διαπιστώνεται η μεγάλη πτώση (ζημιά) που θα είχε ο ασφαλισμένος με την κρίση του 2000 αλλά κυρίως με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Όπου δηλαδή συντελέσθηκε η κατάρρευση του Χρηματιστηρίου και στην ουσία ο ασφαλισμένος θα έχανε όλες τους τις εισφορές που θα είχε πληρώσει κατά την διάρκεια 23 ετών.

Σε αντίθεση με την πορεία του νοητού ατομικού λογαριασμού (κουμπαρά), όπου συσσωρεύοντας με τον ετήσιο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ, διαπιστώνεται μια σταθερή συνεχή αύξηση και μια μικρή πτώση την περίοδο της οικονομικής κρίσης και ύφεσης. Αυτό οφείλεται γιατί κατά την πενταετή περίοδο 2008-2012 η συνολική απόδοση του ΓΔ του ΧΑ ήταν -174,12%, ενώ η συνολική μεταβολή του ΑΕΠ ήταν -18,74%.

Έτσι, με το παράδειγμα αυτό, συγκρίνοντας την πορεία των εισφορών που θα κατέβαλε ο ασφαλισμένος στον εργασιακό του βίο, διαπιστώνεται με τον πιο τεκμηριωμένο ποσοτικά τρόπο ο μεγάλος κίνδυνος των χρηματιστηριακών αγορών. Κι αυτό σε βαθμό που να καταρρίπτεται το λανθασμένο επιχείρημα ότι ο «ο επενδυτικός κίνδυνος είναι μικρότερος από όσο νομίζουμε».

Επικουρική ασφάλιση

Επιπλέον, το πόσο μεγάλος είναι ο επενδυτικός κίνδυνος αποτυπώνεται και στο Γράφημα 1, όπου παρατηρείται η μεγάλη μεταβλητότητα των αποδόσεων του ΓΔ του ΧΑ (τεθλασμένη γραμμή) συγκριτικά με την χωρίς έντονες διακυμάνσεις γραμμή των ετήσιων ρυθμών μεταβολής του ΑΕΠ. Μάλιστα, ο κίνδυνος αυτός στα χρηματοοικονομικά υπολογίζεται με ένα στατιστικό μέτρο διασποράς (τυπική απόκλιση).

Η τυπική απόκλιση (κίνδυνος) στις αποδόσεις του ΓΔ είναι 43,5%, ενώ του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ είναι 10,7%.  Δηλαδή, ο κίνδυνος των αγορών είναι 4 φορές μεγαλύτερος από τον “κίνδυνο” του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ. Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός ότι ο επενδυτικός κίνδυνος στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα των ατομικών λογαριασμών είναι μικρότερος από όσο νομίζουμε, είναι αποδεδειγμένα αβάσιμος.

Επιπλέον, από τα ευρήματα της διερεύνησής μας αναδεικνύεται, μεταξύ των άλλων, το θεμελιώδες ερώτημα τόσο για την νέα γενιά, όσο και για τους σημερινούς εργαζόμενους, τι επικουρική ασφάλιση θέλουμε; Μια επικουρική κοινωνική ασφάλιση που θα βασίζεται στην πορεία της πραγματικής οικονομίας, της απασχόλησης και της παραγωγικότητας της εργασίας που στηρίζεται το σημερινό υπάρχον σύστημα επικουρικής ασφάλισης ή μια επικουρική ασφάλιση όπου η σύνταξη θα βασίζεται στους μεγάλους κινδύνους και τις αβεβαιότητες των χρηματιστηριακών αγορών, όπως λανθασμένα ισχυρίζονται κυβερνητικοί παράγοντες.