Είναι ο Ελληνικός Στρατός έτοιμος για πόλεμο;

Εάν κάποιος παρακολουθήσει εκπομπές ή διαβάσει άρθρα στα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, παρατηρεί την υπερπροβολή συγκεκριμένων τμημάτων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΕΔ) που “γράφουν” όμορφα στα τηλεοπτικά πλάνα. Είναι οι χειριστές των ιπταμένων μέσων των Κλάδων, τα πληρώματα των πλοίων και το προσωπικό των Ειδικών Δυνάμεων. Τα εν λόγω στελέχη είναι στη συντριπτική πλειοψηφία άριστα εκπαιδευμένα, χειρίζονται μέσα στην αιχμή της τεχνολογίας και θα κληθούν να διεξάγουν έναν “καθαρό” πόλεμο ή μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.

Το κοινό έχει “εκπαιδευτεί” να εξιδανικεύει τον πιλότο, τον καταδρομέα ή τον ναύτη, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν μία “αποστειρωμένη” εικόνα του πολέμου. Αυτή είναι συμβατή με τις αντιλήψεις περί τεχνολογικής υπεροχής της Δύσης και της κυριαρχίας της στους ωκεανούς και τους αιθέρες. Παράλληλα, είναι σύμφωνη με τη ναυτική παράδοση της χώρας και της ατομικότητας που διέπει τον χαρακτήρα των Ελληνίδων/Ελλήνων.

Αντίθετα, η εικόνα του πεζικάριου που πολεμάει μέσα στη βρωμιά, τις λάσπες, τη ζέστη (ή το κρύο) και έρχεται σε άμεση επαφή με τη φρίκη του πολέμου δεν είναι καθόλου ελκυστική. Ούτε είναι ενθαρρυντική η ιδέα ότι τέσσερις άνθρωποι μπορούν να εξαϋλωθούν σε κλάσματα του δευτερολέπτου μέσα σε ένα ατσάλινο “τέρας” 55 τόνων. Ομοίως, η εικόνα ενός πυροβολητή που στέλνει ένα βλήμα σε απόσταση 30 χιλιομέτρων και δεν γνωρίζει τα αποτελέσματα της βολής του επί αντικειμένων ή ανθρώπων, δεν αξίζει παραπάνω από μερικά δευτερόλεπτα τηλεοπτικού χρόνου. Όμως είναι αυτοί, οι “πληβείοι”, μαζί με τα υπόλοιπα Όπλα-Σώματα, οι οποίοι θα εξασφαλίσουν την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας και τη νίκη ή ήττα.

Η Πολεμική Αεροπορία είναι η μόνη στις Ένοπλες Δυνάμεις στην οποία όλα (άνθρωποι, υλικό και υποδομές) υπάρχουν για να “υπηρετούν” τους χειριστές των ιπτάμενων μέσων. Οι εν λόγω αποτελούν κλάσμα μόνο της συνολικής δύναμης του Κλάδου και θεσμικά παρέχουν την ηγεσία του. Το Πολεμικό Ναυτικό υπερηφανεύεται ότι εξασφάλισε το Αιγαίο για την Ελλάδα στους Βαλκανικούς Πολέμους. Αυτό είναι αλήθεια, όπως και το γεγονός ότι δεν υπέστειλε τη σημαία του και συνέχισε τον αγώνα σε άλλες θάλασσες, μέχρι την τελική νίκη κατά τον Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Όμως ήταν οι νίκες του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ) που έφεραν τα σύνορα της Ελλάδας στα σημερινά τους όρια. Ομοίως, ήταν η ήττα του που οδήγησε στην Κατοχή. Οι σφαγές στο Δοξάτο, τους Λυγκιάδες, τη Δράκεια, το Κοντομαρί και αλλού, η εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων και οι εκτελέσεις στην Καισαριανή, οφείλονται στο ότι διαλύθηκε ο Ελληνικός Στρατός και δεν υπήρχε πλέον ο υπερασπιστής της πατρίδας.

Είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι;

Σε έναν πιθανό ελληνοτουρκικό πόλεμο, το Ναυτικό, η Αεροπορία και οι Ειδικές Δυνάμεις θα εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη επικοινωνία των νησιών με την ενδοχώρα, τη διεξαγωγή επιχειρήσεων με ευνοϊκούς όρους και θα προκαλέσουν τη μέγιστη δυνατή φθορά στον αντίπαλο. Είναι όμως οι άνδρες και γυναίκες των Όπλων και Σωμάτων του Ελληνικού Στρατού, μαζί με τους εφέδρους και τους Εθνοφύλακες, στους οποίους έχει ανατεθεί η ευθύνη διατήρησης ή ανακατάληψης του εθνικού εδάφους, της προστασίας κρίσιμων υποδομών, ή της μεταφοράς του πολέμου στην εχθρική γη. Από τη θέληση για νίκη και την προθυμία να υποφέρουν όσα απαιτούνται για να την πετύχουν θα εξαρτηθεί το μέλλον της πατρίδας.

Για να γίνει αυτό δεν αρκεί μόνο να διαθέτουν τα απαιτούμενα μέσα, αλλά να έχουν και την κατάλληλη σωματική και ψυχική εκπαίδευση. Πάνω απ’ όλα όμως απαιτείται η κατάλληλη ηγεσία. Είναι όμως οι ηγέτες όλων των κλιμακίων (μόνιμοι και έφεδροι) κατάλληλα εκπαιδευμένοι για να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους; Διαθέτουν την κατάλληλη προετοιμασία από τον καιρό της ειρήνης; Έχει φροντίσει η πολιτεία να τους καλλιεργήσει τα απαραίτητα ηθικά και ψυχικά προσόντα που απαιτούνται; Οι προβληματισμοί είναι πολλοί και αρκεί να αναφερθεί μόνο ένα παράδειγμα.

Όσο και εάν ακούγεται παράξενο, η αθρόα χρήση κινητών τηλεφώνων στον Ελληνικό Στρατό δεν ευθύνεται μόνο για τη διαρροή διαβαθμισμένων πληροφοριών, αλλά και για τον “ευνουχισμό” των διοικητών σε όλα τα κλιμάκια διοικήσεως. Από τον ομαδάρχη (που ουσιαστικά πλέον μόνο τύποις υφίσταται ως κλιμάκιο διοικήσεως) μέχρι την κορυφή, όλοι πρέπει να λάβουν οδηγίες από τον προϊστάμενό τους για τον χειρισμό μίας κατάστασης, οσοδήποτε απλή, η οποία ξεφεύγει από τα συνηθισμένα. Πολλές φορές και ο άμεσα προϊστάμενος δεν μπορεί/επιθυμεί να δώσει λύση, αλλά πρέπει να πάρει έγκριση ή άδεια από τον δικό του προϊστάμενο. Εννοείται ότι η ιεραρχία πρέπει να τηρείται ενήμερη επί των αποφάσεων και των ενεργειών των υφισταμένων.

Αλλά, μεταξύ των δύο άκρων, με το ένα στο οποίο οι επικεφαλής καθίστανται άβουλα εκτελεστικά όργανα, μέχρι το άλλο που είναι η πλήρης ασυδοσία, υπάρχει τεράστια απόσταση. Το πρόβλημα είναι ότι ο συγκεκριμένος τρόπος ενεργείας (modus operandi) έχει καταστεί καθημερινή πρακτική, με αποτέλεσμα να γαλουχούνται και να διαπαιδαγωγούνται τοιουτοτρόπως τα στελέχη όλων των βαθμίδων. Πρόσφατο παράδειγμα, αν και ακραίο, είναι το περιστατικό στην 2η ΜΑΛ.

Όταν όμως έτσι εκπαιδεύονται από τον καιρό της ειρήνης οι μόνιμοι αξιωματικοί – υπαξιωματικοί, ΔΕΑ, ΕΠΟΠ και έφεδροι υπαξιωματικοί, τί μας καθιστά βέβαιους ότι θα αντιδράσουν διαφορετικά σε μία κρίση ή πόλεμο, όταν θα έχουν αποκοπεί με το τμήμα τους (πχ πάνω σε μία βραχονησίδα) ή δεν θα μπορούν να επικοινωνήσουν με τα προϊστάμενα κλιμάκια; Οι στρατιωτικοί κανονισμοί και τα διάφορα σχολεία στελεχών μπορεί να εξαίρουν και να διδάσκουν την ανάληψη πρωτοβουλίας από τους ηγήτορες και τη «διοίκηση με βάση την αποστολή» (auftragstaktik ή mission command), αλλά η καθημερινή ζωή στις μονάδες και υπηρεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων δεν έχει καμία σχέση με όσα κηρύττονται.

Η διεθνής εμπειρία 

Το φαινόμενο δεν είναι καινούριο ή μόνο ελληνικό, αλλά παρατηρήθηκε πρώτη φορά στον αμερικάνικο στρατό στα τέλη της δεκαετίας του 1940, μετά την υιοθέτηση των προτάσεων της Επιτροπής Doolittle (την 31 Ιουλίου 2023). Η χαλαρότητα που επήλθε, οδήγησε σε πολύ οδυνηρές εμπειρίες που παραλίγο να εξελιχθούν σε εξευτελιστική ήττα, κατά την πρώτη φάση του Πολέμου της Κορέας.

Η τάση ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ, όπου δεν ήταν ασυνήθιστο το θέαμα διοικητών ταξιαρχιών να υπερίπτανται επί ελικοπτέρων του πεδίου μάχης και να διευθύνουν τη δράση μεμονωμένων διμοιριών, αγνοώντας τα ενδιάμεσα κλιμάκια. Η πρακτική έφθασε στο απόγειό της στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, όπου η τεχνολογία επέτρεψε στους διοικητές ταξιαρχιών ή μεραρχιών να διατάζουν απευθείας περίπολα ή ομάδες από τα Κέντρα Επιχειρήσεων. Είναι ένα θέμα που απασχολεί έντονα τους δυτικούς στρατούς.

Τα τελευταία 30+ χρόνια η εμπλοκή τους σε νεοαποικιακούς πολέμους, όπου διεξήγαγαν επιχειρήσεις καταστολής εξεγέρσεων (Counterinsurgency / COIN) ή ειρηνευτικές (Peace Keeping), τους παρείχε τη δυνατότητα απρόσκοπτης χρήσης των μέσων επικοινωνιών ή διοίκησης και ελέγχου (C4I), χωρίς παρεμβολές από τον αντίπαλο. Παράλληλα, οι πολιτικές πιέσεις λόγω της αδυναμίας εμφανούς προόδου, της παράτασης των πολέμων, του αυξανόμενου οικονομικού κόστους, της κόπωσης των δυτικών κοινωνιών, της κριτικής από τα ΜΜΕ και της ανάγκης ελαχιστοποίησης φίλιων απωλειών, καθίσταντο ασφυκτικές στις στρατιωτικές ηγεσίες. Έτσι ήταν τεράστιος ο πειρασμός για μικροδιαχείριση των επιχειρήσεων από όλα τα κλιμάκια της ιεραρχίας, με τίμημα την αφαίρεση της πρωτοβουλίας από τους υφισταμένους.

Η Ουκρανία διέλυσε τις αυταπάτες

Ο πόλεμος στην Ουκρανία διέλυσε όλες τις αυταπάτες και κατέδειξε ότι ένας πόλεμος μεταξύ ισοδύναμων ή σχετικά ισοδύναμων δυνάμεων, θα ανατρέψει όλες τις βεβαιότητες των τελευταίων ετών. Από τη δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των τμημάτων και των διοικήσεων με αυτά, τις κλίμακες κατανάλωσης πυρομαχικών και φθοράς / καταστροφής των μέσων, τον υπολογισμό απωλειών, τη λειτουργία του Ημερήσιου Ρεύματος Εφοδιασμού (ΗΡΕ), μέχρι την ικανότητα των ηγητόρων και ιδιαίτερα μικρών κλιμακίων (ομάδα μέχρι λόχο) να ασκήσουν διοίκηση. Πάνω απ’ όλα όμως επιβεβαίωσε για ακόμη μία φορά την αξία της ρεαλιστικής και σκληρής εκπαίδευσης.

Τα γραφόμενα του Φλαβίου Ιώσηπου, σχετικά με τους Ρωμαίους ότι: «οι ασκήσεις τους είναι αναίμακτες μάχες και οι μάχες τους αιματηρές ασκήσεις», έχουν την ίδια αξία σήμερα που είχαν και πριν 2.000 χρόνια. Μπορεί η φύση του πολέμου να διατηρείται αναλλοίωτη, αλλά τα μέσα και οι τακτικές αλλάζουν με την εμφάνιση και χρησιμοποίηση νέων οπλικών συστημάτων και τεχνολογιών. Όσοι αγνόησαν την παραπάνω αρχή και δεν προσαρμόστηκαν εγκαίρως, αντιμετώπισαν την ήττα ή τεράστιες απώλειες.

Προκειμένου οι στρατοί να τηρούνται ενήμεροι έχουν δημιουργήσει διάφορες επιτελικές δομές παρακολούθησης των εξελίξεων στα διάφορα οπλικά συστήματα και τεχνολογίες, συντάσσουν σχετικούς κανονισμούς και εγχειρίδια, αναπτύσσουν κατάλληλες τεχνικές, τακτικές και διαδικασίες και διοργανώνουν διάφορες ασκήσεις και εκπαιδεύσεις. Το ερώτημα είναι εάν οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις παρέχουν το απαιτούμενο επίπεδο εκπαίδευσης στα στελέχη και τους εφέδρους.

Οι εικόνες που προβάλλονται κάθε χρόνο από την τελική φάση της διακλαδικής άσκησης “Παρμενίων” μπορεί να είναι εντυπωσιακές για τους αδαείς, αλλά στερούνται ουσίας. Η συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ, παρέχει μία πρώτης τάξης ευκαιρία χρησιμοποίησης των δομών και μηχανισμών της συμμαχίας για τη σε βάθος μελέτη των επιχειρήσεων στην Ουκρανία, την εξαγωγή συμπερασμάτων και αναθεώρησης των ισχυόντων θεωριών (doctrines) εντός των Ενόπλων Δυνάμεων. Το θέμα είναι εάν η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία διαθέτουν τη βούληση και θέληση να “κουνήσουν τη βάρκα” και να ταράξουν τα λιμνάζοντα ύδατα, πριν η πραγματικότητα μας ταρακουνήσει βίαια, όπως τους κατοίκους της Νέας Αγχιάλου.