Γιατί η Ελλάδα χρειάζεται ιπτάμενα τάνκερ

Για πρώτη φορά, λοιπόν, αναφέρονται επίσημα καθήκοντα των Ενόπλων Δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που η χώρα μας έχει τεράστια συμφέροντα και που ταυτόχρονα αποτελεί πεδίο συγκρούσεων, με την Τουρκία να αμφισβητεί ανοιχτά και προκλητικά τα δικαιώματα της Ελλάδας. Πέραν των συμφερόντων εκμετάλλευσης του θαλασσίου χώρου και του βυθού (αλιεία, εξόρυξη, κτλ), η Ελλάδα πρέπει να μπορεί να ασκεί έλεγχο στον χώρο αυτό, μεταξύ άλλων, και για να αντιμετωπίσει τις μεταναστευτικές ροές από την Λιβύη.

Όμως, για να μπορεί να εδραιωθεί η όποια ελληνική παρουσία στην τεράστια αυτή υδάτινη έκταση, απαιτείται αεροπορική κυριαρχία, η οποία θα μπορεί να περιπολεί και να παρέχει κάλυψη, σε ναυτικές μονάδες που θα δρουν στην περιοχή. Στην Κρήτη υπάρχουν ήδη αεροπορικές δυνάμεις, οι οποίες μπορούν να επιχειρούν νότια του νησιού. Οι αποστάσεις, όμως, από τις ακτές της Λιβύης και της Κύπρου είναι χαρακτηριστικές:

Χανιά – Τομπρούκ 380 χλμ
Χανιά – Βεγγάζη 515 χλμ
Χανιά – Τρίπολη 1040 χλμ
Χανιά – Πάφος 770 χλμ

Λόγω των αποστάσεων, η αεροπορική κυριαρχία απαιτεί να μπορούν αεροσκάφη να επιχειρούν για ώρα σε όλο αυτόν τον χώρο (και αντίστοιχη σπατάλη καυσίμων). Όλα αυτά, απαιτούν εναέριο ανεφοδιασμό. Η δικαιολογία “η Κύπρος κείται μακριά” δεν μπορεί προφανώς να ευσταθεί. Επομένως, πρέπει να εξεταστεί πολύ σοβαρά τι μέσα θα μπορούσε να προμηθευτεί η Ελλάδα για να διατηρεί τα αεροσκάφη της στο αέρα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Υπάρχουσες λύσεις για ιπτάμενα τάνκερ

Παραθέτουμε τα δυτικά (αμερικανικά ή ευρωπαϊκά) αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού, που είναι διαθέσιμα αυτήν τη στιγμή –καινούργια ή μεταχειρισμένα – τα οποία η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία θα μπορούσε ενδεχομένως να αποκτήσει:

Boeing KC-135R Stratotanker (μεταχειρισμένο, πλεονάζον στις ΗΠΑ)

Η Ελλάδα έχει ζητήσει επίσημα έως και τέσσερα αεροσκάφη KC-135R μέσω του προγράμματος “Πλεοναζόντων Αμυντικών Στοιχείων” (EDA) των ΗΠΑ, που επιτρέπει τη δωρεάν παραχώρηση αποσυρθέντων αεροσκαφών. Τα πλεονεκτήματα τους είναι ότι πρόκειται αποδεδειγμένα για ένα σύστημα που προσφέρει δια-λειτουργικότητα με το ΝΑΤΟ και ικανότητα υποστήριξης τόσο προσαρμογέων boom όσο και boom-to-probe (με το πρόβολο εφοδιασμού του μαχητικού να κλειδώνει σε υποδοχή σωλήνα, που σύρεται πίσω από το αεροσκάφος ανεφοδιασμού).

Τα μειονεκτήματα τους είναι ότι πρόκειται για παλαιωμένα αεροσκάφη και ενδέχεται να απαιτούν εκτεταμένη συντήρηση, την στιγμή που η διαθεσιμότητα ανταλλακτικών μπορεί να είναι περιορισμένη.

Μεταφορικό Αεροσκάφος Πολλαπλών Χρήσεων Airbus A330 (MRTT) (Νέο/Παραγωγής)

Είναι σε παραγωγή και χρησιμοποιείται ευρέως από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ισπανία, η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Νότια Κορέα, η Σιγκαπούρη και η Ισπανία. Έχουν προηγμένη-σύγχρονη δυνατότητα ανεφοδιασμού μέσω συστημάτων boom και probe-drogue, εξαιρετική εμβέλεια και χωρητικότητα εκφόρτωσης καυσίμων. Είναι διαθέσιμο για παραγγελία από την Airbus. Η Ελλάδα θα μπορούσε να επιλέξει νεότευκτα A330 MRTT, μέσω των συνήθων οδών προμήθειας.

Airbus A310 MRTT (Μεταχειρισμένα-Μετατροπές)

Πρόκειται για παλαιότερα αεροσκάφη (A310) που μετατράπηκαν σε MRTT από τη Γερμανία, τον Καναδά και το Πακιστάν. Στα συν είναι πως διαθέτουν παρόμοια χωρητικότητα εκφόρτωσης καυσίμων με το KC-135 (χαμηλότερο κόστος από το καινούργιο). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για μεταφορά φορτίου/οπλιτών, όσο και για μεταφορά δεξαμενών καυσίμων. Στα μείον είναι ότι η παραγωγή του σταμάτησε το 2007, άρα διατίθενται μόνο μεταχειρισμένα αεροσκάφη, σε παγκόσμια επίπεδο δε η διαθεσιμότητα του είναι περιορισμένη.

Οικογένεια Boeing KC-767 (Μεταχειρισμένα ή Καινούργια)

Περιλαμβάνει το ιταλικό KC-767A και το ιαπωνικό KC-767J, που βασίζονται στο Boeing 767, καθώς και το KC-767 MMTT που έχει μετατραπεί από την IAI στο Ισραήλ (επιχειρεί με την Κολομβία). Αποτελεί μία σύγχρονη πλατφόρμα που υποστηρίζει σύστημα boom (μπούμα) μέσω σταθμού τηλεχειρισμού και σωλήνων ανιχνευτή-νεκροσωλήνα. Στα μείον είναι ότι ο αριθμός των χειριστών του είναι διεθνώς περιορισμένος, ενώ δεν είναι ευρέως διαθέσιμο για μεταπώληση – αν και θα μπορούσαν να προκύψουν πιθανές αποσύρσεις μεταχειρισμένων.

Κόστος και επιλογές

Το κόστος των νέων αεροσκαφών: Το Boeing KC-46 Pegasus (ΗΠΑ) κοστίζει περίπου 200 εκατομμύρια έως 220 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ανά μονάδα. Το Airbus A330 MRTT κοστίζει περίπου 150 εκατομμύρια έως 250 εκατομμύρια ανά αεροσκάφος, ανάλογα με τη διαμόρφωση και τις συμφωνίες με τους πελάτες.

Το KC-135 Stratotanker κόστιζε περίπου 13 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ κατά την αρχική αγορά, αλλά οι τιμές των μεταχειρισμένων αεροσκαφών ποικίλλουν σημαντικά, ανάλογα με την ηλικία και την κατάσταση. Οι δε τιμές για τα μεταχειρισμένα μοντέλα μπορεί να κυμαίνονται από μερικά εκατομμύρια δολάρια (για παλαιότερα KC-135 ή παρόμοια) έως 50 εκατομμύρια, ή και περισσότερο για καλοσυντηρημένες-αναβαθμισμένες μονάδες.

Το ετήσιο λειτουργικό κόστος για τα Boeing KC-46 Pegasus είναι περίπου 20 έως 30 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης, των καυσίμων, του προσωπικού και των ανταλλακτικών. Παρόμοιο είναι το κόστος και για το Airbus A330 MRTT. Παλαιότερα αεροσκάφη, όπως το KC-135, έχουν γενικά χαμηλότερο λειτουργικό κόστος, αλλά ενδέχεται να απαιτούν περισσότερη συντήρηση.

Σε ό,τι αφορά τις επιλογές της Ελλάδας, αρχικά υπάρχουν τα μεταχειρισμένα KC-135R, μέσω του προγράμματος EDA των ΗΠΑ. Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία έχει ζητήσει έως και τέσσερα KC-135R από το αμερικανικό πλεόνασμα για να τεθούν σε υπηρεσία, πριν από την πλήρη απόσυρσή τους το 2025. Τα μειονεκτήματα έχουν να κάνουν με την ηλικία των αεροσκαφών και τις απαιτήσεις συντήρησης τους.  Πιθανώς η καλύτερη μακροπρόθεσμη επένδυση να είναι η αγορά νέων Airbus A330 MRTT. Θα μπορούσε να προσφέρει στην Ελλάδα μεγαλύτερη ευελιξία (μεταφορά φόρτου και ικανότητα ανεφοδιασμού) και διαλειτουργικότητα με πολλούς στόλους του ΝΑΤΟ.

Πιθανή επιλογή χαμηλού κόστους είναι οι μετατροπές των Airbus A310 MRTT, αλλά η περιορισμένη διαθεσιμότητα και τα γερασμένα πλαίσια αεροσκαφών, περιορίζουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα τους. Σε ό,τι αφορά πλατφόρμες που προέρχονται από την Boeing KC-767, αυτές επιχειρούν σε Ιταλία και Ιαπωνία. Θεωρητικά η απόκτηση τους είναι εφικτή μέσω πωλήσεων στρατιωτικών αεροσκαφών από το εξωτερικό ή ιδιωτικών πωλήσεων, αλλά δεν υπάρχουν διαθέσιμα προς πώληση αυτήν τη στιγμή.

Η επιδίωξη απόκτησης των KC-135R (μέσω του προγράμματος EDA) είναι λογική και φαίνεται να βρίσκεται σε εξέλιξη. Όμως, για μακροπρόθεσμη επιχειρησιακή ικανότητα, μία λύση είναι η απόκτηση καινούργιων Airbus A330 MRTT, που μπορούν να προσφέρουν σύγχρονα συστήματα και ευελιξία. Οι παραλλαγές των KC-767 παραμένουν εξειδικευμένες και πιθανότατα θα απαιτήσουν εξατομικευμένες διαπραγματεύσεις για την απόκτηση τους.

Μια άλλη λύση

Το 1993 η Ελλάδα πήρε 43 A-7E και 19 TA-7C από αποθέματα του Αμερικάνικου Ναυτικού που αντικατέστησαν τα F-104G στις 335 και 336 Μοίρες. Tότε η πολεμική αεροπορία είχε παραλάβει και έναν αριθμό από συστήματα εναέριου ανεφοδιασμού A/A42R-1, με τα οποία ένα Α-7 μπορούσε να ανεφοδιάσει ένα άλλο (σύστημα buddy-to-buddy).

Προφανώς, αυτά πλέον δεν είναι για χρήση, αν δεν έχουν ήδη πωληθεί για σκραπ. Όμως, υπάρχουν γαλλικά συστήματα ειδικά φτιαγμένα για ανεφοδιασμό εν πτήσει. Το NARANG (Nacelle de Ravitaillement en vol de Nouvelle Génération) της Safran Aerosystems κάνει ακριβώς αυτό και χρησιμοποιείται από την αεροπορία και το ναυτικό (στα αεροπλανοφόρα) της Γαλλίας. Διαθέτει και αυτοδιαγνωστικά συστήματα για απλοποίηση συντήρησης, καθώς χρησιμοποιείται σε αεροπλανοφόρα.

Οι δυνατότητες μεταφοράς καυσίμων δεν συγκρίνονται με εναέρια τάνκερ, αλλά διαθέτουν το πλεονέκτημα της εκθετικά μεγαλύτερης διακριτικότητας, καθώς τα τάνκερ είναι ιδανικοί στόχοι και ο εχθρός δεν μπορεί να διακρίνει ποια είναι μαχητικά και ποια ανεφοδιαστικά.