Φέρνουν επανάσταση στον πόλεμο τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα;

Η δοκιμαστική πτήση που πραγματοποιήθηκε από το Πεκίνο το καλοκαίρι του 2021 ολοκληρώθηκε με τον υπερ-υπερηχητικό πύραυλο. Αφού ταξίδεψε με ταχύτητα άνω των 15.000 μιλίων χτύπησε στόχο κοντά στην Κίνα, προκαλώντας σοκ στην Ουάσιγκτον. Τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα δεν είναι καινούργια. Ο πύραυλος V-2 και η συντριπτική πλειονότητα των βαλλιστικών πυραύλων που αυτός ενέπνευσε, πέτυχαν υπέρ-υπερηχητικές ταχύτητες (δηλαδή ταχύτητες μεγαλύτερες από την ταχύτητα του ήχου μέχρι και 5+ Mach).

Η σημερινή προσοχή στα υπερηχητικά όπλα οφείλεται σε εξελίξεις που επιτρέπουν την ελεγχόμενη πτήση. Αυτά τα νέα συστήματα έχουν δύο οικογένειες: υπέρ-υπερηχητικά οχήματα ολίσθησης και υπέρ-υπερηχητικούς πυραύλους κρουζ. Τα οχήματα ολίσθησης είναι συγγενείς των βαλλιστικών κεφαλών, καθώς τοποθετούνται σε πυραύλους-φορείς υψηλής ταχύτητας. Στη συνέχεια διαχωρίζονται και χρησιμοποιούν επιφάνειες διολίσθησης για να γλιστρήσουν στην ανώτερη ατμόσφαιρα πριν πλήξουν τους στόχους τους.

Οι πύραυλοι κρουζ χρησιμοποιούν ένα προηγμένο σύστημα πρόωσης (αυλοαεριωθητήρας υπερηχητικής καύσεως-SCRAMJET). Αν και οι περιγραφές είναι απλές, η μηχανική που απαιτείται για την επίτευξη της καθοδήγησης και των ελιγμών (για να μην αναφέρουμε τη δυνατότητα επιβίωσης) αυτών των όπλων δεν είναι καθόλου απλή. Είναι αυτά τα όπλα εξέλιξη των υπαρχόντων πυραύλων, ή επανάσταση που απειλεί να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων; Η απάντηση εξαρτάται από αποφάσεις που δεν έχουν ληφθεί ακόμη.

Αν και βαλλιστικοί πύραυλοι φτάνουν ήδη αυτές τις ταχύτητες, η νέα κατηγορία όπλων είναι διαφορετική, καθώς μπορεί να ακολουθήσει μια πιο τυχαία διαδρομή προς τον επιδιωκόμενο στόχο όταν επανεισέλθει στην ατμόσφαιρα της γης. Αυτό καθιστά πολύ πιο δύσκολο τον εντοπισμό από τα συστήματα ραντάρ και την καταστροφή από την αεράμυνα. Η τριβή και μόνο από την ανώτερη ατμόσφαιρα παράγει εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, ενώ η μεγάλη ταχύτητα του πυραύλου παράγει υπέρθερμα σωματίδια που τον περιβάλλουν και καθιστούν δυσκολότερη τη διέλευση των ραδιοεπικοινωνιών.

Δυτική υστέρηση

Μέχρι στιγμής, Ρωσία και Κίνα έχουν επιδείξει σειρά από υπέρ-υπερηχητικά όπλα, αλλά μόνο η Ρωσία τα έχει δοκιμάσει σε μάχη. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης δοκιμάσει υπερηχητικούς πυραύλους, αλλά υστερούν ελαφρώς σε σύγκριση με τους δύο αντιπάλους τους. Το Ιράν λέει ότι κατασκευάζει τον υπέρ-υπερηχητικό πύραυλο Fattah, τον οποίο παρουσίασε δημοσίως τον Ιούνιο.

Για περισσότερα από 60 χρόνια, οι ΗΠΑ έχουν επενδύσει δισ. δολάρια για να αναπτύξουν τέτοια τεχνολογία, αλλά οι προσπάθειες είτε απέτυχαν είτε ακυρώθηκαν πριν έχουν την ευκαιρία να πετύχουν. Έχοντας εστιάσει τις τελευταίες δεκαετίες στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, ρίχνει και πάλι πόρους σε τέτοιου είδους όπλα. Ο προϋπολογισμός για το 2023 υπερβαίνει τα 5 δισ. Προσπαθούν να αποκαταστήσουν την κυριαρχία τους σε στρατιωτικές τεχνολογίες σε εποχή ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να συμβαδίσουν με την Κίνα σε τεχνολογίες από την τεχνητή νοημοσύνη έως τη βιοτεχνολογία.

Τα ρωσικά υπερ-υπερηχητικά όπλα βασίζονται κυρίως σε έρευνα που ανάγεται στον Ψυχρό Πόλεμο και δεν είναι τόσο εξελιγμένα όσο αυτά που αναπτύσσει τώρα η Κίνα. Οι ρωσικοί πύραυλοι μπορούν να απειλήσουν τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και ο Πούτιν έχει διαφημίσει τον Avangard, που μπορεί να φτάσει στις ΗΠΑ. Η κατάσταση εύλογα προκαλεί ανησυχία σε Αμερικανούς αναλυτές και πρώην αξιωματούχους. Δεν ισχύει το ίδιο για τους Ευρωπαίους.

Η άμυνα των ΗΠΑ σε κίνδυνο

Τα ρωσικά και κινέζικα υπέρ-υπερηχητικά όπλα έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν τη στρατηγική ισορροπία. Ενώ οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι ο στρατιωτικά ισχυρότερες, οι υπερ-υπερηχητικοί πύραυλοι μπορούν να βοηθήσουν τους αντιπάλους να αμφισβητήσουν αυτή την ανωτερότητα, αποφεύγοντας τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης των ΗΠΑ, ή χτυπώντας αμερικανικά πολεμικά πλοία και βάσεις στο εξωτερικό.

Ακόμη και το πιο προηγμένο αμερικανικό πολεμικό πλοίο στη Νότια Σινική Θάλασσα είναι ανυπεράσπιστο απέναντι σε μια επίθεση με τέτοια όπλα. Οι κινέζικοι υπερ-υπερηχητικοί πύραυλοι μπορούν να χτυπήσουν το Γκουάμ, όπου βρίσκονται χιλιάδες Αμερικανοί και ζωτικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Ταυτόχρονα εκμηδενίζεται το πλεονέκτημα της απόστασης που έχουν οι ηπειρωτικές ΗΠΑ από δυνητικούς αντιπάλους στην Ευρασία.

Οι βαλλιστικοί πύραυλοι ταξιδεύουν με υπερηχητικές ταχύτητες, αλλά ακολουθούν μια προβλέψιμη τροχιά, καθιστώντας ευκολότερη την αναχαίτισή τους πριν χτυπήσουν τον στόχο. Οι πύραυλοι κρουζ, όπως το αμερικανικό Tomahawk, κάνουν ελιγμούς, αλλά οι περισσότεροι ταξιδεύουν πιο αργά, περίπου με την ταχύτητα του ήχου. Τα υπερ-υπερηχητικά βλήματα συνδυάζουν την ταχύτητα με την ικανότητα πτήσης σε χαμηλό ύψος και ελιγμών κατά την πτήση. Έτσι, καθίσταται πιο δύσκολος ο εντοπισμός τους από ραντάρ ή δορυφόρο. Αυτό καθιστά σχεδόν αδύνατο να αναχαιτιστούν με τα τρέχοντα συστήματα.

Τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα

Οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να επενδύουν σε συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας που έχουν σχεδιαστεί για την εξάλειψη υπερηχητικών πυραύλων, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας προσπάθειας που θα αναπτυχθεί από κοινού με την Ιαπωνία. Ωστόσο, τέτοια συστήματα είναι ακόμη εκκολαπτόμενα και δεν αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία την επόμενη δεκαετία. Όπως, μάλιστα, αποκαλύφθηκε πριν μερικές ημέρες, ο αμερικανικός στρατός δεν θα καταφέρει να καταστήσει επιχειρησιακό το υπερ-υπερηχητικό Dark Eagle Long-Range Hypersonic Weapon μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου, όπως είχε προγραμματιστεί.

Ο Στρατός επί χρόνια συνεργάζεται με τη βιομηχανία για να χτίσει τη βάση για υπερ-υπερηχητικά όπλα, επειδή ο ιδιωτικός τομέας δεν είχε ποτέ κατασκευάσει υπερηχητικό όπλο. Οι βιομηχανίες παρήγαγαν ξεχωριστά εκτοξευτές, φορτηγά, ρυμουλκούμενα και το κέντρο διεύθυνσης μάχης. Σε αντίθεση, η Κίνα την τελευταία δεκαετία έχει πραγματοποιήσει εκατοντάδες πτητικές δοκιμές της νέας γενιάς όπλων. Έχει ήδη υπερηχητικά όπλα στο οπλοστάσιό της, όπως και η Ρωσία, η οποία τα έχει χρησιμοποιήσει εναντίον της Ουκρανίας. Το Πεντάγωνο δεν έχει δημοσιεύσει εκτιμήσεις για το πόσους υπερ-υπερηχητικούς πυραύλους έχουν Κίνα και Ρωσία.

Οι ΗΠΑ έχουν πραγματοποιήσει μόνο ένα κλάσμα του αριθμού των πτητικών δοκιμών της Κίνας παρότι ιι Αμερικανοί μηχανικοί ήταν για χρόνια στην πρώτη γραμμή της έρευνας για υπέρ-υπερηχητικούς πυραύλους και αεροσκάφη. Χαρακτηριστικό είναι το υπέρ-υπερηχητικό πειραματικό επανδρωμένο αεροσκάφος της NASA Χ-15, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 μέχρι το 1968. Κάποιοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να εστιάσουν περισσότερο σε αμυντικά συστήματα, παρά σε πυραύλους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι τα αμερικανικά υπέρ-υπερηχητικά όπλα, που ακόμα δεν έχουν αναπτυχθεί, θα είναι πιο προηγμένα.

Το ρωσικό και το κινέζικο μήνυμα

Τα ρωσικά υπέρ-υπερηχητικά όπλα προσφέρουν νέο τρόπο για να ξεπεραστεί το τακτικό βάθος που υπονοείται στην ευρωπαϊκή αμυντική σκέψη. Οι χώρες στη ρωσική περιφέρεια αισθάνονται την απώλεια βάθους, καθώς είναι πλέον μπορούν να πληγούν γρήγορα από πολλές τοποθεσίες. Ωστόσο, το αλά Κλαούζεβιτς καθοριστικό πλήγμα, αν και επιτεύξιμο στις χώρες που βρίσκονται στην περίμετρο της Ρωσίας, δεν είναι άμεση πρόθεση του Κρεμλίνου.

Τα ρωσικά υπέρ-υπερηχητικά όπλα ενισχύουν το μήνυμα που στέλνει η Μόσχα στην Ευρώπη: το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να σας προστατεύσει. Αυτό το μήνυμα παίζει με τους φόβους των Ευρωπαίων. Δίνοντας έμφαση στη στρατιωτική και ψυχολογική ευπάθεια του ΝΑΤΟ, η Μόσχα ελπίζει να διαβρώσει τη συνοχή της Συμμαχίας. Αυτές οι απειλές ενισχύονται από την ικανότητα των Ρώσων να χρησιμοποιήσουν τακτικά πυρηνικά όπλα κι όχι μόνο εάν θεωρήσουν ότι απειλείται η χώρα τους.

Το πρόγραμμα υπέρ-υπερηχητικών πυραύλων της Κίνας είναι ασαφές. Στόχος της είναι να αποτρέψει τις ΗΠΑ να παρεμβαίνουν στον Δυτικό Ειρηνικό, ειδικά στη Νότια Σινική Θάλασσα, αλλά και να εκφοβίσει κοντινά κράτη (Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Βιετνάμ, αλλά και Αυστραλία). Το Πεκίνο έχει επιλογές για ταυτόχρονο χτύπημα πλοίων, χερσαίων δυνάμεων και εγκαταστάσεων διοίκησης. Τα κινεζικά όπλα έχουν τέτοιο βεληνεκές, αλλά δεν έχει ούτε επιχειρησιακά νόημα μία τέτοια επίθεση.

Τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα είναι, όμως, αποτελεσματικά για στόχους υψηλής αξίας, όπως τα αεροπλανοφόρα. Οι Κινέζοι έχουν πλέον την ικανότητα να χτυπούν στόχους υψηλής αξίας και άλλα πλοία ταυτόχρονα και με πολύ μικρή προειδοποίηση. Παρόλα αυτά, η Κίνα δεν φαίνεται διατεθειμένη να προβεί σε αιφνιδιαστική επίθεση, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Τα όπλα αυτά προορίζονται για να δώσουν στις ΗΠΑ να καταλάβουν ότι μια σύρραξη με την Κίνα ενέχει περισσότερα κόστη παρά οφέλη. Η αναβάθμιση των κινεζικών ικανοτήτων, ώστε τέτοια όπλα να χρησιμοποιούνται σε ρόλους διηπειρωτικών πυρηνικών όπλων θα θέσει άλλα διλήμματα στην Ουάσιγκτον, παρά την αδιαμφισβήτητη πυρηνική υπεροχή της.

Γενικότερες επιπτώσεις

Τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα μπορεί να οδηγήσουν σε επανάσταση στον πόλεμο, εάν οι χώρες τα παράγουν σε κλίμακα, αλλά και πάλι έως ότου αναπτυχθούν αντίμετρα. Η ανάπτυξη και μαζική παραγωγή υπέρ-υπερηχητικών όπλων δίνει τη δυνατότητα αιφνιδιαστικής επίθεσης σε μεγάλο αριθμό πρωταρχικών και δευτερευόντων στόχων. Αυτό καταδεικνύει πως μπορεί ένας συμβατικός πόλεμος να κλιμακωθεί ταχύτατα σε πυρηνικό.

Σε μικρότερους αριθμούς τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα επιφέρουν αλλαγές στο τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο του πολέμου, χωρίς να απειλείται δραστικά η στρατηγική ισορροπία των αντιπάλων. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να προαναγγέλλουν μια επανάληψη της δυναμικής σταθερότητα-αστάθεια, όπου τα κράτη εκμεταλλεύονται τις πολεμικές ικανότητες υψηλών προδιαγραφών για να επιτρέψουν την επιθετικότητα στην γκρίζα ζώνη.

Αλλά, είτε επανάσταση είτε εξέλιξη, τα υπέρ-υπερηχητικά όπλα από μόνα τους δεν είναι καταλύτης. Θα συμβάλουν σε ένα σύστημα συνδυασμένων όπλων του 21ου αιώνα που περιλαμβάνει άλλες νέες τεχνολογίες, όπως δραστηριότητες στον κυβερνοχώρο, προηγμένο ανθυποβρυχιακό πόλεμο και διαστημικές επιχειρήσεις. Επίσης, παραδοσιακές αλλά απαραίτητες δυνάμεις ελιγμών, όπως τάγματα πεζικού, πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη.