Γιατί ανοίγει η πόρτα της ευρωπαϊκής άμυνας για την Τουρκία

Η Τουρκία πλέον γίνεται αντιληπτή μέσα από το πρίσμα της ασφάλειας. Ο Ερντογάν, έχοντας πλήρη γνώση αυτής της μετατόπισης, προχώρησε σε αυτό το βήμα, εκτιμώντας πως, ούτε από τη Δύση ούτε και από την ίδια του την κοινωνία, θα υπάρξουν σοβαρές αντιδράσεις.

Καθώς ο Ερντογάν εδραιώνει την εξουσία του, η Ευρώπη τηρεί σιγήν ιχθύος, γνωρίζοντας καλά ότι η Τουρκία αποτελεί κομβικό εταίρο για τα μελλοντικά της σχέδια στον τομέα της ασφάλειας. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες παραμένουν αμήχανες και σιωπηλές. Ο φόβος μιας ενδεχόμενης ρήξης με την Άγκυρα, τις οδηγεί να στρέφουν το βλέμμα αλλού. Ο λόγος είναι απλός: Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν πολλά να χάσουν. Από τη συμφωνία με την Τουρκία για το μεταναστευτικό, έως τις φιλοδοξίες για στρατηγική σύμπραξη στον τομέα της άμυνας, η Άγκυρα αποτελεί πλέον έναν εταίρο που δύσκολα αγνοείται.

Πριν από λίγα χρόνια, μια κίνηση όπως η φυλάκιση του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης και πιθανού διεκδικητή της προεδρίας, θα είχε προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις στην ΕΕ. Σήμερα, ωστόσο, η συγκυρία επιβάλλει σιωπή.

Η Τουρκία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των χωρών με τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) επιδιώκει ενισχυμένη συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Τον Μάρτιο, άνοιξε την πόρτα σε τρίτες χώρες προκειμένου να συμμετάσχουν στο νέο αμυντικό πρόγραμμα “Security Action for Europe (SAFE)”, συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το ταμείο SAFE θα στηρίξει την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία μέσω κοινών παραγγελιών, επενδύσεων κ.λπ. Προορίζεται κατά κύριο λόγο για χώρες-μέλη της ΕΕ, χωρίς να αποκλείει τρίτες χώρες, υπό τον όρο να έχουν υπογράψει ειδικές συμφωνίες αμυντικής και βιομηχανικής συνεργασίας με την ΕΕ.

Η Νορβηγία πληροί ήδη αυτές τις προϋποθέσεις, λόγω συμμετοχής στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) και στενής αμυντικής συνεργασίας με την ΕΕ. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία δεν έχουν τέτοιες συμφωνίες. Όμως, σε θεωρητικό επίπεδο η πόρτα είναι ανοιχτή, αν πάντα υπογράψουν σχετικές συμφωνίες.

Η στρατηγική ισχύς της Άγκυρας

Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο και η πρόθεσή του να αποσύρει τις ΗΠΑ από τις δεσμεύσεις τους απέναντι στην Ευρώπη, έχει ωθήσει την ΕΕ να αναζητήσει νέες σταθερές στον τομέα της ασφάλειας – και η Άγκυρα φαίνεται να είναι μία από αυτές. Ήδη η Τουρκία συμμετέχει ενεργά σε υψηλού επιπέδου ευρωπαϊκές συναντήσεις για την ασφάλεια, ενώ κυβερνητικοί αξιωματούχοι εκφράζουν δημόσια την πρόθεσή τους για εμβάθυνση της συνεργασίας. Στις Βρυξέλλες επικρατεί πλέον η αντίληψη ότι η Τουρκία, παρά τις αντιρρήσεις Αθήνας και Λευκωσίας, παραμένει ένας κρίσιμος εταίρος για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια της Ευρώπης.

Η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ και μία ραγδαία αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία. Η Άγκυρα έχει μάθει να αξιοποιεί τη γεωπολιτική της θέση και να διαπραγματεύεται σκληρά με την ΕΕ, είτε πρόκειται για το προσφυγικό, είτε για την αμυντική συνεργασία. Σήμερα, το “αντάλλαγμα” ενδέχεται να είναι μια ευρύτερη συμφωνία συνεργασίας, τόσο στον τομέα της άμυνας, όσο και σε επίπεδο οικονομικών σχέσεων.

Ο στρατός της, που αριθμεί περίπου 350.000 μάχιμους στρατιώτες, θεωρείται κρίσιμος από το ΝΑΤΟ. Ο ίδιος ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε, έχει ζητήσει στενότερη συνεργασία της ΕΕ με την Άγκυρα. Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας, η οποία ελέγχει τον Βόσπορο – το μοναδικό θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου – την καθιστά κεντρικό παίκτη σε κάθε στρατιωτικό σχεδιασμό για την Ουκρανία. Άλλωστε, ήταν η Άγκυρα που απέκλεισε τη διέλευση ρωσικών πολεμικών πλοίων, μετά την εισβολή της Μόσχας.

Η συμμετοχή της σε ένα ενδεχόμενο ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία θεωρείται βέβαιη, όπως και η πρόθεση να συμβάλει με ειρηνευτικές δυνάμεις, αξιοποιώντας τον ρόλο της ως διαμεσολαβητή, στη συμφωνία για τις εξαγωγές σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα.

Παράλληλα, η τουρκική αμυντική βιομηχανία αναπτύσσεται ταχύτατα. Τα drones Bayraktar TB2 έχουν καταστεί εξαγωγικός “πρωταθλητής”, ενώ η Άγκυρα προχωρά στην παραγωγή μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς (KAAN), επιδιώκοντας να μειώσει την εξάρτησή της από τα γερασμένα, αμερικανικά F-16. Η Τουρκία εξάγει ήδη αμυντικό υλικό σε χώρες της ΕΕ, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Εσθονία. Η σχέση αυτή εδραιώνεται σταδιακά, παρά τις πολιτικές επιφυλάξεις.

Ο ρεαλισμός υπερισχύει

Στο ζήτημα της πρόσβασης στα ευρωπαϊκά αμυντικά κονδύλια, οι Βρυξέλλες υιοθετούν ολοένα και περισσότερο έναν ρεαλιστικό τόνο. Διπλωμάτες αναγνωρίζουν ότι, αν η ΕΕ θέλει να επανεξοπλιστεί ταχέως και αποτελεσματικά, δεν μπορεί να αγνοήσει τις δυνατότητες τρίτων χωρών. Ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί να αποδεχθούμε την πραγματικότητα: Χρειαζόμαστε αυτές τις χώρες και τις βιομηχανίες τους».

Παρότι η Γαλλία εμμένει στην ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, πληθαίνουν οι φωνές υπέρ της συνεργασίας με χώρες όπως η Τουρκία. Όπως προαναφέρθηκε, η συμμετοχή τρίτων χωρών στο SAFE προϋποθέτει την υπογραφή συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας με την ΕΕ, κάτι που δεν έχουν ακόμα πράξει ούτε το Λονδίνο ούτε η Άγκυρα.

Ωστόσο, υπάρχει και άλλη οδός: Η εμπορική συμφωνία στον αμυντικό τομέα απαιτεί μόνο ειδική πλειοψηφία, γεγονός που σημαίνει ότι, οι παραδοσιακές ενστάσεις Ελλάδας και Κύπρου δεν μπορούν να μπλοκάρουν τη διαδικασία. Η ΕΕ φαίνεται διατεθειμένη να κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση, με στόχο την ενίσχυση της στρατηγικής της αυτονομίας, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει στενότερη συνεργασία με κυβερνήσεις, όπως της Τουρκίας.

Ενόχληση του CHP

Ο πρόεδρος του CHP, Özgür Özel, σε κοινή δήλωση με τον Επίτιμο Πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, Γιώργο Παπανδρέου, ανέφερε: “Χωρίς κανένα στοιχείο, μιλώντας με κρυφούς μάρτυρες και συκοφαντώντας, αν κάποιος που εκλέχτηκε τρεις φορές από τα 16 εκατομμύρια των Κωνσταντινουπολιτών, βρίσκεται στη φυλακή, αν σήμερα στόχος είναι η τοπική κάλπη και αύριο η εθνική, αν εξαλείφετε τις ελεύθερες και δίκαιες εκλογές που όλος ο κόσμος έχει στο στόμα του, και προσπαθείτε να εξαλείψετε τον αντίπαλό σας, κάνετε πραξικόπημα στον επόμενο πρόεδρο. Αυτό δεν είναι εσωτερικό θέμα της χώρας.”

Ο Özel έκανε αυτές τις δηλώσεις κατά τη διάρκεια επίσκεψης του πρώην πρωθυπουργού της Ελλάδας και Επίτιμου προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, Γιώργου Παπανδρέου.

“Αυτό δεν είναι εσωτερικό θέμα της χώρας”

“Όλοι γνωρίζουν ότι στην εξωτερική πολιτική χρησιμοποιώ πολύ προσεκτική γλώσσα, ακόμη και όταν διαφωνώ με τις θέσεις της Τουρκίας για την Παλαιστίνη, την Ουκρανία και το Αζερμπαϊτζάν. Ο εκλεγμένος δήμαρχος πρώτα του ακυρώνεται το πιστοποιητικό εκλογής και, όταν εκλέγεται ξανά, τον βάζουν στη φυλακή. Χωρίς κανένα στοιχείο, μιλώντας με κρυφούς μάρτυρες και συκοφαντώντας. Και αν επιτίθεστε στις ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, εξαλείφετε τις και στοχεύετε στην εξάλειψη του αντιπάλου σας, κάνετε πραξικόπημα στον επόμενο πρόεδρο, και αυτό δεν είναι εσωτερικό θέμα της χώρας.”

“Κατεβάζει την Τουρκία από το επίπεδο της ΕΕ”

“Γιατί εγώ εργάζομαι για να φέρνω την Τουρκία στην ΕΕ, βήμα-βήμα, ενώ ο Ερντογάν την απομακρύνει από εκεί. Αυτό που κάνει ο Ερντογάν κατεβάζει την Τουρκία όχι μόνο από την ΕΕ, αλλά και από την παγκόσμια δημοκρατική κατάταξη.”

“Δεν μπορούμε να παραβλέπουμε όσα κάνει ο Ερντογάν”

“Πρόσφατα αντέδρασα στη σιωπή του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος, αλλά μετά υπήρξε μια ανακοίνωση, σε πιο χαμηλούς τόνους, που όμως είναι πιο αισιόδοξη από την αρχική. Ελπίζω να εκφραστεί πιο δυνατά και με περισσότερη αποφασιστικότητα, καθώς περιμένουμε από τους αδελφούς μας να μας στηρίξουν.”

Μετά την ομιλία του Özel, ο Γιώργος Παπανδρέου ανέφερε: “Είμαστε περήφανοι για τον Özgür Özel, για τον Ιμάμογλου και για τον τουρκικό λαό. Αυτή η μάχη είναι η μάχη μεταξύ αυταρχισμού και δημοκρατίας. Δεν τη δίνουμε μόνο στην Κωνσταντινούπολη, την δίνουμε και στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες.”